Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
verilməsi ilə bağlı qəbul olunan qanunvericlik aktları və s.)
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mərkəzlərin
- ki, bu da elə idarəetmədir;
- II FƏSİL: Dünya düzəni və geosiyasət-dünyanın idarəolunması qaydaları
149
verilməsi ilə bağlı qəbul olunan qanunvericlik aktları və s.) qanunlar (qanunvericilik aktları) qəbul edir. Bu qanunlar (qanunvericilik aktları) arasında uyğunluq təmin edilir və keçicilik, bağlılıq və şərtləndiricilik formalaşdırılır. Burada dövlət baş siyasət mərkəzi olmaqla həm ayrı-ayrı sahələr üzrə tənzimləmə funksiyasını yerinə yetirir, həm də ayrı-ayrı sahələr arasında uyğunluq üçün tənzimedici funksiyanı icra edir. Burada dövlətin ümumi və koordinasiyaedici funksiyasından ümumi dövlət siyasəti formalaşır. Ümumiyyətlə, universallıq və fərdilik, konkretlik və xüsusilik məsələsinə daha çox qloballıq və lokallıq nöqteyi-nəzərdən yanaşmaq lazımdır və ayırd etmək məqsədəmüvafiqdir. Mərkəzlərin mövcudluğu səlahiyyət bölgüsünü və səlahiyyətli şəxslər arasında əlaqəlilik prinsipini ortaya çıxarır. Səlahiyyətlərin bölgüsü prinsipi də maraq nümayiş etdirən tərəflər arasında tənzimləyici, tənzimləmənin tərkibi olaraq lazımi anlarda məhdudlaşdırıcı və bu baxımdan da öz yerinə qoyucu funksiyanı yerinə yetirir. Siyasətin nizamlanması prosesləri və pozitivlik daima cəmiyyətdə inkişafı yaradır. Hər bir mərkəzin səlahiyyəti və vəzifə məzmunu və vəzifə öhdəliyi həmin mərkəzdə maraq nümayiş etdirən şəxslərdən formalaşır. Maraq nümayiş etdirən şəxslər arasında baş verən rəqabət mübarizəsi də öz növbəsində mərkəz tərəfindən inkişafa doğru istiqamətlənmiş siyasətin mövcudluğunu zəruri edir. Siyasət mərkəzləri şəxslərdən formalaşdığından burada idarəedən və geniş vəzifəyə və səlahiyyətlərə malik olan şəxslər də meydana çıxır. Bu şəxslər (məsələn, dövlət və hakimiyyət rəhbərləri, mühüm post tutanlar) siyasətin müəyyən edilməsində və qərarların qəbul edilməsində aparıcı funksiya daşıyırlar. Mövzunun birinci fəslində gələnimiş qənaətləri aşağıdakı bəzi müddəalarla əsaslandırmaq olar: -siyasət özü tənzimləmədir (tənzimedən və tənzimlənən aktlar cəmidir) ki, bu da elə idarəetmədir; 150
-siyasətdə iştirak edən tərəflər arasında nizam prinsipi cəmiyyətin inkişafına xidmət edir; -siyasət mərkəzlərinin təsnifatı maraq müxtəlifliyindən və nizamlama zərurətindən ortaya çıxır; -siyasət -siyasəti istiqamətləndirən və müəyyən edən, bu baxımdan da formalaşdıran mərkəzlər tərəfindən yerinə yetirilən aktdır; -rasional və sistemli idarəetmə elə düzənləmə deməkdir ki, bunun da nəticəsində elementlər və hadisələr müəyyən trayektoriya üzrə qaydalarla düzülürlər; -siyasət mərkəzləri arasında əlaqələrin yaradılması inkişafın və bütövlüyün, maraqların tarazlı qaydada ödənilməsinin əsaslarıdır; -siyasət tənzimlənmə prosesi olaraq gücə tabedir, gücün fəaliyyətidir və güc elementi tərəfindən fəaliyyətin istiqamətləndirilməsi və güclər arasında fəaliyyət bölgüsü elə idarəetmədir və nizamlamadır; -proseslər nizamlı olur və tənzimləmə tərəfləri də öz fəaliyyətlərini nizam əsasında qururlar və s.
Qeyd edildiyi kimi, dövlətin fəaliyyəti həm öz sərhədləri daxilində əks olunur, həm də sərhədlərindən kənarda mövcud olur. Sərhədlərindən kənardakı fəaliyyəti həm beynəlxalq münasibətlər düzənini, həm də dünya düzənini meydana gətirir. Dövlətlər öz sərhədlərindən kənarda xarici siyasət fəaliyyətlərini uzlaşdırdıqda, əlaqələndirdikdə, koordinasiya etdikdə beynəlxalq düzən, dövlətlər öz daxili məzmunları baxımından, bütövlükdə (daxili siyasətləri ilə birlikdə) əlaqələr və münasibətlər sahələrinə daxil olduqda isə dünya düzəni formalaşır. Dünya düzəni və beynəlxalq düzən dövlətlərin güc
beynəlxalq düzən güclər vasitəsilə nizamlama əsasında formalaşır, formalaşma proseslərindən də nizam qaydaları meydana gəlir.
151
II FƏSİL: Dünya düzəni və geosiyasət-dünyanın idarəolunması qaydaları Xarici siyasət, beynəlxalq münasibətlər, geosiyasət və dünya düzəni anlayışları və anlayışların məzmunlarının qarşılıqlı vəhdəti Dünya düzəni və geosiyasət anlayışları dövlətlərin öz mövcudluqlarını təmin etmək və inkişaf etdirmək məqsədilə reallaşdırdıqları daxili və xarici siyasət fəaliyyətindən, o cümlədən xarici siyasət nəticəsində yaranan (xarici siyasətin özündən ortaya çıxan) beynəlxalq münasibətlərindən meydana gələn anlayışlardır. Dünya düzəni və geosiyasət beynəlxalq münasibətlərdə iştirak edən dövlətlərin öz maraqları uğrunda hərəkət fəaliyyətlərinin məkanını əks etdirən məzmundur. Həm də formadır. Dünya düzəni və geosiyasət dövlətlər arasındakı əlaqələrdə və münasibətlərdə daha çox güclülərin zəiflər üzərində idarəçilik (zəif, bu baxımdan kiçik və orta gücə malik olan, dövlətlərin güclü dövlətlər tərəfindən bu və ya digər formada idarəedilməsi qaydaları) prinsiplərinə əsaslanır. Geosiyasət coğrafi məkanlarda resursların qarşılıqlı təsirləri ilə yerinə yetirilən siyasətdirsə, dünya düzəni həmin geosiyasət daxilində idarəetmə prinsipidir. Eləcə də geosiyasəti özündə əks etdirən bütöv və əhatəli anlayışdır. Hər iki anlayış beynəlxalq münasibətlərdə müdafiə ehtiyacını və tələbatları ödəmək istiqamətində mövcud olan dövlət maraqları ilə bağlıdır. Daxili siyasətdə olduğu kimi xarici siyasətdə də dövlət öz maraqları üzrə hərəkət edir. Dövlətin maraqlarından onun məqsəd və mənafeyi formalaşır. Eləcə də dövlətin məqsədi və mənafeyi onda maraq əmələ gətirir. Bu istiqamətlər arasında mövcud olan qarşılıqlı şərtləndirici əlaqələr xarici siyasətin ümumi və konkret Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|