Microsoft Word dissertasiya docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
47 stimullaşdırılması). Ölkənin rəqabət qabiliyyətliliyinin dəstəklənməsi üçün dövlət tədbirləri aşağıdakılardır: • stehsal amilləri ilə bağlı şərtlərə hökumətin təsir tədbirləri; • Tələb şərtlərinə hökumətin təsir tədbirləri; • Müvafiq və dəstəkləyici sahələrə hökumətin təsir tədbirləri; • Ş irkətlərin strategiyasına, strukturuna və rəqabət mübarizəsinə hökumətin təsir tədbirləri. 50 ngilis iqtisadçısı Tadeusz Rybczynski tərəfindən işlənib hazırlanmış nəzəriyyədə qeyd olunur: istehsal faktorlarından hər-hansı birinin daha yüksək təklifi, hazırkı amilin daha intensiv istifadə olunduğu sahələrdə istehsal həcminin və gəlirlərin qeyri-mütənasib yüksək artmına, digər amilin intensiv istifadə olunduğu sahələrdə isə istehsal həcminin və gəlirlərin (böhranlar) azalmasına gətirib çıxaracaq. Hazırkı nəzəriyyə riyazi olaraq sübut edilmişdir. Hər-hansı sahədə istehsal həcminin artması həmin məhsula tələbi stimullaşdırır, ancaq bütün ölkələrin daxili bazarları hər zaman məhduddur. Daha yüksək tələb müvafiq olaraq xarici ticarət hesabına formalaşır. Rybczynski nəzəriyyəsinin sübutu ölkənin istehsal imkanları sərhəddinə ə saslanır. O göstərir ki, iqtisadiyyatın bir seqmentində istehsal həcmini artırmaq, digər seqmentdə istehsal həcmini azaltmadan mümkün deyil. Beləki, iqtisadiyyatın bütün sahələri müxtəlif istehsal amillərindən istifadə edirlər və sahələrdən biri amillərdən bir qismini digər sahədən çıxara bilər. Buna görə də, ixracın artırılması hər zaman, böhranlar baş verən sahələrin məhsullarının idxalının artırılması ilə ə laqədardır. Burada dağılmış ixrac məvhumu (“holland sindromu”) aşkar edilmişdir – yəni ixracdan əldə olunan gəlirlər idxalın ödənilməsinə kifayət etmir. Bu məvhum ixrac və idxal məhsullarının əlverişsiz qiymət dinamikası zamanı yaranır. Bu nəticələrdən qaçmaq üçün ölkə diversifikasiya (ixrac strukturu və ticarətin coğrafi sərhədləri) olmalıdır. 50 «Конкурентный ромб» М. Портера, статья / http://www.e-reading.link/chapter.php/103771/20/Ron'shina,_Nosova_- _Mezhdunarodnye_ekonomicheskie_otnosheniya__konspekt_lekciii.html 48 Nəzəriyyə son olaraq təsdiq edir ki, əgər iki istehsal amilindən birinin həcmi çoxalarsa, bu zaman əmtəə və amillərin qiymət sabitliyinin təmin olunması üçün həmin artan amilin intensiv istifadə olunduğu məhsulların istehsalının artırılması və sabit amilin intensiv istifadə olunduğu digər məhsulların istehsalının isə azaldılması mütləqdir. Əmtəələrin qiymətlərinin sabit qalması üçün istehsal faktorlarının da qiymətləri dəyişməz qalmalıdır. stehsal amillərinin qiymətləri yalnız, iki sahə tərəfindən istifadə olunan amillərin nisbəti sabit qaldıqda dəyişməz qala bilər. Hər- hansı bir amilin artması, həmin amilin intensiv istifadə olunduğu sahələrdə istehsalın artması və digər sahələrdə isə istehsalın azalması zamanı baş verə bilər. Bu isə sabit amillərin azad edilməsinə gətirib çıxarır hansı ki, inkişaf edən sahələrdə bu amillərin artan amillərlə birgə istifadəsi mümkün olur. 51 XX əsrin ortalarında (1948) Amerika iqtisadçıları Paul Anthony Samuelson və Volfgang Stolper tərəfindən ikinci dünya müharibəsi illərində digər bir nəzəriyyə inkişaf etdirilmişdir. Nəzəriyyəyə görə, sərbəst xarici ticarət ölkənin bol miqdarda sahib olduğu istehsal amilinin real gəlirini yüksəldir, qıt amilin gəlirini isə aşagı salır. Bunun səbəbinə belə açıqlıq gətirilə bilər: Sərbəst ticarət şərtlərində ölkə əmək və sərmayə amillərindən hansına daha çox sahib olarsa istehsalında həmin amilin daha çox istifadə olunduğu mallar üzrə ixtisaslaşacaq və həmin malları ixrac edəcəkdir. Qıt amillərdən istehsal olunan malları isə xaricdən idxal edəcək. Bu formada ixtisaslaşmadan dolayı, ölkənin bol miqdarda sahib olduğu amilə ölkə daxili tələb artacaq, qıt amilə isə tələb azalacaq. Bu isə bol amillərin qiymətinin yüksəlməsinə, qıt amilin isə qiymətinin aşağı düşməsinə səbəb olacaq. Beləcə gəlir paylaşımı bol amilə yönəlik dəyişmiş olacaq. Xərcləri yüksək olan sənaye sahələrini xarici rəqabətdən qorumaq məqsədilə himayədarlıq siyasətinə müraciət olunur. Həmin sahələr ölkənin qıt amillərini istifadə edən sənaye sahələridir. Himayədarlıq siyasətindən dolayı bu sahələrdə istehsal 51 В.И. Фомичев, “Международная торговля: Теорема Рыбчинского”, статья / http://polbu.ru/fomichev_inttrading/ch06_i.html 49 artacağı üçün qıt amillərə tələb də artacaq. Dolayısıyla bu amillərin qiyməti də yüksələcək və nəticədə gəlir paylaşımı qıt amillər lehinə dəyişəcək. 52 Araşdırmamızda liberal neoklassik model ilə neoinstitusionalist konsepsiyanın müqaisəli analizinə daha çox diqqət yönəldilmişdir. Onların müqaisəsi göstərdi ki, milli iqtisadçıların qarşılıqlı asılılığı institusional və o cümlədən bazar faktorları ilə şə rtlənmişdir. 53 52 Steve Suranovic, “International Trade: Theory and Policy”, article / http://catalog.flatworldknowledge.com/bookhub/28?e=fwk-61960-ch05_s06 53 А. Алексеева, «Новая волна богатства», Эксперт, 2008, № 2 (591) Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|