Microsoft Word Design Glo Kongre doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
Caucasus and Central Asia in the Globalization Process 360 Ərəbistanı), AcĐP (Đtaliya), Luk- Acip (SP Rusiya –Đtaliya), Elfa-Agiten (Fransa,) Total (Fransa), Demineks (Almaniya), OPES (Đran), Finna (Bel- çika), Şevron (ABŞ), Mobil (ABŞ) dünya kompa- niyaları iştirak etmiş və investisiyalar qoymuşlar. Layihələrin işlənilməsi gedişində «BP» və «Amoko» kompaniyaları öz paylarını birləşdirərək dənizdə neft layihələrinin 34,2%-nə yiyələnmiş, BTc neft boru kəmərinin çəkilişində həlledici sözə malik olmuşlar. Müasir inkişaf etmiş sənaye ölkələrində bu hal adi inhasarçılıq amilidir. Bunun nəticəsidir ki, bu gün bu kompaniya rəhbərliyi öz istədiklərini diktə edir, Azərbaycan qanunvericiliyi xilafına Həmkar Đttifaqları təşkilat- ları tələblərini nəzər almır, ixtisaslı və təcrübəli neft sahələrində işlə əmək bacarığı olan yerli mü- həndis və fəhlələr əvəzinə neft sahələrində işləmə təcrübəsi olmayan xariciləri işə cəlb edir və onlara azərbaycanlı işləyənlərdən 6-10 dəfə çox əmək haqqı verirlər. Azərbaycan Respublikası hökumətinin bütün ölkələrə bərabər və demokratik yanaşması, 1993- 1996-cı illərdə Azərbaycanın ağır maliyyə çətin- liyi qərb neft kompaniyalarının bu vəziffətdən öz xeyrlərinə istifadə etməsinə səbəb olmuşdur. Bu gün müasir enerji layihələrindən olan qaz enerji axını layihələri Türkiyənin də diqqətini cəlb etmiş və Türkiyə Azərbaycanla qərbə qaz axının təşkili sferasında əməkdaşlığı genişləndirmək ma- rağındadır. Məhz artıq çəkilib başa çatmaqda olan Bakı Ərzurum Şahdəniz yatağından istifadə qaz kəməri bu maraqlara xidmət edir və hər iki trans neft və qaz kəməri çəkilişində Gürcüstan və Tür- kiyə trans nəqliyyat xidmətini həyata keçirirlər. Artıq beynəlxalq kompaniyaları tərəfindən neft və qaz enerji layihələrinin həyata keçirilmə- sinə 18,8 mlrd ABŞ dolları sərf edilmiş və onlar tərəfindən nəzərdə tutulan başqa Xəzərdəniz enerji layihələrinin həyata keçirilməsi daha 22 mlrd. ABŞ dolları məbləğində kapital qoyuluşu tələb edir. Enerji layihələrində 2010-cu ildə Azərbay- canda neft hasilatının 46 mln. tona çatdırılması nəzərdə tutulmuşdur. Qafqaz və Mərkəzi Asiya ölkələri üzrə enerji layihələri həyata keçirilməzdən əvvəl Azərbaycan və Gürcustanda əsasən yüngül və yeyinti sənayesi; Özbəkistan, Türkmənistan, Qırğızıstan və Taciks- tanda isə yüngül Sənaye yüksək səviyyədə inkişaf etdirilmişdi. Enerji layihələrinin həyata keçiril- məsi mərhələsində Azərbaycan, Türkmənistan, Özbəkistan və Qazaxıstan neft-qaz hasilatı səna- yesi bəhs etdiyimiz Azərbaycan və Mərkəzi Asiya ölkələrinin enerji bazasını təşkil edirdi. Qazaxstan Respublikasında kömür hasilatı sənayesində inki- şaf etdirilmişdi. Artıq XXI əsrdə Azərbaycan və Mərkəzi Asiya ölkələri əhalisinin bütün dünya əhalisinin 1,0%-ni, Türkiyə əhalisini və bu region ölkələrinin bütün dünyaya yayılmış iş axtarma məqsədi ilə vaxtı ilə emmiqrasiya etmiş əhalisini və müxtəlif ölkələrdə yaxın ətrafda nəzərə alınmayan türk əhalisini də nəzərə alsaq dünya əhalisinin 4,0%-ni təşkil etdiyi və bu regionda enerji layihələrinin həyata keçirilməsi zərurəti diqqəti cəlb edmək- dədir. Müasir zamanda iqtisadi artım bu ölkələrdə əhəmiyyətli dərəcədə xarici maliyyələşmə mənbə- lərinə dəstəklənməli və əvvəllərdə xammal əlavəsi kimi fəaliyyət göstərməkdən imtina edilməlidir. Əsas enerji layihələrinin həyata keçirildiyi Qazaxıstanın iqtisadiyyatı «Mərkəzi Asiya» regio- nunda, Azərbaycanın iqtisadiyyatının isə Qafqaz regionunda ən inkişaf etmiş iqtisadiyyata malik olduğundan bu regionların ölkələri üçün onlar inkişaf istiqamətinə çevrilməlidir. Bazar iqtisadiy- yatına keçid dövründə bu 2 ölkədə emal sənayesi kəskin ixtisar edilmiş, hasilat sənayesi isə dəfələr- lə artırılmışdır. Post Sovet erasında milli iqtisadiy- yat əsasən xammal istehsalına yönəldildiyindən türk-müsəlman respublikalarında (müstəmləkələ- rində) bilərəkdən ağır sənaye sahələrinin təşkil edilməsi arxa plana keçirilmişdi. Artıq keçən əsrin sonlarında müstəqillik əldə etmiş bu xalqlar enerji layihələrinin həyata keçiril- məsindən əldə edilən maliyyə gəlirləri hesabına ölkələrində ağır sənaye sahələri, o cümlədən ma- şınqayırma, metallurgiya, hərbi sənaye təyyarəçi- lik və raket texnologiyasının istehsalını təşkil etməlidirlər. Fikrimizcə təşkil ediləcək bu sənaye sahələrində 9,5 milyon yeni işçi yerləri yaradıla bilər ki, nəticədə ixtisaslı işçi qüvvəsinin xaricə miqrasiyası qarşısı alınardı. Bu isə həmin ölkələrin qarşıdakı 20 il ərzində ixtisaslı işçi qüvvəsi hazır- lanmasında 900 milyard dollara qənaət etmələri ilə nəticələnərdi, çünki hər ildə Qafqaz və «Mərkəzi Asiya ölkələrindən» Avropa və Amerikanın əmək bazarlarına 75 min nəfər mühəndis və başqa mü- təxəssislər əməyi ucuz qiymətə cəlb edilir və bu işçi qüvvəsinin immiqrasiya edildiyi ölkələr tərə- findən «Qafqaz» və «Mərkəzi Asiya ölkələrinə heç bir kompensasiya ödənilmir. Qazaxıstan, Türkmənistan və Özbəkistan xalqları keçmiş müstəmləkə rejimləri tərəfindən aralarına atılmış nifaq toxumlarını «öz vüqarlı keçmişlərinə» nəzər salıb «böyük Alp-Ər Tunqa- ları», «Əmr Teymurları», «Bilgə-Xaqanları», «Səbuktəkinləri», Alp-Arslanları, M.Fatehləri, «Səttar xanları» xatırlayaraq məhv etməli, enerji layihələrindən gələn gəlirlər hesabına vahid «Ağü- zün Bərpası fondunu» təşki etmələri və bu fond- dan kapital qoyuluşlarını XIII əsrin onuncu illə- Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|