Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “güclülərin seçim”
128
bölgüsü və maraq paylaşması prosesləri baş verir. Əlaqəli fəaliyyət strukturları bir-birinə bağlayır və onların arasında şaxəli trayektoriyalar meydana gəlir. Strukturlar həm eyni trayektoriyalar (istehsalat strukturları şəbəkələri, xidmət strukturları şəbəkələri və s. kimi ixtisaslaşmış sahələr üzrə strukturların təşkili), həm də paralel trayektoriyalar üzrə (iqtisadiyyatın ayrı-ayrı qolları üzrə strukturların təşkili, dövlət hakimiyyətinin ayrı-ayrı qolları üzrə paralel trayektoriyalarda strukturların təşkili) təşkil edilir. Siyasi strukturların piramidal əsası onlar arasında əlaqəli və tabeli fəaliyyəti təşkil edir. Bununla da “güclülərin seçim”i prosesi baş verir. Güclü subyektlərin nisbətən zəif
subyektlər üzərində hakimiyyətindən, bu baxımdan da nəzarətindən məzmun tərkibi baxımından və forma etibarilə siyasi düzən meydana gəlir. Subyektlər əllərində olan resursların azlığından və
vəzifə və səlahiyyətlərin gücləri və miqyası ilə müəyyən edilir. Maraqların pay bölgüsü, eləcə də hakim elitanın-qrupun mövcudluğu bu qrupu daha səlahiyyətli edir və piramidanın baş hissəsinə qaldırır. Piramidanın baş hissəsi onun aşağıları tərəfindən formalaşdırılır. Yəni bütövlükdə müəyyən məkanda və müvafiq sərhədlər daxilində cəmiyyət olmasa, maraqları əks etdirən təbəqə olmasa, piramidanın baş hissəsi də (yəni dövlət və hakimiyyət rəhbərləri) də ola bilməz. Bu baş hissə daha çox siyasəti müəyyən edən, icra istiqamətlərini müəyyən edən subyektə çevrilir. Şaxələnmə prinsipi həm də bu baş subyekti daha böyük bir quruma çevirir. Böyük qurumun qəbul etdiyi qərar da siyasi və bu baxımdan da əhatəli forma və əhəmiyyət kəsb edir və onun icrası üçün inzibati idarəçilik həyata 129
keçirilir. Piramidanın yuxarısında dayananlar digər strukturlar üçün həm universal nəzarəti və müşahidəni, lazımi anlarda isə xüsusi nəzarəti və müşahidəni yerinə yetirirlər. Bu da həmin strukturların (subyektlərin və rəhbərlərinin) səlahiyyətini və statusunu böyüdür və zəngin imicini formalaşdırır. Piramidal struktur əsas etibarilə strukturlar arasında zəruri əlaqəni və bu baxımdan da tənzimləmə funksiyasını yerinə yetirir. Nəzərə almaq lazımdır ki, sahələr arasında əlaqələrin mövcudluğu müvafiq normalarla təmin edilir, eyni zamanda zərurət ortaya çıxdıqda bu zərurəti tənzim etmək üçün normalar yaradılır. Strukturlar arasında mövcud olan bağlılıq bir tərəfdən ictimai və siyasi həyatı vahidləşdirir, kompleksləşdirir, digər tərəfdən də strukturların təsnifatını meydana gətirir. Struktur özü sistem və mexanizmə malik olan bir qurum kimi başa düşüldüyündən, canlı strukturlar (fəaliyyətdə olan strukturlar) başlıca olaraq müvafiq qaydalarla fəaliyyət göstərirlər. Strukturlar bir tərəfdən, bir vahid olaraq tənzim edilirlər, digər tərəfdən də strukturların özləri də müvafiq sahələri tənzimləyirlər. Bütün bu proseslərdə idarəçilik prinsipləri formalaşır və strukturlararası proseslər idarəetmə şərtlərini meydana gətirir. İdarəetmə şərtləri də güc nümayiş etdirən, nüvə rolunu oynayan qurumları, subyektləri ortaya çıxarır. Təbii şəkildə nizam yaranır və hərəkətlər sistemə tabe edilir. İdarəçilik- elə müvafiq elementlərin sıra qaydası ilə düzülüş əsasında nizam prinsiplərinə müvafiq olaraq hərəkətdə olmasıdır. Mərkəzə doğru cəmləşən və mərkəzdən kənarlara yayılan proseslər təsir elementlərini üzə çıxarır və güc amilini gerçəkləşdirir. Srtrukturlar arasında əlaqələrdə tənzimləmə məsələləri təbii şəkildə hadisələri yönəldən, vəzifə
səlahiyyətlərini müəyyənləşdirən əsas güc strukturlarını (güc subyektlərini) meydana gətirir. Siyasət qurumları arasındakı əlaqələrin nizamlı şəkildə tənzimlənməsinin vacibliyi, zəruriliyi ilə bağlı olaraq aşağıdakı ümumiləşdirilmiş fikirləri bildirmək olar: 130
-maraq müxtəlifliyi və sahələrin müxtəlif forma və məzmuna malik olması. Bunun uçün onlar arasında real əsaslı, təkmil əlaqələrin mövcudluğu zərurəti; -siyasət qurumları arasında vahidliyin, bütövlüyün təşkil edilməsi zərurəti; -siyasət qurumlarının fərqli fəaliyyətləri və bu fəaliyyəti insanların həyatı və xoşbəxtlikləri üçün vacib struktura çevirmək zərurəti. Qurumlar fərqli fəaliyyət göstərirlər və fərqli maraqları təmin edirlər. İnsanlar isə fərqli maraq nümayiş etdirən canlı varlıqlar olduğundan, bu maraqları vahidə çevirmək üçün mütləq şəkildə ayrı-ayrı maraq sahələrini birləşdirmək və
trayektoriyalar şəbəkələrini yaratmaq vacibdir. Bu zaman enerji birliyi və böyük güc yaranır ki, bundan da hamı istifadə edə bilir; -siyasət qurumları arasında nizamlama yolu ilə balanslı mühitin yaradılması zərurəti. Belə vəziyyətlərdə həm rəngarənglik meydana gəlir, həm də hamı tərəfindən faydalanma prinsipləri formalaşır və s. Tənzimləmə bir tərəfdən elementlər arasında əlaqələrin vəhdətini yaradırsa, digər tərəfdən də güclü elementlərin mövcudluğu faktlarını üzə çıxarır. Gücün ətrafında cəmləşmə prinsipləri də güclü elementi daha da gücləndirir və onun təsirlərini həm daxilən (tərkib baxımından böyütmə), həm də məkanlar üzrə artırır, ətraflara doğru böyüdür. Münasibətlərin tənzimləməsinin ə sasları (nizamlı münasibətlər)
Uzun müddətli tarixin məhsulu olan və indiki formanı almış cəmiyyətlərdə münasibətlər zəncirvari xarakter kəsb edir. Zənciri isə müəyyən həlqələr bir-birinə bağlı vəziyyətlərdə saxlayır. Münasibətlər rəsmi baxımdan həm də ixtisaslaşmaya məruz qalıbdır. Məsələn, iqtisadi münasibətlər, əmək münasibətləri, siyasi münasibətlər, peşə ilə bağlı münasibətlər, sosial
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|