Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- -cəmiyyətin ayrı-ayrı sahələrini hərəkətə gətirən gücün formalaşdırılması və bu güclər arasında nizamlama proseslərini yaratmaq zərurəti.
- -cəmiyyətin daxilində rəngarəngliyi təmin etmək və ziddiyyətlərdən, müxtəlifliklərdən cəmiyyəti və dövləti inkişaf etdirmək zərurəti.
- -insanların maraqlarının əks olunduğu sahələr-ailə- məişət sahələri, ictimai-sosial sahələr, əmək fəaliyyəti və
143
-cəmiyyətin ayrı-ayrı sahələrini hərəkətə gətirən gücün formalaşdırılması və bu güclər arasında nizamlama proseslərini yaratmaq zərurəti. Güc mərkəzlərinin bir- birindən asılılığı həm qarşılıqlı məsuliyyəti meydana gətirir, həm də qarşılıqlı öhdəliyi üzə çıxarır;
fəaliyyəti, mübarizələri sayəsində bütöv varlıq kimi qalır və güclənir. Dövlət
hüquqi tənzimləmə sahələrini genişləndirməklə özünü inkişaf etdirmiş olur; -insanların maraqlarının əks olunduğu sahələr-ailə- məişət sahələri, ictimai-sosial sahələr, əmək fəaliyyəti və təhsil-tədris sahələri, siyasət sahələri arasında nizamlı prosesləri tənzimləmək zərurəti; -cəmiyyətdə müəyyən təsirlərə malik ola biləcək fiziki və hüquqi şəxsləri formalaşdırmaq zərurəti. Dövlət insan potensialını formalaşdırmalı və ondan səmərəli qaydada istifadə etməlidir;
Əvvəlki başlıqlarda bu məsələlərə toxunuldu və bir qədər də geniş şəkildə izah etmək məqsədəuyğun olar. Siyasət mərkəzlərinin formalaşması və güc mərkəzlərinin yaradılması maraqların vəhdəti (bütövlüyü, universallığı və
zərurətindən və bunun üçün maraq nümayiş etdirən tərəflərin iştirak və fəaliyyət, ümumiyyətlə, əmək münasibətləri və digər
144
sosial əlaqələr vəhdətindən ortaya çıxır. Siyasət mərkəzlərinin formalaşması bir tərəfdən dövlətin və cəmiyyətin əlaqəli şəkildə
digər
tərəfdən isə
dövlətin özünümüdafiəsinə əsaslanır. Özünümüdafiə elə inkişafı zəruri edir və sistemli nizamlamanı ortaya çıxarır. Özünümüdafiə zərurəti həm də obyektlərə, vasitələrə real əsaslarla, rasional qaydada təsir imkanlarını meydana gətirir. Özünümüdafiə siyasəti maraqların təmin edilməsinə istiqamətlənir. Məsələn, dövlətlər proteksionizm siyasəti həyata keçirməklə yerli istehsalın inkişafını qarşılarına məqsəd kimi qoyurlar. Özünümüdafiə siyasəti eləcə də gələcək nəzəri strategiyaların müəyyən edilməsi üçün təşkil edilir. Ayrı-ayrı sahələr üzrə siyasət mərkəzlərinin formalaşması prosesləri bir tərəfdən həmin sahələrin tənzimlənməsi məqsədilə həyata keçirilirsə, digər tərəfdən də ümumi siyasət sisteminin əlaqəli struktur vahidini yaradır və ümumsiyasət müstəvisinin tərkibi olur. Siyasət müstəvisinin tərkib müstəviləri cəmi də ümumsiyasət sisteminin rəngarəng fəaliyyət tərkibini təşkil edir. Piramidal strukturun tərkib hissələrini və strukturlarını buna nümunə göstərmək olar. Hesab etmək olar ki, istənilən sistemin, xüsusilə insanlar arasında əlaqələr və münasibətləri əks etdirən ictimai-siyasi sistemlərin mərkəzi aparıcı qüvvələri (mərkəzi subyektləri- baş subyektləri) mövcud olur. Məhz bu qüvvələr ətraf elementləri öz tərəflərinə çəkirlər və sistemlilik və bütövlük yaradırlar. Mərkəzi qüvvələr öz ətraflarında şaxəli qaydada mərkəzlər şəbəkəsini formalaşdırırlar. Nizamlama prinsipləri üçün mütləq şəkildə mərkəzi qüvvələrin olması (burada
çevrilir. Mərkəzi qüvvə subyekti məhz ətraf elementləri öz tərəflərinə çəkməklə həm onlardan ibarət güclü sistem təşkil edirlər, onlardan faydalanırlar, öz güclərini onların güc birliyində də görürülər, həm də həmin elementlərə dəstək olmaqla, onları gücləndirirlər. Bu baxımdan mərkəzi
145
hakimiyyətin yerli hakimiyyət qüvvələri ilə qarşılıqlı asılılılıq fəaliyyətlərini (tabe edən-tabe olan tərəf, istiqamət verən- istiqamətlənən tərəf və s. formasında) buna nümunə göstərmək olar. Mərkəzi hakimiyyət yerli hakimiyyətə səlahiyyət verir ki, müvafiq imkanlardan istifadə edə bilsin və öz səalhiyyət dairələrində elementlərə-ünsürlərə, subyektlərə təsir göstərə bilsin. Yerli hakimiyyətin fəaliyyətinin mövcudluğu mərkəzin yerlərdə zəncirvari və şəbəkəli hakimiyyətini, nüfuzunu və təsirlərini yaradır. Sistem bütövlüyü və vahidliyi də öz növbəsində vahid enerji mənbəyi rolunu oynayır. Mərkəzi subyektlər baza fəaliyyət subyektləri hesab edilirlər və ətraf subyektləri öz tərəflərinə çəkirlər. Bununla da istər məkan baxımından, istərsə də daxili məzmun etibarilə mərkəz və periferiya subyektləri, alt və üst subyektlər (pilləkənin aşağı və yuxarı pillələri) formalaşır. Formalaşma prosesləri şaxəli trayektoriyalar üzrə baş verir və trayektoriyalar arasında uyğunluq və uyğunsuzluq prinsiplərinə müvafiq olaraq keçidlər meydana gəlir. Formalaşma zamanı həm nizamlama (nizamasalmanı təqribi bərabərlik əsasında münasibətlərin və hərəkətlərin müəyyən məqamlarda və şəraitlərdə riyazi ölçmələrə tabe olması, tabe etdirilməsi prosesləri kimi də anlamaq olar) həyata keçirilir, həm də strukturların özləri də nizamlama (nizamasalma) funksiyasına malik
olurlar. Beləliklə, hesab etmək olar ki, siyasət sistemləri həm daxilən tənzimlənmə nəticəsində formalaşdırılan, həm də müəyyən sahələri tənzim edən subyektlərdən təşkil edilmiş bir kompleksdir ki, burada da daima müəyyən trayektoriyalar üzrə hərəkətlər formalaşır. Mərkəzlərin yaradılması zərurəti əsas etibarilə zəncirvari qaydada təsir mərkəzlərini və şəbəkələrini formalaşdırmaq ehtiyaclarından meydana gəlir. Təsir şəbəkələri mərkəzləri də öz növbəsində məkanları əhatə etməklə zəncirvari prinsiplərlə, iyerarxik əsaslarla təsir mühiti və zonasını yaradırlar. Bununla da geniş bir məkanda piramidal trayektoriya üzrə baza və
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|