Microsoft Word bank ishi-son interaktiv vasait doc
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Faktorinq əm əliyyatı
- Faktorinq f
- Trast əm əliyyatı
- Forfeytinq əm əliyyatı
56
Faktorinq əməliyyatı Kommersiya banlarının ən geniş yayılmış vasitəçilik əməliyyatlarından biri faktorinqdir. Faktorinq bank biznesinin bir növüdür. Faktorinq-vsaitəçi, agent deməkdir. Müəssisə və təşkilatlar arasında ödəmələrin qeyri qənaətbəxş olması faktorinq əməliyyatlarını ön plana çəkir. Faktorinq mal satanın ödəniş tələbnamələrinin satın alınmasıdır. Bu əməliyyat müəssisə və təşkilatlar arasında ödəmələrin ləngidilməsi ilə əlaqədardır. Onun mahiyyəti ondadır ki, faktorinq ilə məşğul olan firma və ya bank öz müştərilərinin biri- birilərinə olan borclarını satın alaraq 2-3 gün ərzində onun dəyərinin 70-90 % -ni ödəyir. Yerdə qalan 30-10% isə satıcı onun ödəniş tələbnaməsinin ödəyici tərəfindən ödənilməsindən sonra alır. Ümumiyyətlə faktorinq debitor borclarının avanslaşdırılması, inkassasiya edilməsi üzrə kompleks tədbirlər sistemidir. Faktorinq əməliyyatında üç tərəf iştirak edir: 1.faktor – vastəçi. Bu rolu kommersiya bankları və ya xüsusi faktorinq kompaniyaları yerinə yetirirlər. 2. Satıcı 3. Alıcı
Faktor satıcı – müştərinin satdığı malın dəyərinin ödənilməsini tələb etmək hüququ əldə edir və komission ödənişləri çıxılmaqla onun dəyərini satıcının hesabına daxil edir və ödəniş tələbnaməsini alıcı- müştəriyə göndərir və alıcı-müştəri həmin məbləği faktora köçürür. Faktorinq üzrə əməliyyatlar müqavilə əsassında həyata Satıcı-müştəri pu l
Alıcı-müştəri pu l H es ab q ai m ə mal
57
keçirilir. Müqavilədə sənədlərin rəsmiləşdirilmə qaydası, müddətləri, ödəniş tələbnaməsi məbləğindən faktor tərəfindən ödənilən hissə, əməliyyatın həyata keçirilmə qaydası, faktorinq əməliyyatı üzrə maksimal məbləğ, komission mükafatın məbləği və s. əks olunur. Faktorinqin iqtisadi səmərəliliyi ondadır ki, o müəssinin aktivlərinin likvidliyinin, onun kapitalının dövriyyəsinin, repfabellik səviyyəsinin yüksəlməsinə kömək edir. Bank tərəfindən faktorinq əməliyyatı müəssisənin sifarişi əsasında başlanır. Bank müəssisədən sifariş aldıqdan sonra potensial müştərinin iqtisadi və maliyyə vəziyyətini, onun iş güzar fəaliyyətini öyrənir və onun əsasında faktorinq müqaviləsinin bağlanması haqqında qərar qəbulu edir. Bu zaman müştəri alıcıya göndərdiyi malların hesab qaiməsini banka göndərir, bank hər bir sənəd üzrə ödənişə razılığı öyrənir, ödəyicinin ödəmə qabliyyətini müəyyənləşdirir və yalnız tədbirin həyata keçirilməsini münasib hesab etdikdə sənədi ödəyir. Faktorinqin əsas xüsusiyyəti ondadır ki, o həm alıcı, həm də satıcıya sərfəlidir. Belə ki, satıcı satdığı məhsulun dəyərinin vaxtında ödənilməsinə əmin olur. Ödəyici isə satıcı qarşısındakı öhdıliyini vaxtında yerinə yetirmiş olur. Faktorinq – bank isə bu əməliyyatdan qazanc əldə edir. Faktorinqin haqqı hesab qaiməsinin məbləğinə görə hesablanan xidmət haqqı və göstərdiyi kredit xidmətinə görə haqdan ibarət olur. Kredit xidmətinə görə alınan haqq bank krediti üzrə haqqdan 2-3 punkt yüksək olur. Qeyd etmək lazımdır ki, bank faktorinq xidmətini göstərərkən müəssisələrə fərdi yanaşır. Belə ki, bank çox saylı debitorları olan, qeyri-standart məhsul istehsal edən müəssisələrə, subpodratçılarla işləyən tikinti təşkilatlarına və s. Faktor xidməti göstərmir. Faktorinq geniş funksiyaya malik xidmət növüdür. Bu zaman bank: satıcının göndərdiyi malın dəyərinin ödənilməsini asanlaşdırır, alıcının ödəmə qabliyyətini təhlil edir, satıcıya malın dəyərinin ödənilməsinə təminat verir, ödənişləri təmin edir, ödəmə tələbnamələrini inkassasiya edir, debitorları idarə edir.
