Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
278 
temiz  olacağını  kabul  etmesine  rağmen,  niçin  köpeğin  yaladığı  kabın  yedi  defa 
yıkanmasını istediği sorusuna, ‘Rasûlullah (a.s.)’a ittibâen’ cevabını vermektedir
1261
. 
Hanefîler  ise  Ebû  Hurayra’nın  yukarıdaki  rivâyetine  aykırı  hareket  ederek  köpeğin 
yaladığı kabı üç defa yıkadığını dikkate alarak, üç kez yıkamayı tercih etmişlerdir
1262
. 
Ş
u  halde  Şâfiî’nin  her  bir  hadîsle  ayrı  ayrı  amel  etme  taraftarı  olduğu  ve  taabbud 
saydığı  hususlarda  kıyası  benimsemediği  açıkça  anlaşılmaktadır.  Yalnız  mestlere 
meshetmeyi  taabbud  sayması  ve  buna  kıyasen  sarık  ve  eldiven  gibi  şeylere  meshi 
caiz görmemesi
1263
 de bu gerçeği ortaya koymaktadır.  
Zencânî,  bu  hususta  başka  örnekler  de  vermektedir:  Necaseti  gidermede 
suyun  kullanılması,  Şâfiî’ye  göre  taabbuddur,  ancak  Ebû  Hanîfe’ye  göre  ta‘lîlen, 
necaseti  ortadan  kaldıran  her  türlü  temizleyici  sıvı,  necaseti  gidermede 
kullanılabilir
1264
.  Şâfiî’ye  göre  köpeğin  derisi,  ondan  uzak  durulmasındaki  taabbud 
nedeniyle  tabaklanmakla  temiz  olmaz.  Hanefîlere  göre  ta‘lîl  nedeniyle  temizdir. 
Ş
âfiîlere göre taabbud nedeniyle, eti yenmeyen hayvanların boğazlanması, derisinin 
temiz  olması  anlamına  gelmez.  Hanefîlere  göre  bu  durumda  kanın  akıtılması 
nedeniyle  ta‘lîlen  derisi  de  temizlenmiş  olur.  Yine  Şâfiîlere  göre,  malın  cinsinde 
zengin  ve  fakirin  ortak  olmasındaki  taabbud  ihtimali  nedeniyle  zekat  mallarının 
bedelinin  verilmesi  caiz değildir,  Hanefîlere  göre  zekat  malının  bedelinin  verilmesi 
de caizdir
1265
.  
Ş
âfiî’nin  yine,  deve  ağıllarında  necaset  bulunmazsa  dahi  namaz 
kılınamayacağını  söylemesi,  Hz.  Peygamberin  bu  husustaki  nehyinin  illetine  önem 
vermediğini, dolayısıyla hadisin zahirini esas aldığını göstermektedir
1266
.  
Kısacası  bütün  bu  örnekler,  Şâfiî’nin  nasslara  ilke  olarak,  nasıl  taabbud 
açısından yaklaştığını açıkça ortaya koymaktadır.  
                                                                      
güzelce  yıkanması  olduğu  tespitini  yapmışlardır.  Saîd  bunun  iki  defa  yıkamakla  olabileceği 
kanaatindedir.  el-Hasan  ise  böyle  bir  sayıyı  bile  gerek  görmemektedir.  Ona  göre  önemli  olan 
temiz  olduğuna  kani  olmaktır.  Dolayısıyla  her  ikisinin  de,  maksadı  dikkate  alarak  hüküm 
verdikleri anlaşılmaktadır”. Ulu, Tâbiûnun Sünnet Anlayışı, s. 221.  
1261
   Şâfiî, Umm, I. 45-.46.  
1262
   bn Nuceym, el-Bahru’r-Râik, I. 134-135.  
1263
   Şâfiî, Umm, II. 285.  
1264
   Bu hususta ayrıca bkz. Debûsî, Mukayeseli  slâm Hukuk Düşüncesi, s. 222. 
1265
   Zencânî, Tahrîcu’l- Furû‘, s. 41-45. 
1266
   Şâfiî, Umm, I. 189.  

---

 
279 
H- Sünnete Statik ve Şekilci Bir Yaklaşım Sergilemesi  
Hz.  Peygamberin  bir  kısım  sünnet  ve  uygulamalarına  karşı  nasıl  bir 
yaklaşım  sergilenmesi  gerektiği  hususu  da  Müslümanlar    arasında  tartışma  konusu 
olmuş,  bu  husus  slam  toplumlarında  birbirinden  farklı  sünnet  anlayışı  ve 
telakkilerinin  ortaya  çıkışına  zemin  hazırlamıştır.  Nitekim  daha  önce  de  ifade 
ettiğimiz gibi, sahabe devrinden itibaren sünnete ve Hz. Peygamberin bir takım söz, 
davranış ve uygulamalarına zahirî yaklaşım sergileyenler olduğu gibi, bunun aksine 
Hz. Peygamberin amacını dikkate alan yaklaşım sahipleri de var olmuştur. Bu farklı 
yaklaşımlara  diğer  bilgin  ve  ekollerde  de  rastlamak  mümkündür.  Nitekim  burada 
bizim esas konumuz olan  mam Şâfiî’de de, bu farklı yaklaşımlar görülmektedir. Her 
ne kadar onun, Hz. Peygamberin sünnet ve uygulamalarına bir bütün olarak şekilci 
bir  yaklaşım  sergilediğini  söylemek  mümkün  değilse  de,  zaman  zaman  statik  ve 
ş
ekilci bir yaklaşım sergilediğini söylememiz mümkündür.  
Ş
âfiî’nin bu tür anlayış ve yorumlarında dikkat çeken en önemli husus ise, 
Hz.  Peygamberin  davranış  ve  uygulamalarının  altında  yatan  bir  takım  illet  ve 
sebeplerini  göz  önünde  bulundurmaksızın,  Hz.  Peygamber  tarafından  nasıl  icra 
edilmişse, onlara olduğu gibi bağlanılması ve yaşatılmasını tercih etmesidir. Şâfiî’nin 
Hz.  Peygamberin  sünnetine  şekilci  açıdan  yaklaştığına  dair  yaklaşım  ve 
düşüncelerini  ise,  bu  hususlarda  özellikle 
  veya 
 
