Microsoft Word Кичик бизнес бошк маъруза матни doc
Yüklə 1,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 8. Tadbirkorning majburiyatlari. U quyidagilardan iborat:
- tadbirkor amaldagi qonunlardan hamda o‘zi tuzgan bitimlardan kelib chiqadigan barcha majburiyatlarni bajarishi; - yollanib ishlayotgan xodimlar bilan qonunlarga muvofiq mehnat shartnomalari (bitimlar) tuzishi, yollanib ishlayotgan xodimlarni ijtimoiy va tibbiy sug‘urta qilishi; - ishga jalb etilgan barcha xodimilar bilan tuzilgan bitimga muvofiq, korxonaning moliyaviy axvolidan qat’iy nazar, to‘la hisob-kitob qilishi; - maxsus bilim va kunikma talab qilinadigan ishlarga faqatgina zarur tayyorgarlikka ega, kasb-kori jihatidan yarokli va tegishli ma’lumotga ega bo‘lgan shaxslarnigina jalb etishi muqarrardir. 9. Tadbirkorning ma’suliyatlari. Soliq va kredit majburiyatlarining, tuzilgan bitimlarining ijrosi, boshqa sub’ektlarning mulkiy huquqlarni bo‘zganligi, bexatar mehnat sharoitlariga rioya 26 etmasligi, iste’molchilarga odamlarning salomatligiga zarar yetkazadigan mahsulot yetkazib berganligi, atrof-muhitga zarar yetkazganligi, yakka hokimlikka qarshi qonunlarni bo‘zganligi uchun, tadbirkor o‘z mol-mulk doirasida amaldagi qonunlarga muvofiq javobgar bo‘lib hisoblanadi. Mulkiy da’volar tadbirkorning merosxurlariga ham taalluqli bo‘ladi, lekin ular meros qilib qoldirilgan mol-mulk hajmidan oshmasligi zarur. 10. Moliya va kredit munosabatlari. Foyda, amortizatsiya ajratmalari, kimmatli kogozlarni sotishdan tushgan pul, mehnat jamoasi a’zolarining, korxonalar, tashkilotlar, fuqarolarning pay va o‘zga badallari, shuningdek, boshqa tushumlar korxona moliyaviy resurslarini tashkil etuvchi manbalardir. Korxona tijorat shartnomasi asosida bank kreditidan, boshqa korxonalarning kreditlaridan ham foydalanadi. Tadbirkor pul mablag‘larini saqlash hamda barcha turdagi hisob-kitob, kredit va kassa operatsiyalarini amalga oshirish uchun korxona ro‘yxatga olingan joydagi har qanday bankda, boshqa joydagi bankda esa - shu bankning roziligi bilan hisob-kitob raqamlari va boshqa hisob raqamlari ochishi ham mumkin. Ish haqi to‘lash va byudjetga to‘lovlar barcha korxonalar uchun birinchi galdagi to‘lovi bo‘lib hisoblanadi. Hisob-kitoblarning boshqa turlarini korxona kalendar tartibiga muvofiq amalga oshiradi. Korxona haridor (iste’molchilar) ga qarzga olingan mablag‘ uchun foyda to‘lash tartibida qarzga mahsulot yetkazib berishi, ishni bajarishi va xizmat ko‘rsatishi mumkin. Bunday savdo bitimlarini rasmiylashtirish uchun korxona xo‘jalik oborotida vekselni qo‘llashi mumkin. Korxona foiz to‘lash sharti bilan boshqa korxonalarga kredit berishi ham mumkin. Hisob-kitob qilish yuzasidan o‘z majburiyatlarini muntazam bajarmaydigan korxona bank tomonidan to‘lovga qobiliyatsiz deb e’lon qilinishi mumkin. Bunday korxonalarga ta’sir o‘tkazish choralari va ularni qo‘llash tartibi banklar tomonidan O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadi. 11. Tadbirkorlik sub’ektlarini rivojlantirishni rag‘batlantirish va uni qo‘llab-quvvatlash yo‘nalishlari. Davlat kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarining huquqlari hamda qonuniy manfaatlariga rioya etilishini kafolatlaydi, erkin raqobat uchun shart- sharoit yaratadi, moddiy, moliyaviy, mehnatga oid va boshqa resurslardan foydalanishda teng imkoniyatlarni ta’minlaydi. Vazirliklar, davlat kumitalari, idoralar va mahalliy davlat hokimiyati organlarining kichik va xususiy tadbirkorlik masalalariga oid, hamma uchun majburiy bo‘lgan normativ hujjatlari tegishlicha Adliya vazirligida, uning mahalliy organlarida huquqiy ekspertizadan o‘tkazilishi, davlat ro‘yxatiga olinishi zarur, bu hujjatlar ommaviy axborot vositalarida e’lon qilinadi. Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatining xizmat yoki tijorat siri bo‘lgan axborotlarning himoya qilinishi kafolatlanadi. Davlat organlari va boshqa organlarning, ulardagi mansabdor shaxslar va xodimlarning, me’yoriy hujjatlarida nazarda tutilgan xollarni istisno etganda, 27 kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatiga aralashuviga yo‘l qo‘yilmaydi. Davlat organlari yoki boshqa organlarning hamda ulardagi mansabdor shaxslarning kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarining huquqlarini buzuvchi xatti harakatlari (qarorlari) ustidan sud tartibida shikoyat qilinishi ham mumkin. Shuni ta’kidlash lozimki, davlat organlari yoki boshqa organlarning yoxud ulardagi mansabdor shaxslarning xatti-harakatlari (qarorlari) tufayli kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektiga yetkazilgan zarar, boy berilgan foydani kushgan holda, shu organlar tomonidan qonuniy ravishda koplanadi. Zararni koplash to‘g‘risidagi nizolarni faqat sud organlari tomonidan belgilangan tartibda hal etiladi. Davlat tomonidan kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarining mol-mulki olib qo‘yilishiga yo‘l qo‘yilmaydi, qonun hujjatlarida belgilangan xollar va tartibda olib qo‘yish bundan mustasnodir. Kichik va xususiy tadbirkorlikni shakllantirish, rivojlantirish jarayonlarini tartibga solish va rag‘batlantirish davlat tomonidan normativ-huquqiy negizni takomillashtirish, infrastrukturani shakllantirish hamda kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari faoliyati uchun shart-sharoit yaratish asosida iqtisodiy ta’sir ko‘rsatish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Bu borada mahalliy davlat hokimiyati organlari o‘z vakolatlari doirasida: - kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari uchun mahalliy soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha imtiyozlar belgilaydi; - kichik va xususiy tadbirkorliknp rivojlantirishning xududiy dasturlarini ishlab chiqadilar; - kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlarini aniqlaydilar. Kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish Vazirlar Maxkamasi va mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan ishlab chiqiladigan kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishning davlat hamda xududiy dasturlariga muvofiq amalga oshiriladi. Kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishning davlat va xududiy dasturlari bozor infrastrukturasini vujudga keltirishni, qo‘lay tadirkorlik muhitini shakllantirishni hamda kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni iqtisodiy rag‘batlantirish tadbirlarini o‘z ichiga oladi. Dasturlarni moliyaviy ta’minlash kichik va xususiy tadbirkorlikni qo‘llab- quvvatlash fondlari, xalkaro dasturlar bo‘yicha, xususiy va boshqa manbalardan jalb etilgan mablag‘lar hisobiga amalga oshiriladi. Kichik va xususiy tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash fondlari tomonidan ajratiladigan mablag‘lar quyidagi maqsadlar uchun beriladi: kreditlar, shu jumladan imtiyozli kreditlar berish asosida investitsiya loyihalarini moliyaviy ta’minlash; ustav sarmoyasida ishtirok etish; maslaxat va axborot xizmatlari ko‘rsatish shaklida texnik jihatdan ko‘maklashish; infrastrukturani rivojlantirishga ko‘maklashish; 28 olinayotgan kreditlar uchun kafolatlar, majburiyatlar va kafilliklar berish yo‘li hamda qo‘llab-quvvatlashning boshqa shakllari bilan kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarini rivojlantirishni rag‘batlantirish uchun hosil qilinadi. Qishloq joylardagi kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarini, shuningdek raqobatbardosh va eksportga mo‘ljallangan mahsulotlar ishlab chiqarish va shunday xizmatlar ko‘rsatish yuzasidan kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarini barpo etish kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni rag‘batlantirishning ustuvor yo‘nalishlari bo‘lib hisoblanadi. Kichik va xususiy korxonalarni barpo etishda davlat tasarrufidan chiqarilayotgan va xususiylashtirilayotgan asosiy fondlar qiymatining imtiyozli indeksatsiyasi qo‘llaniladi. Qishloq joylardagi kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari imoratni ijaraga olish yoki sotib olishda, savdo va xizmat ko‘rsatish sohasi ob’ektlarini ular joylashgan yer uchastkalari bilan birgalikda sotib olishda brinchi navbat huquqiga egadirlar. Davlat boshqaruv organlari kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari zamonaviy uskuna va texnologiyalar olishga, texnoparklar, lizing korxonalari, biznes inkubatorlar, ishlab chiqarish-texnologiya markazlari va infrastrukturaning boshqa ob’ektlari tarmog‘ini barpo etishga yordam berish yuzasidan tadbirlar ishlab chiqilishi va amalga oshirilishini ta’minlaydilar, ixtisoslashgan ulgurji bozorlar, yarmarkalar barpo etish va tashkil etishda yordamlashadilar. Davlat boshqaruv organlari mahsulotlar harid etish va yetkazib berish, xizmatlar ko‘rsatish uchun shartnomalarni tuzish vaqtida buyurtmalarni tanlov asosida kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlariga taqsimlab berishlari ham mumkin. Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari o‘z mahsulotlari va xizmatlarini, mavjud talab-ehtiyojlardan kelib chiqib erkin baholarda realizatsiya qiladilar. Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlaridan, shu jumladan qishloq joylarda faoliyat olib borayotgan yoki raqobatbardosh va eksportga mo‘ljallangan mahsulot ishlab chiqarish bilan shug‘ullanayotgan kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari uchun birmuncha noqo‘layrok sharoitlarni yuzaga keltiradigan o‘zgartishlar kiritilgan taqdirda, mazkur sub’ektlardan keyingi 2 yil davomida ular davlat ro‘yxatidan utgan paytdan amalga bo‘lgan qonun hujjatlariga muvofiq soliq undiriladi. Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari ishlab chiqarish chiqimlariga mo‘ljallangan harajatlarga kiritib, asosiy ishlab chiqarish fondlarining tezlashtirilgan amortizatsiyasini tegishli asosiy fondlar uchun belgilangan normadan 2 martadan ko‘proq oshib ketmaydigan miqdorda qo‘llanishga haqlidir. Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari 3 yildan ko‘proq muddat davomida ishlatilib, amortizatsiya ajratmalari ajratib kelingan asosiy fondlar dastlabki qiymatining 50 foiziga qadarini hisobdan chiqarishga haqlidirlar. Kichik yoki xususiy korxona ishga tushgan paytdan e’tiboran 2 yil utgunga qadar o‘z faoliyatini tugatgan taqdirda qo‘shimcha ravishda hisoblab chiqarilgan 29 (tezlashtirilgan) amortizatsiya so‘mmasi kichik yoki xususiy korxonaning balans foydasi ko‘payishi hisobiga qaytariladi. Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlariga imtiyozli kreditlar berish maxsus fondlarning ixtisoslashtirilgan agentliklari tomonidan sug‘urta polisi asosida amalga oshiradilar. Kichik va xususiy tadbirkorlik korxonalariga imtiyozli kreditlarni berish kichik va xususiy tadbirkorlik qo‘llab-quvvatlash Fondi (Biznes-fondi) tomonidan amalga oshiriladi. Respublika Davlat mulk kumitasi ushbu maqsad uchun xususiylashtirish va davlat tasaruffidan chiqarishdan tushgan tushumlar hisobidan 50 foiz mablag‘larni Biznes- fondga o‘tkazadi. O‘z navbatida Biznes-fond kichik va xususiy tadbirkorlikni sug‘urtalash bo‘yicha himoya qilishni “Madad” sug‘urta agentligi va boshqa maxsus agentliklarning tavsiyanomalariga asosan imtiyozli kreditlarni ajratadi. Mazkur ixtisoslashgan sug‘urta agentliklari tadbirkorlik tavakkalchiliklaridan hamda kreditlar koplanmaganligi uchun qarzdorni javobgarlikdan imtiyozli shartlarda sug‘urta yo‘li bilan himoya qilish majburiyatini o‘z zimmasiga oladilar. Tijorat banklari kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlariga zarar yetkazganligi uchun, shu jumladan boy berilgan foyda tarzida zarar yetkazganligi uchun me’yoriy (qonun) hujjatlarida belgilangan tartibda javobgar bo‘ladilar. Tijorat banklari kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlariga bankdagi o‘z hisob varakalaridan o‘z mablag‘larini olishni rad etishga haqli emaslar. Yüklə 1,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|