296
uçludur. Topuklara tutturulmuş orak biçimli kanatlar mavi renktir. Omuzlardan çıkan
kanatlar mavi renktir. Kanatların pembe olan dış bordürü üst kenar boyunca devam eden
olasılıkla tüy deseni içermektedir. Önüne doğru uzattığı sol elinde lotus çiçeği
tutmaktadır.
Arabanın önünde yaşlı erkek figürü dizlerini karnına çekmiş bir şekilde yerde
oturmaktadır (Lev. 9: b). Sol elinde asa vardır. Sağ elini ise arabaya doğru kaldırmış
durumdadır. Yüzün sadece konturları korunmuş olmasına rağmen hafif kanca burunda
burun deliği, kaş ve göz seçilebilmektedir. Gözde iris yukarı dönüktür. Ağız çizgisi
aşağıya doğrudur. Beyaz saçlar teller halinde yüzden geriye doğru çizilmiş, ensede
yuvarlatılmıştır. Yuvarlatılmış beyaz sakal teller halinde gösterilmiştir. Sağ kol yukarıya
kaldırılmıştır ve avuç içi arabaya doğru bakmaktadır. Sol kol biraz daha aşağıda ve ucu
ayağının yanında duran kısa bir asa tutmaktadır. Vücudun büyük bir kısmı omuzlardan
ve sırttan yere kadar inen mavi pelerin ile örtülüdür.
Oturan yaşlı erkek figürünün arkasında ayrılış sahnesine bakan iki kadın figürü yer
almaktadır. Öndeki kadın kollarında bir oğlan çocuğu tutmaktadır. Profilden gösterilen
çocuğun başı sola dönüktür. Vücudunun bir parçası kadının sağ kolunun altında
kalmaktadır. Sağ göğsünün yakınındaki kıvrımlar çocuğa ait olmalıdır. Çocuğun sağ
kolu kırmızı okradır ve olasılıkla arabaya doğru uzanmaktadır. Figürün başı ve omuzları
kayıptır. Figürün giydiği khitonun etek kenarlarında kırışıklıklar görülebilmektedir.
Kadının üzerindeki pelerinin varlığı, öndeki düşey bordürlerden ve koyu kırmızı
lekelerden anlaşılmaktadır. Öndeki kadın ile aynı pozda ve giyimde olan gerideki kadın
biraz daha kısa yapılmıştır.
konografik açıdan “Savaşçının Vedası” sahnesi, Amphiaros’un ayrılışı olarak
bilinmektedir.
526
Bu sahne Berlin’deki Geç Korinth krateri üzerinde görülür.
527
Thebai
seferine gitmek üzere yola çıkan Amphiaros’u akrabaları ve iki küçük oğlu
526
Adrastos ve ve Polyneikos, iyi niyetli ve sözünün eri bir kahin olan Amphiaros’un Thebai’ye savaş
açan Yediler’den biri olmasını ister. Polyneikos, tanrılar tarafından Harmonia’ya düğün hediyesi olarak
verilen gerdanlığı Amphiaros’un karısı Eriphyle’ye hediye ederek onu kandırır. Amphiaros, seferden geri
dönemeyeceğini bilmektedir. Ancak Eriphyle kocasını zorla ikna eder. Amphiaros iki oğluna analarından
öç alacakları konusunda yemin ettirerek sefere katılır. Erhat 1984, 36; LIMC vol. 1, 691-713.
527
Furtwängler – Reichhold 1932, pls. 121-122 (Berlin F1655).
297
uğurlamaktadır. Dört atın çektiği arabaya adım atmış durumda olan Amphiaros geriye
dönüp ailesine son bir defa bakmaktadır. Amphiaros’un arkasında kalabalık bir kadın
grubu el sallamaktadır. Karısı Eriphyle, elinde rüşvet olarak aldığı gerdanlıkla
durmaktadır. Arabanın önünde yerde asasına dayanmış bir şeklide Amphiaros’un geri
dönemeyeceğini bilen kahin Halimedes düşüncelere dalmıştır. Sahnenin bu tasviri
günümüze ulaşmamış Kypselos sandığı olarak tanınan eseri anımsatmaktadır.
Pausanias’ın en küçük detayına kadar tarif ettiği bu eserin bir yüzünde Amphiaros’un
ayrılışı betimlenmiştir.
528
Veda sahnesi, M.Ö. 570’lere tarihlenen, Olympia’dan ele geçen bir bronz levha
üzerinde de görülmektedir.
529
Burada sola doğru yönelmiş arabanın içinde dizginleri
tutan bir sürücü bulunmaktadır. Arabanın içine adım atar şekilde tasvir edilen
kahramanın başı sağa dönüktür ve elini sağa doğru uzatmaktadır. Baş profilden, gövde
cepheden bacaklar profilden gösterilmiştir. Miğfer, gövde zırhı, kısa tunik ve baldır
zırhı olan figürün gövdesi üzerinde kayışı çapraz olarak takılmış bir kılıç durmaktadır.
