Microsoft Word k I t a b verstka doc
Yüklə 4,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yeqzar Cəfərli 138
- S.Ə.Şirvani ədəbiyyat haqqında
- Yeqzar Cəfərli 140
ƏLİ FƏHMİ DÜNYASI 137 ri bu nəşrə daxil edilməmişdir”. Təbrizdə nəşr olunmuş bu divanda müxəmməs, müstəzad, bahariyə və klassik ir- sin digər növləri daxil edilmişdir. Onu da qeyd edək ki, 10 min beytdən ibarət bu divan Mirzəhəbib Məşədi Sadiq oğlu Şamaxılı tərəfindən nəşr olunmuşdu. Bu nəşr haqqın- da Əli Fəhmi yazırdı: “Seyid Əzimin əsərlərinin bu nəşri bir ədəbiyyat həvəskarının arzu və marağının nəticəsi olan faydalı bir meyldən irəli getməmişdir. Şairin əsərlərinin nəşri say etibarı ilə ikinci nəşri 1895-1896-cı illərdə şairin oğlu Cəfərin müqəddiməsi ilə nəşr olunan mənzum he- kayələrdir”. Seyid Əzimin əsərlərinin daha bir nəşri 1902-ci ildə “Əvvəlinci şirkət” mətbəsində nəşr olunan “Qəzəliyyati- Seyid Əzim Şirvani” əsəridir. Əli Fəhmi bu nəşri bir sıra nöqsanları olmasına baxmayaraq ona qədərki nəşrlərin ən mükəmməli hesab edirdi. Belə ki, iki cilddə nəşri nəzərdə tutulan bu kitabın yalnız birinci cildi nəşr olunmuş, ikinci cildi isə naməlum səbəblərdən nəşr olunmamışdır. Seyid Əzimin əsərlərinin həqiqi nəşri Azərbaycanda bolşevik hakimiyyətinin qurulmasından sonrakı dövrdə mümkün olmuşdur. 1917-ci il Oktyabr çevrilişindən sonra onun şerləri xüsusilə də zəmanəsindən şikayət, dini möv- humatı ifşa edən şerləri zamanla səsləşdiyindən müxtəlif ədəbiyyat müntəxabatlarına daxil edilmişdir. 1930-cu ildə ilk dəfə olaraq şairin seçilmiş şerləri Azərnəşr tərəfindən çap olundu. Tənqidçi H.Zeynallının və şair tədqiqatçı Ə.Müznibin şair haqqında məqalələri də bu nəşrlərə daxil edilmişdir. Əli Fəhmi Seyid Əzim irsinə dərindən bələd olduğu üçün bu nəşrdə də müxtəlif nöqsanların olduğu- Yeqzar Cəfərli 138 nu, imla ifadə səhflərinə və ayrı ayrı şer parçalarının təhrif olunduğunu göstərir. 1937-ci ildə Seyid Əzimin şerlərinin nəşri nisbətən daha mükəmməl və şairin daha geniş tannınması yolunda mühüm addım sayıla bilər. Burada şairin şerləri qəzəlləri, rübailəri, müxəmməsləri, tərkibbəndləri və müxtəlif möv- zularla bağlı şerləri daxil edilmişdi. Bu məqaləsində Əli Fəhmi bilavasitə özü məşğul olduğu ADU-da dərs dediyi tekstologiya yəni, qəzəllərin elmi izahına münasibəti də çox maraqlıdır. Belə ki O, bu sahədə H.Araslının və Fey- zulla Qasımzadənin gördüyü işləri təqdir etmişdir. Profes- sor F.Qasımzadə Seyid Əzimin əsərlərinin elmi tənqidi mətnini hazırlaması, şairin həyat və yaradıcılığını ədəbi ir- sini öyrənmək sahəsində irəliyə doğru atılmış ən ciddi ad- dımlardan biri olmuşdur. Seyid Əzimin İran, Türkiyə, Rus və bir sıra Azər- baycan şairləri haqqında məlumat verən təzkirəsi- “Tarixi Şirvannaməsi” Tiflisdə çıxan “İzvestiya Kafkazskoqo ob- çestvo istoriya i arxeoloqii” məcmuəsində rus dilində nəşr olunmuşdur. S.Ə.Şirvaninin əsərləri “Əkinçi”, “Kəşkül”, “Ziya” qəzetlərində müntəzəm çap olunmaqla yanaşı, aşağıdakı nəşri də mövcuddur. Əli Fəhmi onun nəşr olunmuş əsərlə- rinin siyahısını verir. 1. “Divan”. Təbriz. 