  şeklinde  sarfetmiş  olduğu 
ifadelerinde görmek mümkündür.  
1. Cuma Günü  kinci Ezan  
Hz. Peygamberden itibaren Hz. Osman dönemine kadar, Cuma günü, imam 
minbere  çıkıncaya  kadar  tek  bir  ezan  okunmaktayken,  Hz.  Osman,  insanların 
çoğalması  üzerine,  Cuma  namazına  hazırlanabilmeleri  amacıyla,  birinci  ezandan 
önce,  bir  ezan  daha  okutmuş  ve  bundan  böyle  Cuma  namazı  için  iki  ezan  okunur 
olmuştur
1267
.  Şâfiî  ise,  Atâ’nın,  ikinci  ezânı  Hz.  Osman’ın  ihdas  ettiği  şeklindeki 
görüşlere  katılmadığını  ve  bunu  Muâviye’nin  ihdas  ettiğini  söylediğini  naklederek, 
                         
1267
   Şâfiî,  Umm,  I.  334.  Ayrıca  bkz.  Abdurrazzâk,  Musannef,  III.  206  (no.  5342),  bn  Ebî  Şeybe, 
Musannef, I. 470. (no: 5438, 5440).  

---

 
280 
ikinci ezanla ilgili olarak şu yorumu yapmaktadır: “Hangisi ihdas etmiş olursa olsun, 
Rasûlullah (a.s.) devrinde cereyan eden uygulama bana daha uygun gelendir”
1268
.  
Ş
âfiî’nin  bu  yaklaşımı  oldukça  dikkat  çekici  olup,  onun  bu  tavrı,  mezkur 
örnekte  olduğu  gibi,  Hz.  Peygamberin  ezan  uygulamasındaki  mana  ve  maksadı 
kavrayan  Hz.  Osmanı’ın  yenilikçi  ve  dinamik  sünnet  anlayışına  karşı,  statik  ve 
ş
ekilci  bir  sünnet  anlayışını  yansıtmaktadır.  Zira  Şâfiî’nin  de  naklettiği  gibi  Hz. 
Osman,  insanların  çoğalması  üzerine,  onların  namaza  hazırlanmalarını  temin 
amacıyla  bir  tedbir  olmak  üzere,  ikinci  bir  ezan  okutma ihtiyacı  hissetmiş  ve  bunu 
uygulamaya  koymuştur.  Zira  slam’da  ezanın  temel  amacı,  insanların  namaz  için 
toplanmalarını sağlamak olduğu için, Hz. Osman, toplumda meydana gelen bir takım 
sosyal değişme ve gelişmeleri dikkate almak suretiyle, insanların Cuma namazı gibi, 
kazası  mümkün  olmayan  bir  namazı  kılamama  gibi  bir  durumla  karşılaşmamaları 
düşüncesiyle,  ikinci  bir  ezanı  uygulamaya  koyarak,  Hz.  Peygamberin  sünnetini  gaî 
bir yaklaşımla anlamış ve yorumlamıştır. Ancak Şâfiî, bu tür bir bir yaklaşıma sıcak 
bakmamakta  ve  kendisine  göre  en  uygun  olanın,  Cuma  günü  imam  mescide 
girdiğinde  minbere  çıkıp  oturduğu  esnada,  müezzinin  ezanı  okumasıdır
1269
.  Bu 
hususta sahabe arasında sünnete zahirî yaklaşım sergilemesi ile bilinen Abdullah  bn 
Ömer de, Hz. Osman’ın bu yeni uygulamasını, bid’at olarak değerlendirmiştir
1270
. Bu 
da  mam  Şâfiî’nin  bu  hususta  temelde  bn Ömer’le aynı  yaklaşıma sahip  olduğunu 
ortaya koymaktadır.  
2. Müezzinlerin Sayısı  
Ş
âfiî’nin  statik  sünnet  anlayışına  bir  diğer  örnek  de,  her  ne  kadar 
müezzinlerin  sayısının  en  fazla  iki  ile  sınırlandırılamayacağını  belirtse  de,  yine  de 
sırf,  Hz.  Peygamberin  iki  müezzininin  olmasından  hareketle,  müezzinlerin  sayısını 
iki  sınırlandırmanın,  kendisine  daha  sevimli  geleceğini  ifade  etmesi
1271
,  onun  Hz. 
                         
1268
   Şâfiî, Umm, I. 334. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1269
   Şâfiî, Umm, I. 334.  
1270
   bn Ebî Şeybe, Musannef, I. 470. (no: 5436-7, 5441).  
1271
   Şâfiî, Umm, I. 170.  
 
          
  .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hz.  Peygamberin  Bilâl-i  Habeşî  ve  Umm-u  Mektûm  olmak  üzere  iki  müezzininin  olmasını, 
mam  Muslim  de,  ‘Bir  Mescitte  ki  Müezzin  Bulunmasının  Müstehab  Olması’  isimli  babında 

---