Microsoft Word Insan huquqlari II kitab doc
Yüklə 2,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Dövlət siyasəti” və “insan hüquqları” anlayışlarının vəhdət təşkil edən fəlsəfi məzmunları
- Fəlsəfi məzmun öz əksini ən kiçik ölçülərdə və onun xassələrində görür
- “Siyasət” və “hüquq”
- Siyasət sistemləri
127 hüququ müəyyən yaşdan sonra qazanılır. Lakin bu hüququ qazanmış şəxs əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmaq hüquqlarından məhdudlaşır. Hüquqların cəmləşməsində meydana gələn sinergetiklik (birləşmədən ortaya çıxan faydalılıq) qanunvericilik aktlarının ardıcıl və əlaqəli əsaslarla qəbulunda da öz əksini tapır. İnsan hüquqları anlayışının mürəkkəbliyi eləcə də onun tərkibini təşkil edən və müxtəlif maddi-mənəvi bağlılığı özündə cəmləşdirən təriflərdə, mənalarda öz əksini tapır. İnsan hüquqlarının mürəkkəb məzmunu onun faydasını daha da artırır. Belə ki, sadə hüquqlar cəmiyyətin və dövlətin inkişafına müvafiq olaraq, həmçinin insanların maraq sferalarından irəli gələrək, birləşir və bu baxımdan da vəhdət şəkilində cəmləşir. Hüquqların zənginləşməsi onun sinergetik (birləşmiş qaydada daha da səmərəli) məzmununu meydana gətirir. Universal hüquq normaları sinergetiklik baxımından daha da zəngin olur. Çünki burada fərdi hüquqların birləşməsi və fərdlərin tarazlı qaydada əməkdaşlığı mövcuddur. Buradan da belə nəticəyə gəlmək olar ki, cəmiyyətin və dövlətin içərisində, kollektivdə fərdin hüquqları daha da zənginləşir. Hüquqların birləşməsindən faydalılıq meydana gəlir. “Dövlət siyasəti” və “insan hüquqları” anlayışlarının vəhdət təşkil edən fəlsəfi məzmunları Hələ qədimdən məlumdur ki, dövləti ictimai münasibətləri tənzim edən bir qurum kimi insanların özləri yaradıblar. Dövlət siyasi forma və məzmun olaraq insanların hüquqlarını təmin edən qurumdur. İnsanlar fərdi olaraq mənəviyyata bağlıdırlar. Dövlət insanlara məxsusdursa, deməli, dövlətin də substansional olaraq mənəviyyatı vardır. Bu abstraksiyadır. Çünki dövlərin mənəviyyatı elə insanın mənəviyyatında öz əksini tapır. Dövlət insanları təmsil edirsə, eləcə də obyekt kimi insanları əsas götürürsə, deməli, hüquqları olan ixtiyarlı, 128 öhdəlikli və məsuliyyətli bir tərəfdir. Burada dövlətin mütləq tərəfini yenə də fərdlərin mütləq mənəviyyatı təşkil edir. Alman filosofu Hegel də dövlətin mahiyyətini bir aspektdə mücərrədlikdən ifadə edir. Onun fikirlərinə əsasən, dövlət həqiqətdə mənəvi ideyadır, açıq-aşkar mənəvi ruhdur, öz- özlüyündə açıq substansional iradədir, hansı ki, düşünür, özünü dərk edir və bildiyi qədər düşündüklərini edir. Mənəviyyatda (əxlaqda) dövlət birbaşa mövcuddur, ancaq insanın fərdi qaydada özünü dərk etməsində, onun fəaliyyətində isə vasitəli olaraq mövcudluğa malikdir və mövcudluğu insanın fərdi olaraq özünüdərk etməsinə bərabərdir. 