Microsoft Word Dede-Qorqud-2-51

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                     133 
Deyəndən  sonra  Ariz  qorxdu,  sifəti  saraldı.  Onun  qorxduğunu  gö-
rüb Xanber bir az zamandan sonra bunları dedi:  
Ay doğar ari yandan, 
Gün doğar bəri yandan. 
Bilərziyin üstündə 
Nələr vardı nişannan? 
Ariz dedi: 
Qara qoyun quzulu, 
Quzulu yarım adaxlım. 
Bilərziyimiz üstündə 
Ariz adım yazılı. 
Xanber dedi: 
Sular axar oluq-oluq (ulu-ulu), 
Çeşmələr axar donuq-donuq, 
Bilərziyini tapana 
Nə verərsən dostum mənim. 
Ariz dedi: 
Sular axar oluq-oluq, 
Çeşmələr axar donuq-donuq, 
Bilərziyimi tapana, 
Öz başımı verrəm. 
Bundan sonra xan və xatunu bildilər ki, onlar bir-birini sevir. Bilən-
dən  sonra  qızı  məktəbə  buraxmadılar,  oğlanı  tək  göndərdilər.  O  zaman-
dan  sonra  xan  və  xatunu  əmçilərdən  (türkəçarələrdən)  onların  sevgisini 
pozmağı soruşdular. O zaman  bir əmçi dedi:  “Bunları  et, oğlan  məktəb-
dən qayıdanda südündən sağıb yedirtsən, onların sevgisi bitər”. Xanın ar-
vadı bunları etdi, Xanber məktəbdən qayıdanda qarşısına bişirdiyini qoy-
du. Bunu qız eşitdi. Qız oğlanın eşitməsi üçün kənarda durub bunları de-
yib oxudu: 
Qabağın qaşın qatmışlar, 
Qayğı bunnan yapmışlar, 
Qarşındakı əppəyə 
Məmə südün qatmışlar. 
Xanber dedi: 
Qabağım qaşım qatmışlar, 
Qayğı bunnan yapmışlar, 
Qarşımdakı əppəyə 
Məmə südün qatmışlar. 

---

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                     134 
– деп йырлайды да Ханбер турып кетедиоьтпекти емей. Оннан 
сонъ  булар  беспетер  бек  бир  бирин  суьйдилер.  Ол  заманда  хангъа 
билдиредилер.  Хан  уьйкен  адемлерден  сорайды:  “Булар  суьйис-
кенлнр, не етейим” – деп. Ол заманда адемлер хангьа айтады: “Ясты 
авылдан коьшир”, – деп. Сонъ хан яскъа къыркъ туьле алтыннан ал-
тын,  куьмисиннен  куьмис,  малыннан  мал  берип,  ясты  Эдил  деген 
ерге коьширип йибереди. Яс онда туькен салып яшайды. Ол заманда 
къыз мунда авырып, ас ишпей, азып-тозып къалады. Къыз азып-то-
зып  терезеден  къарап  тургъанда  Эдилден  ханын  туьйирменине  бир 
арба  келеди.  Ол  заманда  шарлакъта  терезеден  къарап  къыз  йыр-
лайды: 
– Эдил йолы ав мекен? 
Айланасы тав мекен? 
Ол Эдилде Ханберим 
Аман мекен сав мекен. 
Ол заманда туьйирменге келген яс эситип онын ашыкъ экенин 
биледи де ол яс йырлайды:  
– Эдил йолы ав туры, 
Айланасы тав туры. 
Ол Эдилде Ханберинъ 
Аман туры, сав туры. 
Оны къыз эситип, ол яскъа бир кишкей записке язып таслайды. 
Ол  запискедин  алып,  ол  яс  Эдилге  барады  эм  Ханберге  запискеди 
береди.  Ханбер  къагъытты  альан  сонъ  болгъан  затын  тускенин 
къагъытты  акеткен  яскъа  береди.  Ханбер  темиршиге  темирден 
ыдырыкъ  эттирип  эм  темирден  таякъ  эттирип,  ыдырыкъты  кийип, 
такъты къолына алып йолгъа шыеъыты. Ханбер бир неше куьн йол 
юрип,  бир  ханнын  уьйине  келген.  Ол  ханнын  уйинде  ол  яслрага 
тилейди:  “Мен  бу  кеше  къаравыл  шыгъайым”,  –  деп.  Сол  ханнын 
къаравылшыларыннынъ  биреви  ызын  берген  Ханберге  сол  кеше 
сонда  къаравыл  шыкъпагъа.  Ханбер  танъ  аткъышек  йырлап 
шыкъкъан: 
Атасынынъ аты Дагъыбастан, 
Анасынынъ аты Куьлизистан. 
Бизди айыргъан Ариз достан 
Я бас коьтермес бек солтан. 
Тан  аткъангъа  дери  яс  сонны,  йырлап  шыкъты.  Сол  заманда 
хан  ашувланып  уьйкъламай  шыкъкъан.  Эртенгиси  куьн  халкъын 
йыйгъан. Халкъы айткъан:  

