Microsoft Word Design Glo Kongre doc

II International Congress
 
 
357 
economic  advantage  to  the  region  and  avoid 
increasing oil traffic through the vulnerable Turkish 
Straits.  A  programme  of  social  and environmental 
investment  ensures  that  the  peoples  of  the  three 
host nations also share in the benefits.  
CONCLUSION 
I would like to express again that the economic 
partnership  possibilities  and  opportunities  for 
Azerbaijan, Georgia and Turkey on account of the 
BTC Pipeline is increasingly rising with additional 
mega  projects  such  as  SCP,  Railway  Project,  and 
the  implications  and  economic  role  of  BTC  for 
three transit-neighboring countries have significant 
role for the transportation of Caucasus and Central 
Asia energy resources into international market and 
for  their   economic  system  to  enhance  sustainable 
economic development.   
SELECTED BIBLIOGRAPHY 
1.   The Turkish-Georgian partnership and pipeline factor, 
Emmanual Karagiannis, 2004. 
2.   Georgia’s Economic Role in South Caucasus, Problems 
of Economic Transition, By Papava, Vladimer, August 
2005. 
3.   Facing the dilemma of global capitalism: the case of 
Azerbaijan, Oksan Bayulgen, 2003. 
4.   Azerbaijan after Heydar Aliyev, Alec Rasizade, 2004. 
5.   The transportation of Caspian oil and regional stability, 
Kamer Kasim, 2002. 
6.   The new battleground: Central Asia and the Caucasus, 
Ilan Berman, 2004. 
7.  The political role of oil in Azerbaijan, 1989-994, 
Angeliki Spatharou, 2002 
8.   Azebaycan Ekonomisi ve Yatirim Đmkanlari, Osman Nuri 
Aras, 2005. 
9.   The economic and Social Impact of Systemic Transition 
in Central Asia and Azerbaijan, Michael Kaser, 2003. 
10.  Georgia’s Macroeconomic Situation Before and After the 
Rose Revolution, Viladimer Papava, 2005. 
11.  Turkey and the East- West Gas Transportation Corridor, 
Gareth M. Winrow, 2004. 
12.  Actors of the new ‘Great Game’, Caspian oil politics, 
Hasena Karasac, 2002. 
13.  Energy Security: The Caspian Sea, Gawdat Bahgat, 2005. 
14.  The great game of Caspian energy: ambitions and 
realities, Alec Rasizade, 2005. 
15.  Baku-Tiflis-Ceyhan Boruhattı’nda Son Durum, Necdet 
Pamir, 2004. 
16.  Geology,  Oil  and  Gas  Potential,  Pipelines,  and  the 
Geopolitics  of  the  Caspian  Sea  Region,  Phılp  D. 
Rabinowitz,  Mehdi  Z.  Yusıfov,  Jessica  Arnoldi,  Eyal 
Hakim, 2004. 
17. Azerbaijan after a decade of independence: less oil more 
graft and poverty, Alec Rasizade, 2002. 
18.  State Program on Social-Economic Development of 
Regions of Azerbaijan Republic for the years of 2004 – 
2008, Baku -2004. 
19.  V. The Economic and Social Impact of Systemic 
Transition in Central Asia and Azerbaijan, Michael 
Kaser, 2003. 
20.  The Implications of The Revival of The Oil Industry in 
Azerbaijan, Jonathan Hemming,1998. 
21.  Central Asia and Energy Security, Gawdat Bahgat, 2006. 
 

---

 
 
358 
AZƏRBAYCANIN VƏ MƏRKƏZĐ ASĐYANIN ENERJĐ LAYĐHƏLƏRĐ VƏ ONLARIN 
BU REGĐONLARIN ƏMƏK EHTĐYATLARINDAN ĐSTĐFADƏ EDĐLMƏSINDƏ ROLU 
Qurban Ramazan oğlu QURBANOV 
AMEA Đqtisadiyyat  Đnstitutu 
Bakı / AZƏRBAYCAN 
AZERBAIJANIAN AND CENTRAL ASIANS POWER (ENERGY) PROJECTS AND  
THEIRS ROLE IN USING  LABOUR RESOURCES  OF THIS REGIONS 
SUMMARY 
In  the  early    of  the  XXI  century  rich  of  oil  and  gas  resources,  cheaply  man  power  resources,  the  highly  standard    labour 
resources  are  the  one  of  criteria  of  cardinal  direction  of  capital  investment  of  the  Caucasian  and  Central  Asians.  Oil  and  gas 
complexes  of  the  Azerbaijanian  and  the  Center  Asians  countries    are  foundations    of  economic  developments  and    the 
international trading and economical relations simultaneously. 
The realizing  20 companies of West countries in the Azerbaijanian projects: Azerichirag, Guneshly, Shahdeniz and so on; 
the west companies Total, Conoco, Phlips and Inpex  in the Cochegan projects in the Kazakhstan Republic, BTC projects, oil and 
gases projects in the Turkmenistan and the Uzbekistan play a main role in the international economic relations. 
 
