55
liyev gönd rildi. 1934-cü ild n etibar n “Yeni h yat” L nk ran-
da deyil, Masallıda çap olunma a ba ladı.
30-cu ill rd haqqı yazan, yri m l sahibl rini t nqid at in
tutan müxbirl r t qib olundu undan yazılar çox vaxt gizli
imzalarla d rc edilirdi. “Biçinçi”, “H rif”, “T k s bir”, “H rd m-
x yal”, “Qızıl Avarlı” v s. imzaların mü llifi olan f hl -k ndli
müxbirl r öz yazılarında övladlarını m kt b buraxmayan
valideynl ri, kolxoz anbardarları il
laq y girib taxılı satan ura
s drl rini ciddi t nqid at in tuturdular.
1962-ci ilin may ayında “Yeni h yat”ın n ri dayandırıldı.
1965-ci ilin ortalarına kimi L nk randa çap olunan “Leninçi”
rayonlararası (indiki dild des k, regional) q zet kimi f aliyy t
göst rmi dir. 1965-ci il aprelin 6-da Az rbaycan KP MK-nın bürosu
bütün rayonlarda yerli q zetl rin n r ba laması haqqında q rar
q bul etdi. Masallı rayonunda da “Ça ırı ” adlı q zet h min il
avqustun 18-d n n r ba ladı. ctimai-siyasi orqan kimi f aliyy t
göst r n “Ça ırı ” öz s l fi “Yeni h yat”ın
n n l rini davam
etdirirdi. 1968-ci ild
n yax ı t rtibatına gör , q zet Az rbaycan
Jurnalistl r ttifaqının, 1970-ci ild Ostrovski adına Ümumittifaq
mükafatının sahibi oldu. H ft d 3 d f n r edil n v
n yüks k tirajı
14 mind n artıq olan “Ça ırı ” rayon razisind mövcud olan tarixi
abid l rd n, “El-obanın söz bo çası” rubrikası altında a ız
d biyyatının toplanmasından tutmu , elm, maarif, musiqi tarixi,
t nqidi v satirik yazılarad k m n vi t rbiy mövzularını hat edirdi.
1992-ci ilin oktyabrında rayonda ilk müst qil q zet olan
“Masallı” n r olunma a ba ladı. “Masallı” q zetinin ilk
redaktoru Zahir m novun t sisçiliyi il 1993-cü ild “Masallı
x b rl ri” q zeti yaradıldı. Bundan lav , 90-cı ill rd Masallıda
M mm d Kazımın r hb rliyi il
“Qala”
d biyyat q zeti çap
olundu, qısa müdd tli olsa da “Ditdili” jurnalı, “Fidan”, “Masallı
ziyası” v sair q zetl r i ıq üzü gördü.
2003-cü ild n ba layaraq Masallı rayon cra Hakimiyy tinin
t sisçiliyi il “Yeni h yat” q zetinin n ri b rpa olundu. 2003-cü
ilin aprel ayından f aliyy t ba layan “C nub x b rl ri” q zeti
56
is n inki Masallının, ölk üzr regional m tbuat tarixind bir
hadis y çevrildi.
XX
srin 30-cu ill rind n Masallıda f aliyy t ba layan
“Yeni h yat”, sonrakı ill rd “Ça ırı ”, “Masallı x b rl ri”,
“C nub x b rl ri”nin s hif l rind bölg d ya ayan talı ların
tarixi,
d biyyatı, m d niyy ti v dig r öz llikl ri il ba lı
çoxsaylı materiallar d rc edilibdir. T bii ki, bir rayonun tarixind
m tbuata bu q d r ön m verilm si t qdir layiqdir.
57
Ça da Az rbaycan m tbuatında
multikulturalizm
M tbuat tariximizin son 25 ilini Az rbaycan milli m tbua-
tının inki afında dönü m rh l si kimi s ciyy l ndirm k olar.
Az rbaycan dövl t olaraq öz müst qilliyini 1991-ci ild b rpa ets
d , milli m tbuat müst qilliyini h l 80-ci ill rin sonunda –
Meydan h r katı il eyni vaxtda ld etm y can atırdı.