Mızrağını tuttuğu sağ koluna, kalkanını geçirmiştir. Sahnenin sağında ise omuzunda
küçük bir çocuk taşıyan bir kadın figürü savaşçıya doğru dönüktür. Kadın uzun bir
khiton ve himation giymektedir. Sol omuzu üzerinde taşıdığı çocuk çıplaktır. Tamamen
profilden gösterilen arabacı ise atların koşumları tutar durumdadır. Levhanın ön tarafı
eksiktir. Yalnızca bir ata ait kuyruk korunmuştur. Küçük olan arabanın tekerleği sekiz
parmaklıdır.
Olympia plakasında gördüğümüz kompozisyon Kızılbel örneği ile aynıdır. Aralarındaki
fark, sahnenin yönlerinin farklı olmasıdır. Kızılbel’de savaşçının baktığı, kucağında
çocuk tutan kadın figürü burada tam olarak görülebilmektedir. Plakanın yarısı
korunmamıştır. Bu nedenle arabanın önünde oturan yaşlı erkek ve diğer figürlerin var
olup olmadığını bilememekteyiz.
528
Hellados Periegesis V.17.8. Sedir ağacından yapılmış olan bu sandık Olympia tapınağına Korinthoslu
Kypselos tarafından armağan edildiği söylenmektedir.
529
ANON M 1980, fig 149; Yalouri 1971, Pl. 64,1-2.
298
M.Ö. 6. yüzyılın ikinci çeyreğine tarihlenen bir Etrüsk amphorası üzerinde de
Amphiaros’un ayrılışı sahnesi yer alır.
530
Amphiaros üç atın çekmekte olduğu arabaya
adım atmış şekilde gösterilmiştir. Yüksek sorguçlu, miğferi gövde zırhı, kısa tuniği ve
baldır zırhı ile tam alıştığımız pozdadır. Korinth kraterinde olduğu gibi elinde sadece
kılıç tutmaktadır. Arkasında kısa kollu khimation giymiş karısı ellerini ileriye doğru
uzatmaktadır. Savaşçı ile kadın arasında çıplak küçük bir çocuk yer almaktadır.
Arabanın önünde bu sefer yerde değil bir taburede kahin Halimedes aynı üzgün duruşta
bir eli başında diğer eli asasında oturmaktadır. Kahinin arkasında ellerinde mızrakları ile
miğferli ve kalkanlı iki savaşçı yer almaktadır.
Kızılbel batı duvarında yer alan savaşçının veda sahnesi Amphiaros’un ayrılışı ile yakın
benzerlikler taşımaktadır. Savaşçının arabaya binerken geriye dönüp karısına bakma
hareketi aynıdır. Arabanın önünde yerde oturan elinde asası olan yaşlı erkek figürü bu
benzerliği tamamlamaktadır. Ancak Kızılbel’deki bu sahneyi Amphiaros’un ayrılışı
olarak yorumlamak mezar ikonografisine uymamaktadır. Mellink’in de ifade ettiği
üzere bu konu Kızılbel’de mitolojik olmaktan çok semboliktir. Savaşçı, burada mezarın
sahibini temsil ediyor olmalıdır. Bu durumda mezar sahibi asker veya savaşta ölmüş bir
kişi olabilir.
531
Asker savaşa giderken, son bir selamlama için karısına dönmüş vaziyette
tasvir edilmiştir. Ailesi de ona veda etmektedir. Arabanın önünde oturan yaşlı erkek
askerin babasını temsil etmektedir.
Kızılbel veda sahnesi ile yakın benzerlikler gösteren Amphiaros’un ayrılışı sahnesi
arasındaki en önemli fark Kızılbel örneğinde arabanın üst tarafında havada uçan kanatlı
varlıktır. Ferron,
532
Kel-el-Blida mezar anıtındaki uçan figürü ruhun yeniden dirilişi
olarak yorumlamıştır. Ruhun bu şekilde gösterimi yakın doğu dünyasında Mısır’dan
533
yola çıkarak diğer ülkelere özellikle de Kuzey Suriye-Hitit, Fenike dünyasında
534
karşımıza çıkmaktadır. Suriye-Hitit en eski inancında bu güneşe yolculuk olarak kabul
530
Sieveking – Hackl 1912, no. 838, p1. 33.
531
Mellink 1998, 51.
532
Ferron 1968, 52-55.
533
Pierret 1882, 256.
534
Ruhun göğe yükselişi motifine göre ölümlüler dünyası olan yer ile ölümsüzler dünyası olan gök
arasındaki bağlantıyı gösteren eleman ruh olarak kabul ediliyordu. Yakup’un yaratılış kitabında bu sorun
da irdelenmiştir. Bkz. Merejkovsky 1927, 296 vd.
Dostları ilə paylaş: |