---

Dədə Qorqud ● 2014/I I                                                                     135 
–  deyə  oxuyub  Xanber  durub  getdi,  əppəyi  yemədi.  Ondan  sonra 
bunlar bir-birini beşbədtər sevməyə başladılar. O zaman xana bildirdilər. 
Xan hörmətli adamlardan soruşur: “Bunlar bir-birini sevir, ne edəyim”. O 
zaman adamlar xana deyirlər: “Cavanı auldan köçürt”. Sonra xan oğlana 
qırx kisə qızıldan qızıl, qumısdan qumıs,  malınnan  mal  verib, Edil (İdil-
Volqa  çayı  –  A.X.)  adlanan  yerə  sürgün  edir.  Cavan  orada  dükan  açıb 
yaşayır. Ariz o zaman xəstələnib, aş yemir, azıb-tozub arıqladı. Arıqlayan 
qız  pəncərədən  baxanda  Edildən  xanın  dəyirmanına  bir  araba  gəldi.  O 
zaman pəncərədən baxan qız dedi: 
Edil yolu yoldumu? 
Ətrafları dağdımı? 
O Edildə Xanberim 
Salamatmı, sağdımı. 
O zaman dəyirmana gələn cavan eşidib onun aşiq olduğunu bildi və 
dedi: 
Edil yolu açıqdı, 
Ətrafında dağ durub, 
O Edildə Xanberin 
Salamatdı, sağdı. 
Qız bunu eşidib o cavana bir məktub yazıb tullayır. O məktubu alıb 
cavan  Edilə  qayıdır  və  məktubu  Xanberə  verir.  Xanber  kağızı  alandan 
sonra  dükanını  kağız  gətirən  oğlana  verdi.  Xanber  dəmirçiyə  dəmirdən 
çarıq düzəltdirib həm dəmirdən dayaq (əsa) düzəltdirib, çarığı geyir, əsa-
nı əlinə alıb yola çıxır. 
Xanber bir neçə gün yol gedib bir xanın evinə gəlir. O xanın evində 
cavanlardan  diləyir:  “Mən  bu  gecə  qarovulda  durayım”.  Bu  xanın  qaro-
vulçularından biri bu gecə Xanberə qarovulda durmağa icazə verir. Xan-
ber dan açılıncaya qədər oxuyur:  
 
Atasının adı Dağıbastan, 
Anasının adı Gülizistan. 
Bizi ayırdı Ariz dostdan 
Ay baş göstərməz (qaldırmaz) bəy soltan. 
 
Oğlan  bunu  oxuduqca  dan  üzü  açılır.  O  zaman  xan  acıqlanıb  yata 
bilmir. Ertəsi gün xalqını yığır. Xalqa deyir: 
 
  

---