Trast əməliyyatları dedikdə müştəri ilə müqavilə əsasında müştərinin tapşırığına görə onun vəsaitlərinin idarə edilməsi əməliyyatları başa düşülür. Bu kommersiya banklarının öz müştərilərinə göstərdikləri xidmətin bir növüdür. Trast işi ilə əlaqədar bankların qiymətli kağızlar bazarına xüsusən də fond birjalarına təsiri artır. Trast əməliyyatlarını yerinə yetirərkən banklar pul kapitalını toplayıb onları istehsala yönəltmək funksiyasını yerinə yetirirlər. Bu zaman bankların trast şöbələrinin vasitəçiliyi ilə ssuda kapitalı saxta kapitala çevrilir. 58
Pul kapitalı, qiymətli kağızlar, bahalı metallar, antikvariat və s. formada sərvəti olan sahibkarlar onlardan sərfəli və düzgün istifadə etmək məqsədi ilə onları səmərəli idarə edə bilən idarəyə verirlər. Əksər ölkələrdə belə idarəçiliklə kommersiya bankları məşğul olurlar. Trast xidməti üç əməliyyat qrupunu əhatə edir -mirasın sərəncamlaşdırılması -himayəçilik ilə əlaqədar əməliyyatlar -agent xidməti. Bu əməliyyatları kommersiya banklarının xüsusi şöbələri yerinə yetirirlər. Kommersiya bankları idarə edilməsi onlara tapşırılmış qiymətliləri səmərəli yerləşdirməyə çalışırlar. Səhmdar cəmiyyətlər birjada buraxılan səhm və istiqrazların mülkiyyətçiliyini, pensiya fondunun idarə olunmasını bankın trast şöbələrinə etibar edirlər. Firmalar üçün bank ödəmə funksiyasını yerinə yetirir. Bank kompaniyanın müflisləşdiyi, ləğv edildiyi, yenidən qurulduğu dövrlərdə onun işini idarə edə bilər. Çoxsaylı səhmdarları olan kompaniyalar səhmlərə görə dividentlərin ödənilməsini banklara həvalə edə bilərlər. Bu zaman banklar dividentləri ödəyən agentlik funksiyasını yerinə yetirirlər. Kommersiya banklarının trast əməliyyatlarında fiziki şəxslərin əvəzinə yerinə yetirilən işlər yüksək xüsusi çəkiyə malikdir. Buraya daxildir: müştəri öldükdən sonra onun vəsiyyətnaməsi və ya məhkəmənin qərarına əsasən miras qalmış əmlakın sərəncamlaşdırılması; benefisarın xeyrinə əmlakın və onun idarə edilməsinin etibar edənə verilməsi; depozitariya funksiyasının yerinə yetirilməsi (qiymətli kağızların, valyuta qiymətlilərinin bankda saxlanılması və s.); qiymətli kağızların daşınmaz əmlakın qiymətləndirilməsi; alınması və ya satılması üzrə məsləhətləşmələr. Fərdi şəxslərin trastları üzrə haqq ilkin məbləğdən ildə 0,5% təşkil edir. poteka, veksel və kontraktların və əmlakın idarə edilməsi üzrə faizlər daha yüksək olur.
Forfeytinq faktorinqə yaxın əməliyyatdır. Lakin faktorinqdən fərqli olaraq o bir dəfəlik əməliyyatdır. Forfeytinq əməliyyatı mal və materiallar əldə olunmuş hüququn yenidən satılması ilə əlaqədar pul vəsaitlərinin alınması əməliyyatdır. Forfeytinq, forfeiləşdirmə kommersiya veksellərinin satın alınması yolu ilə ixrac əməliyyatlarının kreditləşdirilməsidir.
Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|