Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ebû Hanîfe’nin Hadîs Anlayı
- Hz. Âi
- Tevsîku’s-Sunne
67 beraberinde bir takım problemler doğuracaktır 326 . Meselâ ona göre, hadîslerin dikkate alınmaması 327 ve o konuda Kur’an’ın zâhirine dayanılarak hüküm verilmesi halinde, her türlü hırsızlık nedeniyle hırsızın elinin kesilmesi ve zina edene recm cezasının verilmemesi gerekecektir 328 . Oysa hadîslerin Kur’an’a arzedilmesi sahabeden beri bilinen ve uygulanan bir yöntemdir 329 . Meselâ Hz. Âişe’nin bir çok rivâyeti ve hadîsi Kur’an’a aykırı bularak reddetmesi bunun somut bir delilidir 330 . Şâfiî’nin bizatihi kendisi de Hz. Âişe’nin özellikle Abdullah bn Ömer ve Ebû Hurayra’nın bazı rivâyetlerini Kur’an’a arzederek reddettiğinin farkındadır 331 . Buna rağmen Şâfiî’nin arza bu kadar sert tavır takınması manidar bir durumdur. şin doğrusu Şâfiî’ye göre hadîslerin Kur’an’a arzı, sünnet düşmanlarının gireceği bir kapıdır. Böylece sünneti sarsmaya ve Kur’an’da mevcut olmadığı gerekçesiyle Müslümanları ondan uzaklaştırmaya çalışırlar 332 . 326 Gürkan, slam Hukuk Metodolojisinin Oluşumu ve Şâfiî’nin Yeri, s. 270. 327 Aslında hadisleri dikkate almama meselesi, hadisleri reddetme şeklinde değil, hadislerin sahih kabul edilmemesi ile ilgilidir. Dolayısıyla bir hadisi sahih kabul etmeme, hadisleri dikkate almama olarak görülmemelidir. Bu bakımdan her türlü hadis ve rivayetin mutlaka dikkate alınmasını düşünmek yerine, hadisler arasında sıhhatine göre dikkate alınması gerekenler olduğu gibi yine buna göre dikkate alınmaması gerekenlerin bulunduğu göz önünde bulundurulmalıdır. 328 Şâfiî, htilâfu’l- Hadîs, IX. 537-538; Şâfiî’ye göre mesela Haricîler bu anlayıştadır. Onlara göre her türlü hırsızlık nedeniyle el kesilir ve zina eden herkese köle, hür, muhsan veya muhsan olmasın celde vurulur, recm edilmez. Şâfiî, Umm, VII. 29-30. Halbuki zina cezasında Kur’an’ın zahirî ve umûmî anlamının da isabetli olabileceği düşünülerek, ilgili rivayetlerin bu açıdan da değerlendirilmesi yapılabilir. Tartışmalı bir takım rivayetlere dayanarak mutlaka Kur’an’ın anlamını sınırlandırmaya çalışmak da gözden geçirilmesi gereken bir tutumdur. 329 Ünal, Ebû Hanîfe’nin Hadîs Anlayışı, s. 84; Dumeynî, Hadiste Metin Tenkidi Metodları, s. 54- 68; Güleç, Şâfiî Fıkıh Usûlünde Hadîs Metodolojisi, s. 138. 330 Hz. Aişe’nin arz yöntemini kullanarak Sahabe’ye yönelttiği eleştiriler için bkz. Zerkeşî, Bedruddîn, Hz. Âişe’nin Sahabeye Yönelttiği Eleştiriler, çev. Bünyamin Erul, Kitâbiyât, Ankara, 2002, s. 69-88. 331 Mesela Abdullah bn Ömer’in, ölen kimsenin, yakınlarının ağlamasıyla azab göreceği şeklindeki rivâyeti, Hz. Âişe’nin, bunun yanlış anlama ve unutmadan kaynaklandığını belirttiğini ve ayrıca “Hiçbir günahkar, başkasının günahından sorumlu değildir” (6. En’âm, 164), “ nsan için kendi çalışmasından başka bir şey yoktur” (53. Necm, 39) şeklindeki âyetlere arz ederek reddettiğini ve böyle bir şeyin söz konusu olmadığını bizzat Şâfiî’nin kendisi de dile getirmektedir. Şâfiî, htilâfu’l- Hadîs, IX. 609. Ancak Şâfiî’nin bu hususta Hz. Âişe’ye katılması, Kur’an’a arzı tasvib ettiğinden değil, ilgili rivâyetlerin Hz. Peygamberden doğru bir şekilde anlaşılarak nakledilmemesi nedeniyledir. Şayet böyle bir durum vaki olmasaydı Şâfiî, şüphesiz arza gerek görmeden onlarla kayıtsız şartsız amel ederdi. 