Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
61 
teamüller, yaygınlık kazanmış bir takım rivâyetler ve üzerinde ittifak edilmiş örfler 
sünnet  olarak  değerlendiriliyordu.  Hadîs  ise  bundan  farklı  olarak,  Hz.  Peygamber 
tarafından  ortaya  konmuş,  sınırları  belli  ve  değişmez  kuralların  birer  anlatımından 
ibaretti. Şâfiî’nin durumu ve tutumu bu noktada farklı bir anlam kazanmaktadır. Zira 
o, önceden süregelen bu mevcut kapsamlı sünnet anlayışına şiddetle ve kesin olarak 
karşı  çıkmış,  sünnetin  ancak  Hz.  Peygamberden  gelen  sahîh  rivâyetlere 
dayandırılması  gerektiğini  vurgulamıştır.  Bu  anlayışının  gereği  olarak  Hz. 
Peygamberden rivâyet edilen sahîh bir hadîsi, Müslümanlarca üzerinde ittifak edilen 
uygulamaya  tercih  etmiştir.  Bundan  böyle  sünnet  ile  hadîs  aynı  anlamda 
kullanılmaya başlanmıştır
294
.  
Aslında  sünnet  ve  hadîsin  hangi  anlamda  kullanıldığı,  bunlarla  aynı  mı 
yoksa  farklı  anlamlar  mı  kastedildiği  hususuna  Şafiî’den  önce  de  rastlanılmaktadır. 
Meselâ  yapılan  bir  çalışmada,  tâbiûn  alimlerinin  bu  hususta  farklı  yaklaşımlar 
sergiledikleri  tesbit  edilmiştir.  Buna  göre,  tâbiûndan  Ömer  b.  Abdilaziz  (ö.  101), 
brahim en-Nahaî (ö. 96), Yahya b. Saîd (ö. 143) ve el-Ameş (ö. 147) sünnet ve hadîs 
kavramlarını farklı anlamlarda kullanmışlırdır. Fakat tabiûndan nakilciliği ön planda 
tutan  alimler  ise  bu  kavramların  kullanımında  bir  ayırıma  gitmemişlerdir.  Onlara 
göre hadîsle sünnet özdeştir
295
.  
Ş
u halde her ne kadar aynı anlamda kullanan kimseler bulunsa da, Şâfiî’ye 
kadar  ki  dönemde  hadîs  ve  sünnet  kelimeleri aynı  şeyler değildi  ve  aralarında fark 
vardı.  şte Şâfiî  ekoller arasında  farklı  anlamlarda  uygulanagelen  hadîs ve  sünnetin 
durumlarına  belirginlik  kazandırma
  çabasına  girmiştir
296
.  Bu  nedenle  Şâfiî  er-
Risâle’
sinde geniş olarak Hz. Peygamberden rivâyet edilen haber-i vahidlerin sünnet 
sayıldığına  dair  öncekilerden  örnekler  vererek  haber-i  vahitlerin  sünnet  olduğu 
teorisini  kuramsallaştırmaya  çalışmaktadır
297
.  Buradan  onun  sünneti  sadece  Hz. 
Peygamberden nakledilen hadîslere indirgediği anlaşılmaktadır. Bu yaklaşımının ise 
                         
294
   Hasan,  slam Hukukunun Doğuşu, s. 110. W. M. Watt’a göre de, Şâfiî’nin yapmaya çalıştığı, 
Hz.  Peygamberin  sünneti  hakkındaki  herhangi  bir  iddiayı,  tam  anlamıyla  tahkîk  olunmuş  bir 
hadîsle  isbat  etmeye  mecbur  kılmaktı.  Tahkîk  edilmiş  hadîslerin  kullanışı,  Şâfiî’den  önce  de 
yayılmasına karşın, ondan sonra umumîleşmiştir. Watt,  slam Düşüncesinin Teşekkül Devri, s. 
228.  
295
   Ulu, Tâbiûnun Sünnet Anlayışı, s. 130-134.  
296
   Özen, Aklîleşme Süreci, s. 395.  
297
   Şâfiî, Risâle, 245-247 (no. 1238-1252); Şâfiî,  htilâfu’l- Hadîs, IX. 531.  

