Microsoft Word arif son variant doc
Yüklə 3,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
75 tələbatının münasib qiymətlərlə sabit şəkildə təmin olunmasını, valyuta gəlirlərinin artırılmasını və onun mədaxilinə nəzarət edilməsini aid etmək olar. Tənzimləmə sisteminin təkmilləşdirilməsi istiqamətində görülməli olan tədbirlər arasında, ixrac olunan məhsulların və xidmətlərin qiymətləri üzərində nəzarət mexanizminin gücləndirilməsini də göstərmək olar. Həmin mexanizm əsasən iki vəzifənin həllinə - ölkənin valyuta mədaxilinin artırılmasına və yerli istehsalçıların dempinqdə günahlandırılmasına yol verilməməsinə yönəldilmə- lidir. Dünya bazarlarında rəqabətin güclənməsi, istehlakçıların məhsulların keyfiyyətinə, təhlükəsizlik parametrlərinə münasibətdə tələbinin ciddiləşməsi “Azərbaycan malı” markasının məqbul imicinin formalaşdırılması, ona inamın artırılması və bu əsasda ixracımızın genişləndirilməsi məqsədilə xarici bazarlara göndərilən məhsulların keyfiyyəti və beynəlxalq standartlara uyğunluğu üzərində dövlət nəzarət mexanizminin tətbiqini qarşımızda duran mühüm vəzifələrdən birinə çevirir. Müvafiq mexanizmdən həm İqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş (Yaponiya, ABŞ və s.), həm də ən geridə qalan ölkələrdə belə istifadə olunur. Məsələn, Banqladeşdə bu cür nəzarətə bir sıra kənd təsərrüfatı məhsulları və sadə elektronika məmulatları cəlb edilir. Belə ki, baxılan mexanizmin rolu ölkəmizin ixracında dərin emal səviyyəli, mürəkkəb texniki xassələrə malik olan malların payının artmasına mütənasib olaraq güclənəcəkdir. Lakin qeyd etdiyimiz sonuncu məqam hazırkı dövrdə belə ona etınasız yanaşmanın yanlış olduğuna dəlalət edir. Qeyd etmək lazımdır ki, tənzimləmə sisteminin təkmilləşdirilməsi istiqamətində atılmalı olan zəruri addımlardan biri də dərin emaldan keçmədən ixrac edilən məhsullara məqsədli vergilərin tətbiq edilməsi ola bilər. Bu vergilərin dərəcələri aşağı həddlərdə (təxminən 1,5-3%) müəyyən edilə bilər və toplanan vəsait xarici İqtisadi sferaya aid (məsələn, ixrac potensialının artırılması, ixracın keyfiyyət parametrlərinin sağlamlaşdırılması sahəsindəki) proqramların maliyyələşdırilməsinə yönəldilə bilər. Azərbaycanın xarici İqtisadi fəaliyyətinin dövlət tənzimlənməsi sisteminin təkmilləşdirilməsi sahəsində atılan addımlar sırasında idxalın tənzimlənməsi istıqamətınə də xüsusi diqqət yetirilməlidir. Bu zərurət, hər şeydən əvvəl, idxalımızın keyfiyyət parametrlərinin uzunmüddətli inkişaf maraqlarımıza cavab verməməsi reallığından doğur. Liberal ticarət-İqtisadi münasibətlərin hegemon olduğu dünya təsərrüfatına inteqrasiyanın ölkəmiz qarşısında duran başlıca vəzifələrdən bırinə çevrilməsi idxalın tənzimlənməsi mexanizmində əsas mövqelərə gömrük-tarif alətlərinin çıxarılmasının vacibliyini şərtləndırir. Mövcud şəraitdə müvafiq gömrük-tarif siyasətinin başlıca məqsədi, idxalı milli İqtisadiyyatımızın emaledici sahələrinin rəqabət qabiliyyətinin artırıl- masının, ixrac imkanlarının genişləndirilməsinin, daha dərindən baxdıqda isə, bütövlükdə İqtisadi artımın təsirli amilinə çevirməkdən ibarət