1 Hər bir məsələdə, konsepsiyada fəlsəfi məzmun dedikdə, ilk növbədə həmin konsepsiya üzrə sistem təşkil edən elementlərin aralarında olan əlaqələrin və münasibətlərin geniş əsaslarla izahı nəzərdə tutulur. Burada sistemdaxili elementlərin tək və cəm halda funksiyaları izah olunur. Eyni zamanda xassələri dərindən araşdırılır. Dərindən araşdırma isə dərin düşüncələr əsasında tərkib və bütövü aşkarlamaqdan və bu baxımdan təfəkkürdə hissələrə, istiqamətlərə ayrımaqdan, həmçinin tərkib hissələri çox kiçik ölçülərdə izah etməkdən ibarətdir. Fəlsəfi məzmun öz əksini ən kiçik ölçülərdə və onun xassələrində görür. Fəlsəfi məzmunda dərinləşmə və ətraflar üzrə genişlənmə prosesləri vəhdətdə əks olunur. Təfəkkürdə bütövün nisbətən geniş əsaslarla tərkib hissələrə parçalanması və tərkiblərdən bütövün əmələ gəlməsi prosesləri qismən fəlsəfi məzmunları ortaya çıxarır. “Siyasət” və “hüquq” anlayışlarının həm şərti ayrı istiqamətlər üzrə, həm də vəhdətdə olaraq vahid istiqamətlər üzrə zəngin tərkiblərdən ibarət olan fəlsəfi kompozisiyaları, məzmunlu və şərtləndirici birləşmələri mövcuddur. Siyasət müsbət mənada hüquqların bölgü ünsürü əsasında 1 Гегель Г.В. Философия права. (фрагменты). Библиотека Михаила Грачева. http://grachev62.narod.ru/hrest/gegel_2.htm 129 tərkiblərinin təmin olunması ilə gerçəkləşən fəaliyyətdən ibarətdir. Hüququn bölgü ünsürünün çoxluğu insanların dövlətlərində və cəmiyyətlərində geniş fəaliyyətləri ilə əlaqəlidir. Dövlət siyasəti daxildən genişləndikcə hüquq normalarının təkmilləşməsini də tələb edir. Hüququn bölgü ünsürlərinin artması əsasən insan fəaliyyətinin genişlənən nəticəsi olan çoxistiqamətli proseslərdən asılı olur. Burada resurslar üzərində çoxtərkibli təsirlər bölünmənin və çoxalmanın şətləndirici məzmununu təşkil edir. Siyasət, bir tərəfdən hüquqları təmin etməklə öz mənasını və əhəmiyyətini hüquq anlayışının “altına” qoyur, digər tərəfdən də hüquqları təmin etmək üçün mühüm bir vasitə olaraq hüquq anlayışının “fövqünə” qalxır. Burada dövlət və insanın vahid sistemlər daxilində tərəf kimi vertikal trayektoriyada xəyali olaraq, həm də rasional (yəni, təffəkkürdə duyğulardan kənar olaraq əqlin qəbul olunması) və irrasional (yəni, duyğuların təfəkkürdə ön yerdə dayanması) əsaslarla “birinci” və “ikinci” olması mənaları ortaya çıxır. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, dövlət siyasəti daimi olaraq və mexanikiləşdirilmiş əsaslarla hüquqların təmin olunmasını özünün əsas hədəfi hesab edir. Sistemli siyasət hüquqların sistemli əsaslarla təmin olunmasına söykənir. Hüquq normalarının şəbəkələr strukturu ilə müəyyən formalarda öz əksini tapması məhz siyasətin sistemli qaydada təmin olunmasına əsaslanır. Siyasət sistemləri hüquq normalarını sahələrə ayırmaqdan (sahələr üzrə qaydaları ifadə etməkdən) və sistemləşdirməkdən, tərkiblərdə qruplaşdırmaqdan ibarətdir. Qanunvericilik sistemində hüquq sistemləri əks olunur. Hüquq sistemləri həm də özündə siyasət sistemlərini meydaan gətirir və ondan çıxış edir. Hüquqla siyasətin vəhdəti meydana gəlmiş olur. Sistem daxilində hüquq normaları ilə siyasət həm məzmun, həm də forma etibarilə birləşə bilir. Ümumiyyətlə isə sistemdən (ictimai münasibətlər sistemindən) kənar hüquq normaları və siyasət ola bilməz. Çünki bütün insanlar dövlətlər adlanan qurumların daxilində Yüklə 2,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|