Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dövlətlər daxilində nizam (qayda) məsələsinə dair aşağıdakı ümumiləşdirilmiş fikirləri bildirmək olar
- (Qeyd: siyasi
119
“şam ağacı” trayektoriyasına dair, həmçinin baxmaq olar 1 ) asılı olan tərəflərin mövcudluğunu və fəaliyyətini üzə çıxarır. İdarəçilik dövlət daxilində sahələri meydana gətirir və iştirakın hüquqi
əsaslarını formalaşdırır. Dövlət idarəçiliyində səlahiyyətli qurumlar və şəxslər olur ki, bu subyektlər də idarəçilik üçün idarə edən və tabe olan tərəfləri üzə çıxarır. Tabeçilik məsələləri daha çox funksiyanın böyük və kiçikliyindən yaranır ki, funksiya da vəzifə və öhdəliklərin miqyasını meydana gətirir. İdarəçilik nəticə və
fayda baxımından keyfiyyət göstəricilərinə görə dərəcələnir. Ən yaxşı idarəçilik (ədaləti özündə əks etdirən idarəçilik) aidiyyatı sahələr üzrə maraqların yüksək səviyyədə təmin edilməsini yerinə yetirən rəhbərlik fəaliyyətidir. Burada az və ya da çox resurs amili bir o qədər də önəm kəsb etmir. Əsas məsələ pay bölgüsündə düzgün prinsiplərin tətbiqidir. İdarəçiliyin keyfiyyət baxımından yüksək səviyyəsi maraqların yüksək səviyyədə təmin edilməsindən asılı olur ki, bu da özlüyündə balanslı
sabitlik və sülh yaranır. İdarəçilik zamanı vahid sistemin yaradılması, məsələn, dövlət daxilində maraqların qruplaşması prosesləri də yaşanır. Təbii ki, idarəetmə zamanı qruplaşan tərəflər arasında yaranan bağlılıq düzəni (nizamı) əmələ gətirir.
-nizam (nizamlama) əlaqəli proseslər zamanı güc tərəflərinin müəyyən edilməsi vasitəsidir və vəziyyətidir; -nizam (nizamlama) idarəetmənin özüdür və idarəetmə zamanı istiqamətləri və sahələri qruplaşdırma vasitəsidir; -nizam (nizamlama) səlahiyyət və vəzifə kəmiyyətlərini və sahələrini müəyyən edən vasitə və prosesdir;
1 Nəsibov E.M. “Siyasətin tərkib hissələrinin hərəkət xüsusiyyətləri”, Bakı- “Elm və Təhsil”-2010. 116 s. 120
-nizam (nizamlama) dövlət daxilində və cəmiyyətdə siyasi və inzibati, eləcə də ictimai idarəetmə zamanı maraqların təmin edilməsini müəyyən edən proses və vəziyyətdir; -nizam (nizamlama) tərəflərin gücünü və idarəetmə sistemində və
yarımstrukturunda səlahiyyət dairəsini müəyyənetmə vasitəsidir və prosesidir; -nizam (nizamlama) sistemin bütövlüyünü şərtləndirən proseslərin daxili təkmil vəziyyəti və prosesidir; -nizam (nizamlama) idarəetmənin daxilində olan və sahələr üzrə idarəçilik xüsusiyyətlərinə bağlı olan anlayışdır; -nizam (nizamlama) aidiyyatı strukturlar arasında əlaqələri yaratma və bütövlüyü ortaya çıxarmaq vəziyyətidir və s. Dövlətin nizamlama fəaliyyəti zamanı hakimiyyətin
