Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A.g.e.
- Hadiste Metin Tenkidi Metodları
- Hadîslerin Kur’an’a Arzı
63 görüşte olan Sâlih b. Keysân gibi kimselerin var olduğu belirtilmiştir 303 . Dolayısıyla Ş âfiî’nin, bu tür yaklaşımları ilk ortaya atan olmaktan ziyade mevcut olan görüşleri sistematik bir eser içerisinde yeniden ifade etmeye çalıştığını söyleyebiliriz. Nitekim Ş âfiî, Irak ve Hicaz fıkıh çevreleri ile girdiği bütün polemiklerde, sünnet ile hadîsin aynı şey olduğunu vurgulamaya çalışmıştır 304 . J. Schacht’a göre Peygamberin hadîslerinde vücud bulmuş olan bu yeni sünnet kavramı, eski ekollerin yaşayan geleneklerinin yerini almıştır 305 . Ş âfiî tarafından nihâî şekli verilen bu yeni sünnet teorisine göre sünnetin yegane kaynağı hadîsler olmaktadır. Bu konuda yapılan şu tesbit oldukça yerindedir. “ mam Şâfiî, sünnetin sadece merfû hadîslere dayanılarak tespit edilmesi gerektiği fikrini o kadar ileri dereceye götürmüştür ki ona göre “sünnet” merfû hadîsin lafzında gizlidir. Herhangi bir sahâbî, hadîsi yorumlasa bile bu yoruma uymak gerekmez. Hadîste ne ifade edilmişse “sünnet” odur 306 . Dolayısıyla Şâfiî’ye göre, her hadîs aynı zamanda bir sünnet, yine her hadîs, sünnetin tespiti için vaz geçilmez bir kaynaktır. Bu ilke ise, herkesin kendine göre bir sünnet ortaya koyması keyfiliğine engel olacak tek çaredir. Bu nedenle, bütün gayretini, hadîs ve sünneti aynileştirmeye sevk etmiştir 307 . Böylece sünnetin kapsamını daraltan ve sınırlayan bu tavrıyla o, Hz. Peygamberden gelen haber-i vâhidleri, kendisinden önce Irak ve Medîne fıkıh ekollerinin Kur’an, meşhur sünnet, küllî kâideler, sahâbenin ameli, amel-i ehl-i Medîne gibi bilgi kaynaklarına arzederek, terk etmelerini engellemeye çalışmaktadır 308 . Sonuç olarak Şâfiî’nin elinde yeni bir şekil ve muhteva kazanan sünnet kavramıyla, neyin sünnet olduğu veya sünnet sayılacağının sınırları çizilmiş böylece Hz. Peygamberden gelen hadîslerin/haberlerin otoritesi güçlenmiştir. Sonuçta bunların da birer nass olarak kabul edilmesiyle nassa bağlı ve endeksli, her şeyin çözümünü nasslarda ve onların literal anlamlarında arayan yaklaşım kapısı sistemli olarak aralanmaya başlanmıştır. 303 Hasan, slâm Hukukunun Doğuşu , s. 110, dipnot 236 ( bn Sa’d, Tabakât, II. 388’den naklen). 304 Özafşar, Hadîsi Yeniden Düşünmek, s. 81. 305 Schacht, slâm Hukukuna Giriş, s. 56-57. 306 Aktepe, Şâfiî’de Sünnet, s. 185; Krş, Şâfiî, Umm, VII. 356. 307 Keleş, Sünnet, s. 70. 308 Aktepe, A.g.e., s. 184. 64 E- Şâfiî’de Hadîslerin Kur’an’a Arzı ve Nesh Hadîslerin hukukta kullanımına ve bağlayıcılığına kendinden önceki hukukçularla kıyaslanamayacak oranda büyük bir ehemmiyet veren Şâfiî’nin, bir takım hadîslerin hükümsüz bırakılmasına neden olabileceğinden, metin tenkidinin temel ilkelerinden biri olan Kur’an’a arz yöntemine menfî bir yaklaşım sergilemiştir. Bu manada, mezhep imamları içerisinde hadîslerin Kur’an’a arzı meselesi üzerinde en çok duran âlimin mam