Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
134
Münasibətlərin əhatəli tənzimlənməsi və proseslərin müəyyən anlarda
və şəraitlərdə radikal və
liberal əsaslarla istiqamətləndirilməsi vəhdəti mövcud siyasi nizamın bazasını təşkil edir. Tənzimləmə proseslərində qarşılıqlı güzəştlər ortaya çıxdıqda və əsaslı mübarizə şəraitində proseslər həyata keçirildikdə yüksək nizamlama meydana gələ bilər. Hal-hazırda liberalizm və yeni liberalizm baxışları, idealizm və realizm cərəyanları da insanların maraqlarının humanist və realist tərəflərini qeyd edirlər. Bu maraqların tənzimlənməsi prosesləri yenə də davam etməkdədir. Maraqlardan irəli gələrək münasibətlər tənzimlənməyə məruz qalır. Münasibətlər tənzimləndikcə də subyektlər və onların fəaliyyəti sistemə cəlb edilir. Nəzərə almaq lazımdır ki, sistemlilik hətta ailə-məişət münasibətlərində və digər gündəlik münasibətlərdə də mövcud olur. Münasibətlərin ritmik və dövrü xassəsi elə münasibətlərin sistemliliyini meydana gətirir. Münasibətlərin qaydaları elə mexanizmləri formalaşdırır. Təkrarlanan qaydalar, əməl yolları, gündəlik vərdişlər elə mexanizmləri yaradır. Bütün münasibətlər sferalarında məhz tənzimləyici tərəflər mövcud olur. 1
Münasibətlərin tənzimlənməsi zərurətlərini nəzəri baxımdan aşağıdakı əsaslarla ümumiləşdirmək olar:
-maraqların çoxluğundan irəli gələrək münasibətlərin sahələrinin çoxluğu amili; -münasibət daşıyıcı elementlərin, subyektlərin çoxluğu və daima artan prosesinin olması; -münasibət sahələrinin çoxluğu və çoxluq arasında əlaqələrin yaradılması;
1 Münasibətlərin sistemli əsaslarla tənzimlənməsinə dair bir qədər əhatəli oxumaq üçün, bax- E.M.Nəsibov. Münasibətlərin balanslaşdırılması (dövlətdaxili siyasətdə və beynəlxalq aləmdə). Dinamik inkişaf; sabitlik; sülh (dünya sülhü). I CİLD. Bakı: “Elm və Təhsil”, 2012, 550 səh.)
135
-münasibət sahələrində “pay bölgüsü” prinsiplərinə müvafiq olaraq hər bir münasibət daşıyıcısının marağının təmin edilməsi zərurəti; -münasibət daşıyıcıları arasında nisbi tarazlıq vəziyyətinin yaradılması zərurəti; -münasibət daşıyıcıları arasında maraqların kəskin
toqquşmlarına yol verməmək baxımından; -münasibətlərin tənzimlənməsi yolu ilə resurslardan səmərəli istifadə edilməsi zərurəti; -münasibət sahələri arasında əlaqəli vəziyyətlərin yaradılması və razı qalmaq prinsipinin tətbiqi yolu ilə hərəkətlərin (davranışın) yumşaldılması və sabitlik və sülhün əldə edilməsi zərurəti; -münasibətlərin tənzimlənməsi yolu ilə münasibət daşıyıcı elementlərin yüksək səviyyədə xidmətinin təşkil edilməsi zərurəti; -münasibətlərin tənzimlənməsi yolu ilə əlaqələrin iyerarxik qaydada asılılığının müəyyən edilməsi zərurəti; -münasibətlərin tənzimlənməsi yolu ilə
hərəkətlər trayektoriyasında (münasibətlər trayektoriyasında) asılılığın, bağlılığın yaradılması zərurəti; -münasibətlərin tənzimlənməsi yolu ilə dövlət adlanan coğrafi-siyasi məkanda
və həmin
məkandan kənarda
bütövlüyün (vahid münasibətlər sahələrinin) yaradılması zərurəti; -münasibət sahələri arasında elementlərin rəvan keçiciliyinin təmin edilməsi zərurəti və s. Ümumiyyətlə, saysız qaydada əsas göstərmək olar. Nizamlı münasibətlər məhz inkişafın əsaslarını yaradır və inkişafa təkan verir və istiqamətləndirir. Burada vahidlik prinsipi ümumi enerjinin formalaşmasını ortaya çıxarır. Nizamlı münasibətlər cəmi və
münasibətlərin mühit
çərçivəsində yuxarıya və ətraflara doğru genişlənməsi məhz cəmiyyətin inkişafını zəruri edir və şərtləndirir. İnkişaf yalnız 136
münasibətlər bağlılığından yarana bilir ki, bu bağlılıq sayəsində də enerji yaranır. Enerji sahələri kompleksi təbii şəkildə vasitələrə (obyektlərə) təsir imkanlarını genişləndirir. Nəticədə inkişaf üzə çıxır. 1
cəmləşməsi, toplaşması və cəmləşən elementlər arasında müvafiq qaydaların yaradılması məhz nizamlama demək olur ki, bu da demokratik cəmiyyətlərə xas olan əsas xüsusiyyətə çevrilir. Siyasət qurumlarının təsnifatının əsasları və nizamlama zərurəti
Təsnifat tərkib etibarilə forma və məzmun (zahiri və daxili mahiyyəti) baxımından seçimi özündə əks etdirən prosesdir. Təsnifat (seçim) həyatın bütün sahələrində baş verir və hətta proseslərin özləri də kəmiyyət etibarilə və sahələr üzrə fərq baxımından təsnif olunurlar. Proseslərin dərəcələnmələri, eləcə də sahələr üzrə ayrılmalarının özləri də təsnif olunma deməkdir. Təsnifat ona görə həyata keçirilir ki, ayrı-ayrı sahələr üzrə vəzifə və səlahiyyətlərə malik olan subyektlər, mənbə və obyektlər müəyyən edilə bilsin. Təsnifat həm də müəyyən trayektoriyalar üzrə pay bölgüsü prinsiplərinə əsasən maraqların paylaşdırılmasını təmin etmək məqsədilə həyata keçirlir. Təsnifatda elementlər və proseslər qruplaşdırılır. Təsnifat nəticəsində strukturlaşma prosesləri həyata keçirlir. Sahələr ixtisaslaşdırılır. Proseslər sayəsində elementlərin təsnifatı prosesləri reallaşdırılır. Bundan da proseslərin özləri seçimə məruz qalır. Seçim nəticəsində sahələr meydana gəlir.
1 Dövlətin və cəmiyyətin siyasi inkişafı ilə bağlı olaraq əlavə fikirlər üçün, bax,- Nəsibov E.M. Siyasət (nəzəriyyələr, mövqelər, baxışlar, təhlillər, ideyalar, təkliflər, proqnozlar) elmi və elmi-publisistik məqalələr toplusu. II CİLD, Bakı, “Elm və təhsil”, 2010, 600 s.
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|