Microsoft Word Az?rbaycan?n qeyri-neft sek dis doc
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
60
− Ölkəyə gətirilən investisiyaların və müasir texnologiyaların qanunvericilik bazalarının beynəlxalq hüquq prizmasından müdafiəsinin təşkili, investisiyaların toxunulmazlığı prinsiplərinin qorunması; − Müxtəlif dövlət orqanlarının və nəzarətedici təşkilatların ixracla məşğul olan sahibkarlıq subyektlərinin işinə əsassız müdaxilələrin minimumlaşdırılması; − Ixracın inkişafı, xüsusilə qeyri-neft ixracının potensialının artırılması məqsədilə dövlət dəstəyi mexanizmlərinin, maliyyə yardımlarının, daxili investisiya qoyuluşlarının, subsidiya və dotasiyaların və s. maliyyə-büdcə, kredit maliyyə rıçaqlarının tətbiqi üzrə qanunvericilik əsaslarının gücləndirilməsi və s. Ölkəyə xarici investisiyaların cəlb edilməsi, investorların ölkə iqtisadiyyatına iri kapitalın gətirilməsində həvəsləndirilməsinin qanunvericilik əsasları yaradılmış, sahibkarlığın və biznes mühitinin inkişafı üçün böyük həcmli işlər görülmüşdür. " nvestisiya fəaliyyəti haqqında" və "Xarici investisiyaların qorunması haqqında" ölkə qanunları qəbul edilmişdir. Bu qanunlara görə, dövlət investisiya fəaliyyətinin tənzimlənməsinə, qoyulmuş investisiyaların qorunmasına zəmanət verir, investisiya şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün kompleks tədbirlər görür, mexanizmlər işləyib hazırlayır və həyata keçirir, investisiya fəaliyyəti subyektlərinin işini tənzimləyir və sabitliyini qoruyur, investorların hüquqlarını müdafiə edir və digər mühüm tədbirlərin təşkilatçısı kimi çıxış edir. "Xarici investisiyaların qorunması haqqında" təkmilləşdirilmiş və əlavələr edilmiş Qanunla ölkə iqtisadiyyatına sərmayələr yatırmış investorların hüquqi müdafiəsi, investisiyaların cəlb edilməsi sahəsində milli subyektlərlə bağlanmış kontraktların şərtlərinin icra olunmasına dövlət nəzarəti mexanizmləri müəyyənləşdirilmişdir . Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi, onun ixrac potensialının artırılması proseslərinin tənzimlənməsi və təkmilləşdirilməsi zərurəti ilk növbədə ölkədə investisiyaları kifayət qədər tənzimləyən qanun və normativ aktların işlənib hazırlanmasını şərtləndirir. Məlum olduğu kimi, bir çox ölkələrdə invsetisiyaların tənzimlənməsi ümumi qanunlar çərçivəsində aparılır və əsasən ölkə konstitusiyasında baxılır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında bildirilmişdir ki, mülkiyyət toxunulmazdır və dövlət tərəfindən qorunur. Məhkəmənin qərarı olmadan heç kim 61
mülkiyyətdən məhrum edilə bilməz . Bu maddələr Azərbaycan vətəndaşları ilə yanaşı, xarici vətəndaşkara da şamil olunur. “Xarici investisiyaların qorunması” haqqında Qanunun 11-ci maddəsində milliləşdirməyə qarşı dövlət təminatı nəzərdə tutulmuşdur. Maddəyə əsasən, milliləşdirmə haqqında qərar yalnız Milli Məclis tərəfindən qəbul oluna bilər. Bu halda isə xarici investorlara təcili, adekvat və effektivli kompensasiya ödənməlidir. Azərbaycan bir çox Konvensiyaların, o cümlədən 1996-ci ildən başlayaraq, “Xarici ticarət arbitrajı haqqında” Avropa Konvensiyasının (Cenevrə Konvensiyası adlandırılır və 1961-ci ildən qüvvəyə minib) iştirakçısıdır. Xarici kapitalın ölkəmizə gətirilməsi və investorların fəaliyyətinin daha da təkmilləşdirilməsi məsələləri ölkə Prezidentinin “ nvestisiya fəaliyyətinin təşviqi üzrə əlavə tədbirlər haqqında” Sərəncamında öz əksini tapmışdır . Investisiya fəaliyyətinin dövlət tərəfindən tənzimlənməsinin təkmilləşdirilməsi, qanunvericilik bazasının gücləndirilməsi öz növbəsində ölkəmizin mineral və xammal resurslarından daha səmərəli istifadə olunmasına, yeni rəqabətqabiliyyətli ixrac təyinatlı mal və məhsulların çeşidinin artırılmasına, ixracın stimullaşdırılmasına, hazır sənaye məhsullarının ixracının