65
Bank fəaliyyətinin təmin edilməsinin əsas amili onun resurs bazası olduğundan
passiv əməliyyatların idarə edilməsinə xüsusi diqqət yetirilir. Bu idarəçilk əsasən
aşağdakı istiqamətləri əhatə edir:
1.
Banka gəlir gətirməyən resursların cəlb edilməsinə yol verməmək
2.
Aktiv əməliyyatların inkişafı üçün zəruri kredit resurslarını axtarıb tapmaq.
3.
“Ucuz” kredit resurslarını axtarıb tapmaq
4.
Yaranması baxımından “şübhəli” görünən resursları təhlil etmək və onları banka
cəlb etməmək
5.
Maksimum dərəcədə sabit kredit resursları axtarıb tapmaq.
Bank fəaliyyətində əsas istiqamətlərdən biri də cəlb olunmuş resursların
yerləşdirilməsidir. Belə ki, bu əməliyyatlar nəticəsində bankın gəlirləri formalaşır.
Aktivlərin idarə olunması bank menecmentinin əsas istiqamətlərindən biridir.
Aktivlərin idarə olunması prosesində əsas vəzifə kimi bankın balansının likvidiliyinin
və onun mənfəətli fəaliyyətinin təmin edilməsi məsələlərə durur.
Müvafiq bank siyasətinin formalaşması prosesində bankların yerinə yetirdikləri
analitik fəaliyyətin tərkib hissələrindən biri də marketinq fəaliyyətidir.
Bank fəaliyyətində marketinq banklar arasındakı və banklar ilə qeyri bank kredit
təşkilatları arasında mövcud olan və getdikcə şiddətlənən rəqabət ilə əla qədərdir. Hal
hazırda sığorta, broker, trast, əmanət kompaniyaları fondları, ticarət sənayə
korporasiyaları və s. bank fəaliyyətinə müdaxilə edirlər. Banklar bu rəqabətətab
gətirmək və qalib çıxmaq üçün yeni xidmət növlərindən xidmət mədəniyyətinin
yüksəldilməsindən və s. metodlardan istifadə edirlər. Rəqabətə tab gətirmək məqsədi
ilə kommersiya banklarında marketinq bölmələri yaradılır və fəaliyyət göstərir.
Bank işində marketinq fəaliyyəti: bazarda bank xidmətlərinə tələb və təkliflərin
təhlili; müxtəlif bank xidmətlərinə ehtiyacın öyrənilməsi; həmin bankın mövqeyinin
müəyyən edilməsi; müxtəlif banklarda müvafiq əməliyyatların aparılmasına məsrəf
normalarının müqayisəsi və s. ilə əlaqədardır.
Marketinq bölməsi: yeni müştərilər ilə əlaqə yaratmaq işgüzar fəaliyyətin inkişafı,
yeni bank xidmətlərinin tətbiqi ilə əlaqədar analitik işlərin aparılması; bazarın
vəziyyətinin öyrənilməsi; bank rəhbərləri üçün idarəçilik istiqamətləri üzrə tövsiyələr
hazırlanmaq marketinq planını işləyib hazırlamaq və s. ilə məşğul olur.
Bank xidmətləri bazarında kommersiya banklarının marketinq fəaliyyəti iki
formada: fiziki və hüquqi şəxslərin sərbəst pul vəsaitlərinin cəlb edilməsi və
yerləşdirilməsi formalarında aparılır.
Mal və xidmətlər bazarının təhlili zamanı bazar seqmenti anlayışından – yəni
bazarın hissələrə bölünməsindən istifadə edilir. Bank xidmətləri baxımından
66
seqmentləşmə depozit, kreditləşmə, investisiya fəaliyyəti və digər əsas bank
əməliyyatları üzrə aparılır.
Bankların marketinq prosesi bir sıra mərhələlərdən ibarətdir:
-istehlakçıların konkret bank xidmətlərinə olan tələbinin öyrənilməsi
-seqmentlər üzrə maliyyə bazarının kompleks tədqiqi
-marketinqin planlaşdırılması
-bank innovasiyasının ömür müddətinin planlaşdırılması
-reklam
-Bankın struktur bölmələrində işin təşkili.
67
MÖVZU 12. BANK FƏ
AL YYƏ
T NDƏ
R SKLƏ
R
Bank riski daxili və xarici amillərlə əlaqədar yaranan arzuolunmaz hadisələr
nətucəsində bank fəaliyyətinə xas olan itgilərin yaranması və likvidiliyin aşağı
düşməsi ehtimalıdır.
Bank riski xüsusi fəaliyyət növüdür. Riskin özü qeyri-müəyyənlik olmayıb,
iqtisadi subyektlərin qeyri-müəyyənlik şəraitində fəaliyyətdir. Bankların fəaliyyəti
müştərilər ilə əlaqədar olduqdan bank riskləri istehsalçıların riskləri ilə sıx əlaqəlidir.
Bank kapitalının xüsusiyyəti ondadır ki, o əsasən borc kapitalından – müvəqqəti cəlb
olunmuş kapitaldan ibarətdir. Bank kapitalının geri qayıtması bir tərəfdən borc alanın
təsərrüfatından vəsaitlərin dövriyyəsinin başa çatması, digər tərəfdən borc alanın
təsərrüfatından sərbəstləşən vəsaitin kreditor banka verilməsi mərhələsi ilə
əlaqədardır. Bu zaman bank bir tərəfdən müştəri ilə risk edir, digər tərəfdən baş sərbəst
subyekt kimi, özünə mənsub olmayan borc aldığı vəsaiti öz vəsaiti sifətində
başqalarına müvəqqəti istifadəyə verdiyinə görə riskə məruz qalır. Beləliklə, bankın öz
üzərinə götürdüyü risk faktiki olaraq ikiləşir.
Bank riskinin xüsusiyyəti bank fəaliyyətinin xüsusiyyəti ilə əlaqədardır. Belə ki,
ictimai məhsulun istehsalı və tədavülünü özündə əks etdirməklə yanaşı mübadilə
sferası və tədiyə dövriyyəsində də özünü göstərit.
Məlum olduğu kimi bank pul ilə əlaqədardır: onun məhsulları və xidmətləri pul
xarakterini daşıyır.
Öz mahiyyətinə görə bank nağd və nağdsız formada olan ödəmə dövriyyəsini
nizamlaşdıran ictimai maliyyə-kredit institutdur. Bu o deməkdir ki, riskli bank
fəaliyyətində iqtisadi münasibətlər subyektləri tərəfindən dəyər mütənasibliyinin, tələb
və təklif münasibətlərə xüsusi diqqət yetirilməlidir.