olmalıdır. Hazırkı dövrdə bir tərəfdən milli İqtisadiyyatımızın modernləşdirilməsi məqsədilə 76 işgüzar və investisiya fəallığının artırılması üçün əlverişli şərait təmin edilməli, digər tərəfdən isə, öncül istehsalların yenidən qurulması müddətində proteksionizm tədbirlərindən rəqabət mühitinə xələl gətirmədən, zəruri hədlərdə istifadə edilməlidir. Milli İqtisadiyyatın təşəkkülü prosesinin davam etdiyini, böhranın nəticələrinin tam aradan qaldırılmadığını, habelə ÜTT-yə üzvlüyün gələcək dövrdə qarşımızda duran vəzifələrdən biri olduğunu nəzərə alsaq, fikrimizcə, ölkəmizdə hazırkı mərhələdə baxılan strategiyaya əməl edilməsi məqsədəuyğun hesab edilə bilər. Dünya təcrübəsi də qeyd olunan strategiyanın həyatiliyinə dəlalət edir. Belə ki, İqtisadiyyatın inkişafının öncül vəzifələrindən asılı olaraq yerli istehsalçıların tarif müdafiəsinin sellektiv şəkildə aparılmasının xarakterik olduğu inkişaf etmiş ölkələr və daha sürətlə inkişaf etməkdə olan ölkələr məhz bu cür strategiyadan istifadə edirlər. Genişmiqyaslı bazar islahatlarını həyata keçirən, o cümlədən böhranın nətıcələrini aradan qaldırmağa müvəffəq olmuş keçid İqtisadiyyatlı ölkələr də son dövrlərdə əsasən sellektiv tarif siyasəti prinsiplərinə istınad edirlər. Bu ölkələrin əksəriyyəti (məsələn, Polşa, Çexiya, Macarıstan və s.) islahatların ilkin mərhələsində xarıci ticarət sferasının liberallaşdırılmasını ön plana çəkmiş, lakin sonralar düşünülmüş, sellektiv proteksionist siyasətə keçidin zəruriliyini dərk etmişlər. Təəssüflər olsun ki, ölkəmizdə yerli istehsalın sellektiv tarif müdafiəsi sahəsindəki vəziyyət (o cümlədən tarif eskalasiyası prinsipinin tam şəkildə tətbiqi) heç də mövcud reallıqlara cavab vermir. Milli tarif sistemimiz proteksionist deyil, əsasən fiskal funksiya daşıyır. Bu cür qeyri-qənaətbəxş vəziyyətin ildən-ilə dəyişməz qalmasının əsas səbəblərindən bıri kimi isə, fikrimizcə, məhz vergi ödəyicılərınin daxili vergilərin ödənilməsi sahəsindəki intizamının zəif olması çıxış edir. Təbii ki, belə bir şəraitdə idxal rüsumları dövlət büdcəsinin ən etibarlı və sabit mədaxil mənbəyi kimi nəzərdən keçirilir. Hazırki mərhələdə baxılan yönümdə yeridilən tarif siyasəti çərçivəsində tarif dərəcələri sisteminin diversifikasiyası gücləndırilməlidir. Bu, bir tərəfdən, daha çevik proteksionist sıyasətini həyata keçirməyə, digər tərəfdən isə ÜTT-yə üzvlük istıqamətində aparılacaq danışıqların səmərəliliyini artırmağa imkan vermiş olar. Bu məqsədlə advalor gömrük rusumlarının əsasən 5 faiz addımla dəyiş- məsınin mövcud qaydasından imtina edilməli və onların daha qısa intervalla fərqləndırilməsi təcrübəsindən istifadə edilməlidir. Bütövlükdə İqtisadiyyatın total liberallaşdırılması dövründə qiymətlər sisteminin və real sektorun gəlirlilik mənzərəsinin təhrif olunması üzündən milli İqtisadiyyatın həqiqi öncül istiqamətlərini müəyyən etmək heç də həmişə mümkün olmurdu. Bu da ölkədəki idxal tariflərinin diferensasiyası dərəcəsınin inkişaf etmiş ölkələrlə müqayisədə hazırda qat-qat aşağı olmasına gətirib çıxarmışdır. Məsə- Yüklə 3,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|