Microsoft Word Design Glo Kongre doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
Caucasus and Central Asia in the Globalization Process 340 lecek doğalgaz miktarı ve ihraç yolları üzerin- deki kontrolünü sağlamlaştırmıştır. 25 Gazprom, 2000’li yılların başından itibaren Kazakistan’daki doğalgaz üretim ve ulaştırma faaliyetlerinde de etkin bir şekilde rol almak- tadır. Son dönemde yapılan uzun vadeli anlaş- malarla ve ülkede kurulan ortaklıklarla Gaz- prom’un, ülkenin doğalgaz sektörünü büyük ölçüde kontrol ettiği gözlemlenmektedir. Şirket, ülkedeki doğalgaz üretim ve ulaştırma faali- yetlerindeki etkinliğini arttırmıştır. Gazprom’un Kazakistan’da doğalgaz üretimi yaptığı alanların başında Karaçaganak gelmekte- dir. 1984’de üretimine başlanan ve ülkedeki ispatlanmış rezervlerin %40’ının oluşturan Kara- çaganak’taki doğalgaz yataklarının işletilmesin- de Sovyetler’in dağılmasını takip eden yıllarda batılı şirketler etkin rol almışlardır. British Gas (BG) ve Agip (günümüz itibariyle ENI), Texoca, ChevronTexoca bu şirketler arasındadır. Bu şirketler ile birlikte kurulan ortaklığa %15’lik hisse ile katılan Gazprom 1997’de hisselerini Lukoil’e devretmiştir. 26 Projeden çekilen Gaz- prom, hatların mevcut kapasitesinin yetersiz olduğu gerekçesiyle Karaçaganak’ta üretilen do- ğalgazın dış pazarlara ulaştırılması engellemeye çalışmıştır. 27 Kasım 2005’de ise, Karaçaganak’taki do- ğalgaz yataklarının Gazprom ile kurulacak bir ortaklık tarafından işletileceği, üretilen doğalga- zın Rus sınırına ulaştırma faaliyetlerinin de Gazprom tarafından üstlenileceği, uzun dönemli olması planlanan anlaşma sonrası bölgeden Rusya’ya yıllık 15 milyar m 3 doğalgaz ihracatı yapılacağı açıklanmıştır. 28 Mayıs 2006’da Rusya ve Kazakistan arasın- daki bu doğalgaz anlaşmasının kapsamını ge- nişleten bir anlaşma yapılmıştır. Buna göre, Ka- zakistan’daki iki doğalgaz yatağındaki doğalgaz 25 Natalya Grib, Oleg Gavriş, “Vse Gazı v Gosti Budut k Nam: Gazprom Monopoliziraval Postavki iz Sredniy Azii”, Kommersant, 14 Kasım 2005, s. 16. 26 Robert M. Cutler, “Karachaganak Gas and Future of Kazakhstan Pipeline”, Central Asia Caucasus Analyst, Vol. 5, No.17, 8 Eylül 2004, s.9-10. 27 Şirketin o dönemde yaşadığı ekonomik güçlükler, pro- jenin diğer yabancı ortaklarının talep ettiği ek yatırım- ların yapılamamasına neden olmuştur. Gazprom, 1979– 1991 arası dönemde yaklaşık 90 milyon dolarlık yatırım yaptığı gerekçesiyle ek yatırımlarda bulunmak isteme- miştir. Bu gerekçeler diğer ortaklarca kabul edilmemiş ve Gazprom projeden çekilmiştir. Ottar Skagen, Caspian Gas, London, The Royal Institute of Inter- national Affairs, 1997, s.20 28 “Gazprom Sees Joint Kazakh Gas Venture by Year End”, Central Asia Caucasus Analyst, Vol.6, No.22, 16 Kasım 2006, s.22–23. üretim faaliyetleri Gazprom’a verilmiştir. 