genişləndirilməsinə, bütövlükdə ölkədə investisiya fəaliyyətinin gücləndirilməsinə, qeyri neft sektorunun inkişafının sürətləndirilməsinə və onun ixrac potensialının əhəmiyyətli səviyyədə artırılmasına şərait yaradır, bu proseslərdə hüquqi-normativ bazanın etibarlılığını, işləkliliyini artırır və s. Tədqiqatçı A. Köçərli xarici iqtisadi əlaqələrin və infrastrukturunun gücləndirilməsi məqsədilə ixracın kreditləşdirilməsi və sığortalanması sisteminin inkişaf etdirilməsi, ixracın inkişafına yardımçı olan bazar (marketinq, reklam, konsaltinq, qiymətləndirmə, kömrük nəzarəti, o cümlədən məhsulların keyfiyyətinə nəzarət, sertifikatlaşdırma və s.) infrastruktur sahələrinin inkişaf etdirilməsi, qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsini, iri beynəlxalq şirkətlərlə əməkdaşlığın qeyri neft bölməsində də inkişaf etdirilməsini vacib hesab edir . Tədqiqatçı P. Rzayev hesab edir ki, ölkənin maliyyə potensialının artması nəticəsində qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi üçün ideal zəmin yaranmış və xarici sərmayə cəlbi üçün həyata keçirilən uğurlu siyasətin əsl səmərəsi də məhz bundan sonra özünü göstərməlidir... Azərbaycanda neft sektoru ilə bərabər qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsinə bu gün xüsusi
62
diqqət yetirilir . Tədqiqatçıların mülahizələrində qeyd olunmuş prioritetlərin reallaşdırılmasında, bu istiqamətlərdə qeyri neft sektorunun və ixrac potensialının gücləndirilməsi ilə bağlı müasir adekvat tənzimləmələrin, yeni dövlət mexanizmlərinin, qanunvericilik aktlarının zərurət kimi çıxış etməsi gözləniləndir. Əslində ixrac potensialının tənzimlənməsi mexanizmləri daimi olaraq, dünya əmtəə bazarlarındakı situasiyalara, iqtisadi proseslərin inkişaf istiqamətlərinin deformasiyalarına , yeni tendensiyalarına, regionlararası və ölkə qrupları ilə ixrac sahəsindəki əməkdaşlığın prioritetlərinə adekvat tənzimləmələr və təkmilləşdirmələr tələb edir. Ölkənin ixrac potensialının artırılması istiqamətində ciddi tədbirlər görməsi zəruriliyi, dövlət mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi vacibliyi həm də Azərbaycanın iqtisadi rəqabətqabiliyyətliliyinin dünya səviyyəsində artırılması ilə birbaşa bağlıdır. R. Məmmədov qeyd edir ki, Azərbaycan son 15 ildə ÜDM-in adambaşına düşən həcminin artımı üzrə dünyada ən yüksək nəticələrdən birini göstərir. 2007-ci ildən etibarən Azərbaycan effektivli iqtisadiyyata malik, 2010-cu ildən sonra isə innovasiyalı iqtisadiyyata malik ölkələr qrupuna daxil edilməli idi. Amma, ölkə ixracında neft və neft məhsullarının xüsusi çəkisinin 75-80 % səviyyəsində olması, hələ ki, ölkəmizi istehsal əsaslı rəqabətqabiliyyətli dövlətlər sırasında saxlamışdır. Təhlil etmədən belə, görünür ki, Azərbaycanın rəqabətqabiliyyətinin artırılmasında qeyri-neft sektorunun, onun ixrac potensialının artırılmasının stimullaşdırılması əsas vəzifələrdəndir. Bir amil, yəni ixracın təkmilləşdirilməsi vacibliyi 2013-cü ilin yekununda Azərbaycan xarici ticarət əlaqələrinin yekununa baxdıqda da, zərurət kimi çıxış edir. Məsələn, Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatları əsasında hazırlanmış təhlildə göstərilir ki, 2013-cü ildə 34,7 mlrd. dollarliq xarici ticarət dövriyyəsinin 24 mlrd. dollara yaxını və yaxud 69,1 % ixracın payına düşmüşdür. Azərbaycan 149 ölkə ilə ticarət əlaqəsinə girmişdir və 2012-ci illə müqayisədə xarici ticarət dövriyyəsi 3,35 %, qeyri-neft sektoru üzrə ixracın həcmi 5,78 % artmışdır. Ixrac əməliyyatlarında dövlət sektorunun payı 93,29 %, özəl sektorun payı isə cəmisi 5,76 % təşkil etmişdir . Göründüyü kimi, qeyri-neft sektorunun ixrac potensialı və bu sahənin əsas təsərrüfat subyektləri kimi özəl sektor müəssisələrinin ölkə ixracında iştirakının Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|