Müst qillik qazanıldıqdan sonra dövl t çevrili l rin c hd v
siyasi sabitsizlik n tic sind m tbuat azadlı ına senzura t tbiq
edildi. Senzura 1992-ci il martın 15-d televiziyaya, 1993-cü ild
is m tbuata amil olundu. Bu zamanlar müst qillik
ld ed n
m tbu n rl rd ged n yazılar “qlavlit” (M tbuatda v Dig r
Kütl vi nformasiya Vasit l rind Dövl t Sirl rini Mühafiz Ed n
Ba
dar – N.N.) deyil n n sn nin “senzor”undan keçs d , b zi
istisnalarla i ıq üzü görürdü. (M s l n, 1992-ci il Xocalı faci sini
o dövrün dövl t m tbuatı yanlı ver r k c mi 3 n f rin h lak
oldu unu yazmı dılar – N.N.) Müst qillik deyil n anlayı
“qlavlit”in f aliyy tind bel yum aqlıq yaratmı dı. Heç d asan
ba a g lm y n bu nailiyy t ilk vv l beyinl rd inqilab etdi v
insanların azad söz inamını artırdı. Zaman keçdi v “qlavlit”in d
f aliyy tin son qoyuldu – 1998-ci ilin avqustunda K V üz rind n
senzura tamamil aradan qaldırıldı. Bundan vv l is 70 il
“Kommunist” adlı m tbu n ri oxuyub, eyni adlı m fkur y
xidm t ed n insanların psixologiyasında mövcud olan “bütün
ölk l rin proletariatı birl in” üarı tarixin arxivin gönd rildi.
Yeni dön md Az rbaycanın müst qil m tbuatı 90-cı ill rin
vv ll rind yaranma a ba ladı. Bu da çox maraqlı v
h miyy tli
bir proses idi. Sovet ttifaqının da ılması v ondan vv lki dövr,
milli h r katın gücl nm si, Az rbaycan xalqının birl m si v
milli h mr yliyin nümayi i, lb tt , milli m tbuatımıza da güclü
t sir göst rdi. Müst qil m tbuat h l çox-çox vv l H s n b y
Z rdabinin “ kinçi”sind n,
li b y Hüseynzad nin “Füyu-
zat”ından, C lil M mm dquluzad nin “Molla N sr ddin”ind n v
58
neç -neç retro n rl rd n qidalansa da, zamanın t l bl rin uy un
kild formala araq hamımızın gözü qar ısında v i tirakı il
rs y g ldi. Bu, heç d özü il yuxarıda adlarını sadaladı ımız
müt f kkir insanların yerl rini doldura bil c k yet rinc söz –
q l m sahibl rini yeti dirm di...
Sovet dövründ medianın birinci funksiyası “partiyalılıq” idi.
Dövrün ideoloji ruporuna çevril n Sovet Az rbaycanı m tbuatı –
jurnalistika m kt bi kifay t q d r güclü idi, ixtisasla ma var idi. O
ill rd söz azadlı ından ba qa, h yatın bütün sferası n r olunan
q zetl rd
ks olunurdu.
Ça da Az rbaycan jurnalistikasında ixtisasla manın z if
olması, bir çox hallarda is ümumiyy tl bel bir bölgünün
aparılmaması ifad si h mkarlarımızın b z n haqsız narazılı ına
s b b olur. Artıq, h yatımızın bir çox sah l rind n yazan v bu
istiqam td ixtisasla an jurnalist kontingenti formala maqdadır.
Amma b zi sah l r d var ki, “qarı ıq” r ngl rl boyandı ından
çox vaxt n yin n d n ibar t oldu unu ayırd etm k ç tinl ir.
M s l n, n h ssas sah l rd n olan “milli münasib tl r” mövzusu
il ba lı az qala h r gün q zetl rimizin “boyanmasına” baxmaya-
raq, problemin c miyy t düzgün çatdırılmasında nöqsanlar
kifay t q d rdir.
Ara dırmaçı
lham Mazanlı qeyd edir ki, mill tl rarası
m s l l r üzr jurnalist kadrlarının hazırlanması v ixtisaslarının
artırılması uy unla dırılmı v razıla dırılmı bir sistem klind
f aliyy t göst rm lidir. Bu sistemin h r bir b ndi, t kc , onun sas
v ziyy tini ks etdirm m li, h m d sistemin inteqrativ (ayrı-ayrı
elementl rin bir tam klind birl m si) keyfiyy tl rinin forma-
la masına
rait yaratmalıdır, y ni bir b nd o biri b ndi qar ılıqlı
sur td z nginl dirm lidir. Yalnız, bel halda – mill tl rarası v
dövl tl rarası münasib tl rin t kmill dirilm si faktoru kimi bu
cür qar ılıqlı
laq
raitind K V
m kda larının keyfiyy tc
inki afına nail olmaq mümkündür: “Apardı ımız ara dırmalar
göst rmi dir ki, t dqiq etdiyimiz dövrd mill tl rarası münasib t-
l r sah sind jurnalistl rin pe karlı ının artırılmasının m qs d,
forma v metodları arasında da bir uy unsuzluq vardır. Bu
Dostları ilə paylaş: |