II International Congress
341
Gazprom, 16 Mayıs 2003’de yapılan yirmi
beş yıllık anlaşmayla, Kırgızistan’daki doğalgaz
arama, çıkarma, işleme ve son derece zayıf olan
enerji altyapısının yenilenmesi ve yeni hat
inşaatları konularında kontrolünü arttırmıştır.
33
Tacikistan ile de, 15 Mayıs 2003 tarihinde ben-
zer bir anlaşma yapılmıştır.
34
Bu ülkelerdeki do-
ğalgaz sektörünün geliştirilmesi konusunda
Gazprom ile uzun vadeli işbirliğinin temellerini
atan bu anlaşmalarla, bu ülkelere doğalgaz itha-
latı yapılması ve bu ülkelerin devlet kontro-
lündeki doğalgaz şirketlerinin özelleştirilmesi
için yapılacak ihalelere, Gazprom’un da katıl-
ması kararlaştırılmıştır. Özbekistan’dan ithal
edilen doğalgaz bu ülkelere ihraç edilmektedir.
Böylece, Gazprom bu ülkelerdeki doğalgaz sek-
töründeki faaliyet alanını genişletmiştir. Aynı
zamanda, doğu pazarlarına ulaşan hatların kont-
rolü de Gazprom’un eline geçmiştir.
Bunlara ek olarak, Tacikistan’daki Rogun ve
Kırgızistan’daki Cascade hidroelektrik santralle-
rindeki elektrik enerjisi üretimi için Gazprom’un
finansal destek vermesi konusunda anlaşmalar
yapılmıştır. Afganistan’a ve Pakistan’a elektrik
ihracatı yapılması planlanan bu santrallerdeki
üretim faaliyetlerine Gazprom’un vereceği finan-
sal destek, hem şirketin ekonomik kazanımlar
edinmesi hem de Rusya’nın bu ülkeler üzerin-
deki politik baskı gücünü arttırmasını sağlaması
nedeniyle, Gazprom ve Rusya açısından önemli
bir kazanımdır.
35
Kırgızistan ve Tacikistan ile yapılan anlaş-
malarda dikkat çeken bir diğer nokta, Rusya’nın
diğer Orta Asya devletleri ile yaptığı enerji an-
laşmalarında devlet başkanlarının imzacı taraflar
olmasına karşılık, Kırgızistan ve Tacikistan ile
yapılan anlaşmaların bu devletlerin başbakanları
ve Gazprom tarafından imzalanmış olmasıdır.
36
33
Viktoria Panfilpova, “Net Gazom Edinım”, Nezavisi-
maya Gazeta, 12 Mayıs 2003.
34
Simonov, a.g.e., s.256.
35
M. Olimov, C. Olimova “Taciksko-Rossiiskoe Sotrud-
niçestvo v Energetiçeskom Sfere: Etapı i Aspektı ”,
Bulten Seti Etnologiçeskovo Monitoringa i Rannevo
Preduprejdeniya Konfliktov, No. 67, Mayıs- Haziran
2006, s. 36–40
36
Kırgızistan ile yapılan anlaşmada Başbakan Nikolay
Tanayev, Kırgızistan Hükümeti adına anlaşmayı imzala-
mıştır. Yine, taraflar arasında yapılan toplantılarda da
Kırgızistan doğalgaz şirketi değil, başbakan başkan-
lığındaki heyet, Gazprom ile olan görüşmeleri yürüten
taraf olmaktadır. Bkz.: Gazprom, “Ob Đtogah Paboçey
Vstreçi Alekseya Millera i Nikolaya Tanayeva”, 21
Ocak 2004, (çevrimiçi)
http://www.gazprom.ru/news/
2004/01/211201_9341.shtml
, 18 Ağustos 2006. Tacikis-
tan ile yapılan anlaşmada da Tacikistan başbakanı
Emomali Rahmanov Tacikistan adına anlaşmayı imza-
larken, Gazprom Genel Müdürü Aleksey Miller
Gazprom, sadece ekonomik kazanımları olma-
yan ve Rusya’nın bölgedeki jeopolitik yarışa
dönmesini sağlayacak böylesi önemli anlaş-
malarda görüşmeci ve imzacı taraf olarak izlenen
aktif diplomaside önemli bir rol oynamıştır.
Sonuç olarak, Rus doğalgaz devi Gazprom,
Orta Asya doğalgazı üzerindeki kontrolünü çok
büyük oranda arttırmış ve ucuz doğalgaz
sağlama yönündeki hedeflerine büyük oranda
ulaşmış görünmektedir. Yapılan anlaşmalarla
satın alınması öngörülen doğalgaz miktarları
dikkate alındığında Orta Asya’da üretilen
doğalgazın çok büyük bir miktarının Gazprom
tarafından ithal edilecektir.
Bununla birlikte, yapılan anlaşmaların uzun
vadeli oluşu da dikkat çeken bir diğer noktadır.
Böylece, yüksek miktarlarla, uzun yıllar boyunca
Orta Asya devletlerinden yapılacak doğalgaz
ithalatı garanti altına alınmış olmaktadır. Bu du-
rum, Gazprom’un batılı pazarlara doğalgaz
ihracatının miktarını arttırabilmek yönündeki
politikasını hayata geçirebilmesini sağlayacak
bir diğer faktördür.
Ayrıca, yapılan anlaşmalarla her Orta Asya
devletindeki çoğu devlet kontrolünde olan
doğalgaz şirketleri ile ortaklıklar kurulması ya da
şirket hisselerinin satın alınması, Gazprom’a bu
ülkelerin doğalgaz politikalarına içerden müda-
hale edebilme olanağı vermektedir. Bu ülkelerin
kendi ekonomik olanakları ile doğalgaz üretim
ve ulaştırma faaliyetlerini kendi başlarına yap-
malarının ne derecede güç olduğu hatırlandı-
ğında; Gazprom’un bu ülkelerdeki şirketler
içinde artan finansal varlığı ve dolayısıyla bu
ülke ekonomilerine yaptığı katkı, bu ülkeleri
ekonomik açıdan Gazprom’a bağımlı kılacaktır.
Ayrıca, Gazprom, bu ülkelerin doğalgaz şirket-
lerinin alacağı her türlü kararda daha fazla etkili
olacaktır.
Özellikle, son yıllarda yapılan anlaşmalar
neticesinde Gazprom, Orta Asya ülkelerinin
doğalgaz sektörlerini kontrolü altına almıştır.
Böylece, Sovyetler Birliği’nin dağılmasını takip
eden yıllarda, Rusya’ya olan bağımlılıktan kur-
tulmak amacında olan bölge devletleri, doğalgaz
alanında Rusya’ya neredeyse tamamen bağlı kal-
mış olmaktadır. Alternatif projelerin uygulanabi-
lirliği de büyük enerji şirketlerinin ve finans kuru-
luşlarının finansal desteğine ve bölgesel güçler ile
batılı devletlerin politik desteğine bağlıdır.
Gazprom adına imza atmıştır. Bkz.: Gazprom, “Ob
Đtogah Vizita Alekseya Millera v Respubliku Taci-
kistan”, 15 Mart 2003, (çevrimiçi)
http://www.gazprom.
ru/news/2003/05/151816_4769.shtml
, 18 Ağustos 2006.
Dostları ilə paylaş: |