Şâfiî olduğu da belirtilmiştir 309 . Ş âfiî’nin bu hususkaki temel düşüncelerine göre, en başta Hz. Peygamberin her bir sünneti Allah’ın Kitab’ına muvafık olup hiçbir sünneti ona muhalif değildir 310 . Bu nedenle ona göre sünnet asla Kur’an’a aykırı olamaz 311 . Bu düşünceden hareketle o, hadîslerin Kur’an’a arzedilmesini reddetmiş ve buna dayanılarak bazı hadîslerin reddedilmesini cehalet olarak nitelemiştir 312 . Çünkü Allah, Kitabında farzları beyan etmiş ve onun keyfiyetini Peygamberinin diliyle açıklamıştır. Nitekim şöyle der: “Sünnet, Kur’an’a arzedilir, eğer onun zahiriyle uyuşursa kabul ederiz, değilse Kur’an’ın zahiri ile amel eder ve hadîsi terk ederiz 309 Güleç, Şâfiî Fıkıh Usûlünde Hadîs Metodolojisi, s. 140. 310 Şâfiî, Risâle, 115 (no. 537); Şâfiî; Umm, VII. 44. 311 Şâfiî, Cimâu’l- lm, s. 89. . 312 Ancak Gurmullah ed-Dumeynî, Şâfiî’nin arz yöntemine bakışı hususunda hatalı bir tesbitte bulunmaktadır. Ona göre Şâfiî, ilk zamanlar Kur’an’a arz yöntemini benimsemekteydi. Şâfiî daha sonra bu görüşünden dönmüş ve hadîslerin Kur’an’a arzına karşı çıkmıştır. Dumeynî, bu tesbite ise Şâfiî’nin el-Umm’unde bulduğu, bir görüşünden hareketle vardığını belirtmektedir. Buna göre Şâfiî, Hz. Peygamber, Hz. Ali ve Hz. Ömer’den rivâyet edilen bazı hadislere dayanarak hadislerin Kur’an’a arzedilebileceği görüşündedir. ed-Dumeynî, Gurmullah, Hadiste Metin Tenkidi Metodları (Makâyîsu Nakd-ı Mutûni’s-Sunne,Riyâd, 1984, s. 297-298), çev. lyas Çelebi, Adil Bebek, Ahmet Yücel, Kitabevi, stanbul, 1997, s. 54-68. Oysa Dumeynî’nin Ş âfiî’ye atfettiği bu görüşler, Şâfiî’nin kendi görüşleri olmayıp, Şâfiî bunları Ebû Yûsuf’un görüşü olarak nakletmektedir. Zira ilgili görüş ve değerlendirmeler açıkça “Ebû Yûsuf dedi ki:..” ş eklinde başlamakta ve devam etmektedir. Şâfiî, Umm, (Kitabu Siyeri’l-Evzâî’nin içinde), VII. 557-558. Dolayısıyla burada sunulan rivâyet ve görüşlerin, Şâfiî’nin ilk zamanlar arz yöntemini benimsemesi ile hiçbir ilgisi yoktur. Ayrıca Şâfiî’nin naklettiği sözlerin,bizzat Ebû Yûsuf’un kendi eserinden karşılaştırılması için bkz. Ebû Yûsuf, Yakub b. brahim, er-Reddu alâ Siyeri’l- Evzâî, thk. Ebu’l-Vefâ el-Afgânî, Dâru’l-Kutubi’l- lmiyye, Beyrût, ty., s. 24-32. Aslında Dumeynî’nin düştüğü bu hatanın, Kitâbu’l-Umm’un metni ve ifadesi ile yakın bir ilgisi vardır. Çünkü ne kadar dikkat edilse de (kâle/dedi ki) şeklindeki ifadelerin kime ait olduğu kolayca tesbit edilememekte ve öznenin gözden kaçırılmasına neden olabilmektedir.Yine slâm ilim tarihinde, Kitâbu’l-Umm’un, gerektiği kadar ilmî çalışma ve araştırmalara mazhar olamaması da büyük ölçüde eserin dili ve metni ile ilgili bir husustur. Hadîslerin Kur’an’a arzı konusundaki çalışmasında Ahmet Keleş de, aynen Dumeynî gibi, Şâfiî’nin Ebû Yusuf’tan naklettiği görüşleri Ş âfiî’ye nispet etmiş ve bu görüşü telif etmeye çalışmıştır. Keleş, Ahmet, Hadîslerin Kur’an’a Arzı, nsan Yay, stanbul, 1998, s. 89. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|