29 Buna ek olarak, Kazakistan ülkedeki hatlardan geçen doğalgaz transit ücretlerinin da arttırılmasını talep etmektedir. Gazprom uygulanan ücretlerin normal olduğunu açıklamıştır ve transit fiyat- larını arttırmak istememektedir. Esasında, Kaza- kistan’a uygulanan transit birim fiyatı diğer ülkelere ödenen fiyatlardan daha düşüktür. 30 Gazprom ülkenin doğalgaz ihracatını kontrol altına almak için de önemli adımlar atmıştır. Mayıs 2002’de Gazprom, Rosneft ve Kazak dev- let enerji şirketi Kazmunaygaz arasında Kazros- gaz adlı bir ortak şirketin kurulması; şirketin %30’unun Gazprom’a, %20’sinin Rosneft’e ve kalanın da Kazmunaygaz’a ait olması kararlaş- tırılmıştır. Şirket, Kazak doğalgazının dış pa- zarlara ulaştırılması faaliyetlerini yürütmek ama- cıyla kurulmuştur. 31 Son dönemde yapılan anlaş- ma ile Kazakistan’dan geçen Türkmen ve Özbek doğalgazı da dâhil olmak üzere, Kazak doğal- gazının beş yıl süreyle bu şirket tarafından kontrol edilmesi kararlaştırılmıştır. Böylece, Gazprom Kazak doğalgazının Avrupa pazarına ulaştırılması faaliyetlerini kontrol altına almıştır. 32 Sonuç olarak, Gazprom Kazakistan’da doğ- rudan ya da ortağı olduğu şirketler kanalıyla, doğalgaz üretim ve ulaştırma faaliyetlerindeki kontrolünü arttırmıştır. Yalnız, devletin ülke ile olan ilişkilerindeki diğer çıkarları hayata geçire- bilmek için Kazakistan’ın doğalgazın birim fiyatının arttırılmasını sağlaması, şirketin çıkar- larına ters düşmektedir; çünkü Gazprom Orta Asya devletlerinden alınacak doğalgazın birim fiyatını düşük seviyede tutmaya çalışmaktadır. 29 Ancak, Gazprom’un çıkarlarına aykırı olarak Kazakis- tan’dan alınacak doğalgazın dünya doğalgaz pazarında uygulanan fiyatlar seviyesine yükseltilmesi konusunda anlaşma sağlanmıştır. Kazakistan sınırında satın alınan doğalgazın birim fiyatının 1 Temmuz 2006 tarihinden itibaren 140 dolara yükseltilmesi kararlaştırılmıştır. Böylece Kazak doğalgazının birim fiyatı 90 dolar art- mıştır Bkz.:Andrey Kolesnikov, “Vladimir Putin Paşol na Povışenie: Gazprom Budet Zakupat Kazakskiy Gaz po Rınoçnım Tsenam”, Kommersant, 22 Mayıs 2006, s.1-2. 30 Polonya’ya ödenen transit birim fiyatı (her 100 kilometreden geçen 1000 m 3 doğalgaz için ödenen fiyat) 2,7 dolar, Ukrayna’ya ödenen fiyat ise 1.09 dolardır. Kazakistan’a 1 doların altında bir transit ücreti ödenmektedir. Bkz.: Grib, Gavriş, a.g.m., s. 16. 31 “Gazprom and Rosneft Sign Kazakh JV”, FSU Energy, Vol.7, Iss. 20, 24 Mayıs 2002, s.9. 32 Gazprom ve Kazmunaygaz’ın alt şirketi Đntergaz arasın- daki anlaşma ile 2006–2010 yılları arası dönemde, Orta Asya Merkez Hattı’nın Kazakistan’daki bölümlerinden ve Buhara-Ural Hattı’ndan yıllık 55 milyar m 3 doğalgaz geçmesi konusunda anlaşma sağlanmıştır. Bununla bera- ber, Soyuz-Orenburg hattından yıllık 90 milyar m 3 doğal- gaz geçişi yapılması, 2010 yılına kadar Orta Asya Merkez Hattı’nın kapasitesinin yıllık 80 milyar m 3 ’e çıkarılması için 2 milyar dolar yatırım yapılması kararlaştırılmıştır. Bkz.: Grib, Gavriş, a.g.m., s.1. ve 16. Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|