funksiyası ilə özünü sübut etdirmiş və təsdiq etmiş olur. Özünü səlahiyyətli tərəfə çevirir və güc subyektinə, mərkəzinə döndərir. Məhz siyasi nizamlama prosesləri zamanı dövlət daxilində bir-birilə əlaqəli olan və biri-digərini şərtləndirən və siyasi əhəmiyyət kəsb edən proseslər yaşanır. (Qeyd: siyasi proseslər dedikdə, daha çox dövlətçiliklə və hüquqi cəmiyyətlə bağlı olan proseslər nəzərdə tutula bilər. Proseslərin siyasi məzmunu onun inzibati məzmunundan daha çox ciddi və qlobal xarakterə malik olur. Siyasi proseslərə birbaşa dövlət rəhbəri və hakimiyyət rəhbərləri tərəfindən həyata keçirilən proseslər-dövlət əhəmiyyətli qərarların qəbulu, sənədlərin qəbulu prosesləri, eləcə də konstitusiya aktları, referendumlar, qanunlar, fərmanlar, beynəlxalq sənədlərə qoşulmalar və s.-kimi aktlar, proseslər aid edilməlidir. Lakin bunu inzibati proseslərdən tamamilə fərqləndirmək düzgün deyil. Belə ki, inzibati proseslər məhz siyasət qurumlarının daxilində baş verən proseslərdir və iyerarxik forma və məzmunu əks etdirir. Eyni zamanda dövlət qurumu olmayan hüquqi şəxslərin –məsələn, orta və kiçik biznes qurumlarının, fəaliyyəti də müəyyən qədər inzibati idarəçilik prinsipi ilə 121
təmin edilir. Yerli idarəetmə qurumlarının-icra qurumlarının, bələdiyyələrin, nazirliklərin, komitələrin və dövlət ş irkətlərinin (yerli və mərkəzi) fəaliyyəti də inzibati fəaliyyət hesab edilməlidir. İdarəetmə aparatları daxilində olan idarəçilik də inzibati idarəetməyə aid edilir. Siyasi idarəetmə qlobal əhəmiyyət kəsb edir, inzibati idarəetmədə isə daha çox iyerarxik mərhələlər mövcuddur ki, bunun da son (ən yuxarı) qərarı və qərarın icrası isə siyasi idarəetmədir. Siyasi idarəetmə proseslərin ardıcıl olaraq yerinə yertirilməsinin tərkibi baxımından inzibati idarəetmələrə bölünür). Dövlət rəhbəri və dövlət hakimiyyəti əsasən baş nizamedici tərəflər hesab edilir. Piramidal strukturun başında dövlət rəhbəri, ondan aşağıda isə hakimiyyətin qollarına rəhbərlik edən şəxslər dayanırlar və proseslər ətrafdan yuxarıya və əksinə olaraq,- yuxarıdan ətraflara doğru, baş verir. Bütün trayektorik və şərtləndirici proseslər özündə nizamlamanı əks etdirir. Nizamlama proseslərinə çevirmələr-forma və məzmun dəyişmələri; yerdəyişmələr-məkan dəyişmələri kimi proseslər də daxil edilir. İstər dövlət daxilində, istərsə də beynəlxalq siyasətdə nizamlama prinsipləri zamanı mütləq şəkildə mərkəzi məkanda güclülük və bundan irəli gələn böyüklülük (daxilən zəngin olan kəmiyyət böyüklüyü, nüfuzlu tərəf) prinsipi əsas götürülməlidir. Böyüklülüklə yanaşı, sistemin möhkəmliyi və bütövlüyü məsələsi də xüsusi əhəmiyyət kəsb etməlidir. Böyüklüyün müəyyən edilməsi idrakın müqayisə metodlarına əsaslanır və təcrübədəki seçmələr, müşahidələr nəticəsində müəyyən olunur. Buradan da belə qənaətə gəlmək olur ki, böyüklüyü (nüvəni, mərkəzi) müəyyən etmək üçün ondan kəmiyyət və miqyasda mövcud olan vəziyyət və vasitələr qismində kiçiklik (kiçik subyektlər və kkiçik vasitələr) də lazımdır. Düzən məsələsi və idarəçilik bu iki fərqin vəhdətindən meydana gəlir. Düzən məsələsində daha çox böyük tərəfin kçik tərəf üzərində təsirləri məsələsi əsas götürülür və buradan da tərəflər təsnif edilir. Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|