Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ehl-i Hadîsin Dü
- Nassların Lafzî Yorumu
138 Ancak, Şâfiî’nin ictihadı kıyasla sınırlamasının da mutlaka bir anlamı olmalıdır. Onun gibi müctehid bir hukukçunun ictihad gibi bir yöntemi kıyasla sınırlayan bir söyleme sahip olması, üzerinde düşünülmesi gereken bir konudur. Bu konuda yapılan araştırmalara göre, Şâfiî’den önceki ekoller, kıyası daha serbest bir ş ekilde kullanmışlar ve kullandıkları bu kıyas tarzı da nasslardan ziyade re’ye daha yakın bir özellikte vücut bulmuştur. Şâfiî’nin dar ve sınırlı kıyas anlayışı, ilk hukuk ekollerinin hukuku serbestçe yorumlamalarına bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Şâfiî, kendisinden önce varolan ve yaygın olan bu akımı, iki şekilde sınırlamak istemiştir. lk olarak Hz. Peygamberden gelen hadîslere/rivâyetlere bağlanma konusunda özellikle ve sık sık vurgu yapmış, ikinci olarak da re’yin serbestçe kullanımına karşı çıkarak kıyasın alanını daraltmıştır 656 . Oysa Şâfiî’den önceki bn Ebî Leylâ, Ebû Hanife ve mam Mâlik gibi imamlar, ictihadı en geniş anlamıyla re’y olarak tatbik etmişler, sosyal, siyasal ve ekonomik gelişmelere paralel olarak ictihadda gelişmiş ve sonuçta kıyas, istihsan, mesâlih-i mursele ve istidlâl gibi yeni yol ve yöntemler ortaya koymuşlardır 657 . Böylece Şâfiî, ictihad faaliyetini kıyasa eşitleyerek, büyük ölçüde Ebû Hanîfe ve mam Malik tarafından kullanılan istihsan ve ıstıslah da dahil re’y ictihadının alanını daraltmış, zahirîler ve bn Hazm bunlara kıyası da dahil ederek re’y alanını tamamen kapatmış ve tüm ictihad faaliyetini istidlâl’e indirgemiştir. Bu nedenle Şâfiî tarafından başlatılan bu süreç Davud el-Isfahânî ile devam etmiş bn Hazm ile tamamlanmıştır 658 . Ş u halde Şâfiî’nin benimsediği ya da olmasını istediği kıyasın, tamamen re’y’in serbestliğini kısıtlama nassa/metne dayanma şeklinde olduğu ifade edilmiştir 659 . Çünkü her fırsatta nassların işlerlik kazanmasını isteyen Şâfiî’nin, kıyası güçlü bir metod olarak ortaya koyarken tek isteği, nassların hukuktaki etki alanını genişletmek, yeni problemleri yine nass şemsiyesi altında çözüme kavuşturmaktır 660 . Ancak Şâfiî’nin re’ye karşı takınmış olduğu bu olumsuz tavır ve nass bulunmadığında hukukî boşlukları doldurmada benimsediği yegane muhakeme 656 Fâruki, “al-Shafi’i’s Agreements”, s. 133; Hasan, slâm Hukukunun Doğuşu , s. 158, 213; Apaydın, “ ctihad”, D A, XXI. 434; Bedir, Fıkıh, Mezhep ve Sünnet, s. 79. 657 el-Fârukî, “ shâm’l- mâm eş-Şâfiî”, s. 437. 658 Apaydın, “Nasları Anlamada Yetki ve Yöntem Sorunu”, s. 17. 659 Gürler, Ehl-i Hadîsin Düşünce Yapısı, s. 190. 660 Gürkan, slam Hukuk Metodolojisinin Oluşumu ve Şâfiî’nin Yeri, s. 288. 139 yöntemi olan kıyas yönteminin slam hukukunda nassların yorumlama yönteminde metodolojik daralmayı da beraberinde getirdiğine ayrıca dikkat çekilmiştir 661 . Ş âfiî’nin, bu hususta ayrıca, ictihad ediyorum diyerek sünnetlerin görmemezlikten gelineceği ve onların unutulmasına sebep olunacağı 662 şeklinde bir kaygı taşıdığı da anlaşılmaktadır. Halbuki Şâfiî’nin bu kaygısının, bir Müslüman alim ve fakih için geçerli olmadığı kanaatindeyiz. Zira ictihad ameliyesinde en başta Kur’an ve sünnette mevcut hükümler ve deliller araştırılır, bunlardan çıkarılan anlam ve ilkelerle hüküm verilmeye çalışılır. Dolayısıyla daha başlangıçta sünnetlerin görmemezlikten gelinmesi ve saf dışı bırakılması düşünülemez. Nitekim tarihte de bunun ciddi bir örneği yoktur. Ş âfiî’nin kıyas konusunda bir diğer farklı yaklaşımı da, onun ilke olarak ş erîatın her bir emrinin müstakil olarak ele alınması taraftarı olup, bu konuda kıyasa muhalif bir tavır sergilemesidir. Ona göre Allah ve Resulünün birbirinden ayırdığı farzlar ayrı ayrı ele alınır, birleştirdikleri de birleştirilir. Şeriatın her hangi bir dalı (fer) başkasına kıyas edilemez 663 . Dolayısıyla ona göre her bir şeriat (hükmü), meşrû kılındığı, hakkında haber gelen her şey de haberde geldiği biçimde yürürlükte kalır. Meselâ nikâh ve alım-satım akidleri her biri ayrı birer şeriat (hükmü) olduklarından birbirlerine kıyas edilemezler 664 . Şâfiî, sünneti sünnete kıyas etmeyiz; her birini yürürlükte bırakma imkanı bulduğumuz sürece onları o şekilde bırakırız ve hadîsi kıyas ya da bir başka şeyle zayıflatmayız 665 diyerek mana bakımından benzeşmekle birlikte farklı meselelerle ilgili olan iki ayrı sünneti birbiriyle kıyas (yani birini diğeriyle tahsis) etmez. Bu da Şâfiî’nin hadîs bulunan noktada mantıkî bir bütünlük arama yoluna gitmediğine işaret etmektedir 666 . Bu da Şâfiî’nin daima tikel nassı esas alan bir ictihad anlayışına sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak Şâfiî’nin her bir cüzî nassı/tikel hükmü esas alan ictihad yönteminin başarılı ve yeterli olmadığı, 661 Kılıç, Nassların Lafzî Yorumu, s. 119. Ancak bu tesbitin bir bütün olarak slam fıkıh geleneği için geçerli olduğunu söylemek güçtür. Çünkü kıyas dışında mana ve gaye eksenli yöntem ve kaynaklara slam fıkıh alimlerince başvurulduğu bilinen bir husustur. Dolayısıyla bu tesibitin Ş afiî’den sonra kıyası da reddeden zahirî fıkıhçılar ve muhaddisler için geçerli olduğu söylenebilir. 662 Şâfiî, Umm, VII. 388. 663 Şâfiî, Cimâu’l- lm, s. 74; 664 Şâfiî, Umm, V. 258. 665 Şâfiî, Umm, VII. 320. Ayrıca bkz. Şâfiî, Umm, IV. 343. 666 Özen, Aklîleşme Süreci, s. 425-426. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|