---

 
62 
daha  kendi  döneminde  dahi  tepkiyle  karşılandığı  anlaşılmaktadır.  Nitekim  iflâsla 
ilgili yalnız Ebû Hurayra’dan nakledilen tek bir rivâyeti Rasûlullah (a.s.)’ın sünneti 
olarak  değerlendiren  Şâfiî’ye,  muhatabı  itiraz  etmektedir.  Şâfiî  ise  bu  hususta  Hz. 
Peygamberden  yalnız  Ebû  Hurayra’nın  naklettiği  rivâyeti  bildiklerini  dolayısıyla 
bunun gibi (haber-i âhâd) rivâyetlerin sünnetin tesbiti için kâfî olduğunu belirtmekte 
ve başka örneklerle tezini güçlendirmeye gayret etmektedir
298
.  
Ayrıca Şâfiî muhtabına, yalnız Ebû Hurayra kanalıyla gelen tek rivâyetleri 
bizzat kendilerinin de kabul ettiğini hatırlatmaktadır. Muhatabı ise buna cevap olarak 
insanlar  o  tür  rivâyetleri  kabul  ettiği  için  kendilerinin  de  kabul  ettiğini  söylemesi 
üzerine Şâfiî “ nsanlar onu bir konuda kabul edince sana ve onlara onun haberini 
başka konuda da kabul etmeleri lazım gelir. Aksi takdirde sen istediğini kabul etmiş, 
istediğini reddetmiş ve hüküm vermiş olursun”
 demektedir
299
.  
Buna  göre  Şâfiî’nin  mantıkî tutarlılık  adına bütün  haber-i vâhitlerin  kabul 
edilmesi  ve  de  bunlarla  sünnetin  sabit  olacağı  görüşünde  ısrarlı  olduğu  net  olarak 
ortaya çıkmaktadır. Nitekim o bu görüşünü şu iddia ile noktalamaktadır: “Biz tek bir 
rivâyetin  bizatihi  kendisiyle  huccetin  sabit  olacağını  iddia  ediyoruz.  Hz. 
Peygamberin  hadîsi  varken,  Hz.  Peygamberin  sözü  dışındaki  herhangi  bir  te’vil  ve 
yorum  delil  olamaz”
300
.  Çünkü  Şâfiî  bu  hususta  temel  görüşlerinin  Hz. 
Peygamberden  bir  şey  sabit  olduğunda  onunla  birlikte  artık  hiçbir  kimsenin  huccet 
olamayacağı şeklinde olduğunu açıkça ifade etmektedir
301
.  
Ş
u  halde  Şâfiî’ye  kadarki  olan  süreçte  hadîs  genel  olarak,  sünnetin 
göstergelerinden  sadece  birisi  konumundayken,  Şâfiî  ile  birlikte  bu  durumun 
değişmeye  ve  hadîsin,  sünnet  ile  aynîleşmeye  başladığı  ifade  edilmiştir
302
.  Ancak 
hadis-sünnet  özdeşliğinin  kesin  olarak  Şâfiî  ile  başladığını  söylemek  biraz  güçtür. 
Zira  Şâfiî’nin  sünnetle  hadîsi  bir  kabul  eden  ilk  fakîh  olmadığı,  ondan  önce  de  bu 
                         
298
   Şâfiî, Umm, III. 243. 
 
 
 
 
 )
( 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
.
 
  
299
   Şâfiî, Umm, III. 243-244.  
300
   Şâfiî, Umm, III. 245.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
   
 
) 
 (
 
 
 
)
(   
301
   Şâfiî, Umm, III. 243. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
302
   Görmez, Metodoloji Sorunu, s. 64.  

---