332 Fevzî, Tevsîku’s-Sunne, s. 313. 68 Ş u halde Şâfiî’den önceki ilk hukuk ekollerinin de arz yöntemini benimsedikleri ve bunu hadîslerin tespitinde tatbik ettikleri görülmektedir 333 . Nitekim mesela Hanefîlere göre de, hadîs Kur’an’a muhalif olduğu takdirde sahîh olamaz ve kendisiyle amel edilemez. Dolayısıyla bu muhalif haber-i vâhidle Kur’an’ın umûmunu tahsis ve zahirîni mecaza hamletmek caiz değildir. Allah’ın Kitabı’na aykırı her hadîs reddedilir 334 . Nitekim Ebû Hanîfe ve talebelerinin, hadisleri muhteva olarak değerlendirmede dikkate aldıkları en önemli unsur, Kur’an’a uygunluk hususudur 335 . Bu nedenle onlar, hadîsleri Kur’an’a, meşhur sünnete, sahabe ameline ve umûmu’l-belvâ’ya, akla ve küllî kaidelere arzetmişlerdir. Bunlara aykırılık arzeden hadîsleri senedi sahih bile olsa manevî munkatı sayarak reddetmişlerdir 336 . Ş u halde “isnad zincirinde şeklî (formel) esaslara daha fazla önem veren ve maddi ittisali haberin sıhhati için yeterli gören Şâfiî’ye karşılık Hanefîler, manevî ittisali de aramışlardır” 337 . Bu nedenle sened tenkidinin yanısıra bazı hadîslerin ma’nen Kur’an’a arzedilmesi de hadîsleri tesbit ve değerlendirmede önem arzetmektedir. Zira Hanefilere göre Kur’an vürûdu ve metni itibariyle kesin olup kendisinde şüphe yoktur. Haber-i vahid’in Rasûlullah’a ittisalinde ve manen rivâyet dolayısıyla metninde kesinlik olmayıp şüphe vardır. Böyle bir durumda da şüpheli bir durum arzedenin değil, kesin olanın alınması gerekir 338 . Dolayısıyla hadîslerin teşri açısından kaynak olarak kullanılmasında maddi ittisal ile yetinen Şâfiî’ye karşılık, Hanefîlerin bu anlayışının daha orijinal bir kriter niteliği taşıdığı ifade edilmiştir 339 . Ş âfiî’nin hadîslerin arzı ile ilgili bu tavrı, onun metin tenkidine dair yaklaşımını da ortaya koymaktadır. Zira o, dini alanda nasslarla birlikte aklı geniş ölçüde kullanan re’y ekolüne karşı, nassların hakimiyetini sağlayıp aklın alanını alabildiğine daraltmaya çalışması nedeniyle, metin tenkidine aynı oranda taraftar olması imkansızdır. Şu halde nassların hakimiyet alanını genişletmeyi düşünen 333 Fevzî, Rıf’at, Tevsîku’s-Sunne, s. 287-318; Dumeynî, Hadiste Metin Tenkidi Metodları, s. 245- 253, 256-257. 334 Serahsî, Usûlu’s-Serahsî, I. 374-375; Fevzî, A.g.e., s. 289-290. 335 Ünal, Ebû Hanîfe’nin Hadîs Anlayışı, s. 85. 336 Serahsî, Usûlu’s-Serahsî, I. 374; Nazlıgül, mam eş-Şâfiî, s. 102; Aktepe, Şâfiî’de Sünnet, s. 181. Hanefîlerin hadîs tercih ve tefsirinde dikkate aldıkları unsurların geniş bir izahı için bkz. Ünal, A.g.e., s. 82-122. 337 Dağcı, mam Şâfiî, s. 77. 338 Serahsî, Usûlu’s-Serahsî, I. 375. 339 Dağcı, A.g.e., s. 78. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|