 
Yeni  qədəm  qoyduğumuz  XXI  əsrdə  zəngin 
neft və qaz ehtiyatları, ucuz işçi qüvvəsi, potensial 
əmək ehtiyatlarının yüksək səviyyəsi dünyanın iri 
şirkətlərinin  investisiyalarını  Azərbaycana  və 
«Mərkəzi  Asiyaya»  yönəltməsinin  əsas  meyarla-
rındandır.  Azərbaycan  və  Mərkəzi  Asiya  ölkələ-
rində neft-qaz kompleksləri həmin ölkələrin iqtisa-
di  inkişaflarının  əsası  olub,  onların  beynəlxalq 
ticarət  və  təsərrüfat  münasibətlərində  vasitəçilik 
edir.  
Ümumidünya miyqasında istehsal tələbinin və 
əhalinin  artması  ilə  əlaqədar  ilkin  enerji  ehtiyat-
larına tələb  də  şərti  yanacaq  ifadəsində artmışdır. 
Belə ki, milyard tonla şərti yanacaq istifadəsi dün-
ya ölkələri üzrə 1950-ci ildə -3,9; 1960-cı ildə-4,7; 
1970-ci  ildə-6,8;  1980-ci  ildə  8,7;  1990-cı  ildə    -
10,3, 1997-ci ildə-11,9 mlrd. ton olmuş və 2012-ci 
ildə  şərti  yanacağın  kəmiyyətinin  -13,7  mlrd  ton 
olması gözlənilir. 
Azərbaycan  və  Mərkəzi  Asiya  ölkələrinin 
(keçmiş  Qərb  Türk  xaqanlarının)  enerji  ehtiyatla-
rının istifadəyə verilməsi həmin regionun beynəl-
xalq iqtisadi münasibətlərinin və xarici siyasətləri-
nin  formalaşmasına  müəyyən  düzəlişlər  edilməsi 
ilə  təsirlər  göstərir.  Dünya  energetikası  sahəsində 
vəziyyətdən və dünya iqtisadiyyatının inkişaf tem-
pindən asılı olmayaraq enerji istehsalı və istehlakı-
nın artması gözlənilir. Dünya iqtisadiyyatının inki-
şafı  dünya  enerji  bazarlarında  ticarət  həcminin 
əhəmiyyətli dərəcədə  güclənməsinə  səbəb  olmaq-
la, eyni zamanda Azərbaycanan və Mərkəzi Asiya 
ölkələrinin  xarici  iqtisadi  münasibətlərində  enerji 
amilinin rolunun daha çox artmasına gətirib çıxarır. 
Azərbaycan və Mərkəzi Asiyanın neft və qaz 
hasil  edən  ölkələri  əməli  olaraq  iqtisadi  inkişafın 
mühüm  obyektidir.  O,  dünya  ticarətində  və  bu 
ölkələrin  başqa  dövlətlərlə  təsərrüfat  əlaqələrində 
onlara vasitəçilik etməklə qeyd etdiyimiz yeni müs-
təqil  dövlətlərin inkişafında  nəzərdə  tutulan  qlobal 
meyllərin  təsiri,  faydası  və  iqtisadi  nəticəsinin  nə-
dən ibarət olacağı məsələlərini həll edir. 
Dünya  statistika  məlumatlarına  görə  ilkin 
enerji  resursu  artımının  76%-i  əsasən  əhali  sayı 
artımı  və  24%-i  enerji  istehlakının  1  nəfərə  miq-
darının artması ilə əlaqədardır. Məhz bu baxımdan 
Azərbaycan,  Qazaxstan,  Türkmənistan  və  Özbə-
kistanda  hasil  edilən  neftə  və  qaza  tələbatın  art-
ması onların yaxın qonşuları olan Türkiyə, Ukray-
na və başqa Avropa ölkələrinin iqtisadi yüksəlişi, 
Çinin,  Pakistanın  və  Yaponiya  iqtisadiyyatının 
yüksəliş tempinin artması ilə həmin ölkələrdə neft 
kimyasının  inkişafı  və  nəqliyyat  vasitələrinin  və 
əhali sayının artması ilə əlaqələndirilməlidir. 
Azərbaycan  və  «Mərkəzi  Asiyanın  enerji 
mənbələrindən istifadə edilməsinin ayrı-ayrı ölkə-
lər  üzrə  strukturu  onların  tələbatçısı  olan  region-
larında  ölkələrin  təsərrüfat  larında  baş  verən  iqti-
sadi  texnoloji  yenilikləri,  demoqrafiya  və  ekoloji 
amillər  təsirindən  meydana  çıxan  uzun  müddətli 
gedişatı  əks  etdirir.  Azərbaycan  və  «Mərkəzi 
Asiya»  ölkələrinin  ümumilikdə  neft  və  qaz 
ehtiyatlarının  istehlakçı  bazarlarına  yönəldilməsi 
və  iqtisadiyyatlarının  başqa  sahələrində  enerji  tu-
tumlu sahələrə diqqətin artırılması, Amu-Dəryanın 
Xəzərə  istiqamətlənməsinə  enerji  gəlirlərinin  ay-
rılması,  yerli  neft  və  qaz  bazarlarında  neftin  və 
qazın  əhəmiyyətinin  yüksək  qiymətləndirilməsi 
neft  və  qazın  dəyəri    və  mahiyyətini  açıb  diqqət 
önünə çatdırır.  
Azərbaycanda və «Mərkəzi Asiyada» avtomo-
bil  nəqliyyatının  genişləndirilməsi  və  gəmilərlə 
neftin  nəqlinin  BTc  kəmərinə  yönəldilməsi  yerli 

---