1897 2. F.Köçərli “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialla- rı” II cild I hissə B. 1924 3. K.Mirbağırov “Seyid Əzim Şirvani” Uşaq və gənc- lər ədəbiyyatı nəşriyyatı 1959. ƏLİ FƏHMİ DÜNYASI 139 4. “Qəzəllər”. Bakı Azərnəşr 1960. 5. Ə.H.Rəhimov “Seyid Əzim Şirvaninin farsca qəzəl- ləri haqqında”. Azərbaycan SSR EA Xəbərləri, 1961 N XI 6. “Şerləri” Azərnəşr 1963. S.Ə.Şirvani ədəbiyyat haqqında Görkəmli ədəbiyyatşünas alim Əli Fəhmi S.Ə. Şirva- nini təkcə bir şair kimi deyil, eyni zamanda bir ədəbiyyatçı kimi, bir tənqidçi kimi də tədqiq etmişdir. Çünki S.Ə. Şir- vani Füzuli ədəbi məktəbinin davamçısı olmaqla özündən əvvəlki klassik ədəbiyyat ilə yanaşı, rus və avropa ədə- biyyatı ilə də ətraflı tanış olaraq özü də bir ədəbi məktəbin yaradıcısıdır. O, rus ədəbiyyatında A.S.Puşkin, şərq ədə- biyyatında Nizami, Firdovsi, Fizuli, Sədi, Hafiz və digər şairlər haqqında qiymətli fikirlər söyləmişdir. Şairin böyük rus şairi Puşkin haqqında yazdığı təzkirə (Bu təzki- rə EA-nın əlyazmaları fondunda saxlanılır) Əli Fəhmi tərə- findən araşdırılıb, tədqiq edilmişdir. Məlum olduğu kimi A.S.Puşkin Rusiya tarixində qanlı çar kimi tanınan I Ni- kolayın fitvası ilə öldürülmüşdü. Məqalədən aldığımız məlumata görə Nikolayın yerinə keçən II Aleksandrın fər- manı ilə onun qəbri təmizlənmişdir. Bu kiçik təzkirədə şa- ir Puşkini oxuculara ətraflı tanıda bilir: Neçə nafe kitab etmişdi ol şirin suxən bərpa, Məcalislər tapıb zinət o pakın nəsrü-nəzmindən. Böyük alim S.Ə.Şirvaninin bir ədəbiyyatçı alim ol- maq etibarı ilə Füzulinin istər Azərbaycanca, istərsə farsca yazdığı demək olar ki, bütün şerlərini öyrənib, onların Yeqzar Cəfərli 140 haqqında tədqiqat aparmışdır. Şairin məhz bu cəhəti Əli Fəhmi tərəfindən sözün əsil mənasında alqışlanır. Aşağıda şairin Füzulinin farsca yazdığı bir beytindən iqtibası Əli Fəhminin təfsiri ilə təqdim edirik. Şere-mən darəd təşəbbeh gər Fizuli ra çe ğəm, Dər məzaqe-əhm-del manəndə şiro şəkkərəst. (Əgər mənim şerim Füzulinin şerinə bənzəyirsə nə qəmim vardır, əhli-hal yanında südlə şəkər kimidir və ya- xud Arifi Bağdadra Seyyid nəzire qoftei? To Kocavo u koca şərmikon əz əşare xod). (Ey seyyid Bağdad arifinə Füzuliyə nəzirə yazmı- san?. Sən hara, o hara Öz şeirlərindən bir utan). Lakin Seyid Əzimin dərindən bələd olduğu, yara- dıcılığına dönə-dönə müraciət etdiyi təkcə Nizami deyil- dir. O, Nizamidən sonrakı özünə qədər bütün şair və alimlərin əsərlərinə vaqif olmuşdu. O, farsca yazdığı diva- nında Xaqanini dəfələrlə xatırlayır, ona öz ehtiramını bil- dirir. Naibi Xaqaniyəm əndər diyare u bəli. Zərreye Xurşidra başəd be xorşid entesab. Şerin Əli Fəhmi tərəfindən edilən tərcüməsi belədir. (Mən Xaqaninin yurdunda onun naibiyəm, çünki gü- nəş zərrəsinin nisbəti günəşə çatar). Nizamini isə şair həm farsca həm də azərbaycanca divanında bir neçə dəfə xatır- ladır. Şairin Nizami haqqında xüsusilə də onun Gəncədəki qəbrinin bərbad vəziyyətdə olması haqqnda yazdığı şerlər çox məşhur olduğundan biz onların üstündən keçir və Əli Fəhminin şairin fars divanından götürdüyü 2 beyt iqtibq- sı və onun sətri tərcüməsini veririk. Yüklə 4,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|