Microsoft Word kitab elm doc
Yüklə 332,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.3. Türkayın söz sənətkarlığı
Osman Türkayın poetik irsi 132 hələsində ikinci yenilər üçün səciyyəvi olan bir çox ədəbi özəlliklər, məzmun və forma xüsusiyyətləri görünməkdədir. Lakin Kıbrıslı müəllifin əsərləri daha çox formal keyfiyyətləri ilə onların yara- dıcılığı ilə birləşirdi. Məsələn, o da poeziyasında durğu işarələ- rindən, böyük hərfləri işlətməkdən qaçaraq bəzən yerli-yersiz səs təkrarlarından istifadə edirdi: Blööö-blööö-blööö-datta da da da da da da da da da da data Vampa- tampa / trak – tiki – tak / tik – taktak Çıktı uzaydan gelen ölünün cesedi. (Türkay, 2003: 182) Bəzi şeir və misraların mənasını başa düşmək daha çətindir. Sanki onların heç bir anlamı yoxdur, sadəcə söz yığımıdır. Məsələn, “Baktım usum tumurcuklandı tanyerlerinin kanında / Kanın tan- rısını aradığı yokluğun acısında” (Türkay, 2003: 176-177) Lakin bu misraları mətn daxilində oxuduqda mənasız yox, “qapalı” şeir xarakteri kəsb edir. Türkay özü yaradıcılığının bu xüsusiyyətini be- lə izah edir: “Eski şiiri okumak biraz farklı bir dil öğrenmek de- mekti. Yeni şiiri okumak ise usu, bütün mantıksal bağlardan çözmek, onu alabildiğine özgür bırakmak demektir. Ussal bakım- dan vecde benzer bir kendinden geçme durumu yarata bilmelisiniz ki, görüntüler, imgeler, çağrışımlar ve sesler üzerindeki görevlerini yapabilsinler” (Türkay, 1993: 89). Məzmun baxımından Türkayın şeirlərini beş əsas qrupa bölsək də, onun bütün əsərləri sanki ümumi bir mövzu ətrafında birləşir: insan və kosmos. Şairin özü də verdiyi müsahibələrdən birində mövzu və üslub axtarışları ilə əlaqədar deyir: “Kendi kendime bir- takım kuramlar kuruyor, teknikler geliştirmeye çalışıyordum. Her ulustan, her ülkeden kişiler onu okuduğunda, onda kendi ruhuna, kendi yorumuna uygun ögeler bulmalıydı… Model olarak kafamda kurduğum şiir, yalnız bu çağa değil, tüm çağlarda kendine göre Elmira Fikrətqızı 133 anlamlar vermeliydi. Bütünlük ve çok çeşitlilik… bir sanatçının, tüm evren görüşünü, tüm deneylerini, tutarlı bir biçimde herhangi bir sanat yapısı içine dökerek tüm bir evren, bir Kozmos kurması olasıdır, sonucuna vardım, ve bunu gerçekleştirmek için didindim durdum. Şimdiyedek yazdıklarım, hep bu “tek ideal şiiri” bulmak için yaptığım denemelerden başka birşey değildir. (Toplumun Sesi, 1993: 28) Fikrimizcə, şair ən çox “Dünyəvi simfoniya” əsərində “ideal şe- ri”ini yazmağa nail olmuş və fərdi üslubunu yaratmağı bacarmışdı. 2.3. Türkayın söz sənətkarlığı Osman Türkay Kıbrıs türk ədəbiyyatında həm klassik poeziya- nın davamçısı, həm də yeni şerin yaradıcılarından biri və ən uğurlu təmsilçisidir. O, yaradıcılığında ənənə və novatorluğu birləşdirdiyi üçün əsərləri klassik Şərq poetikasının, fransız və Türkiyə simvo- listlərinin, birinci və ikinci yenilərin, ingilis modernist poeziyasının bədii xüsusiyyətlərini daşımaqdadır. Təbii ki, bu sintez onun bədii təfəkkür “süzgəcindən” keçmiş, fərdi keyfiyyətlər kəsb etmiş və poetik axtarışlarını istiqamətləndirmişdir. Əsərlərini lirik, epik, dramatik növlərdə yazan Osman Türkay sözün bədii imkanlarından məharətlə, yerli-yerində istifadə edərək, öz fərdi üslubi xüsusiyyətləri ilə seçilən ədəbi nümunələr yaratmış- dır. Yaradıcılığının ilk dövründə əruz və heca vəznlərindən istifadə edən Türkay sonradan sərbəst şerə üstünlük vermişdir. Onun bütün poemaları və lirikasının böyük bir qismi formaca sərbəstdir. Osman Türkayın yaradıcılığının üslubi xüsusiyyətləri geniş şə- kildə Mustafa Balcının dissertasiyasında araşdırılmışdır. Tədqiqatçı şairin poeziyasını fonetik, morfoloji və sintaktik xüsusiyyətlərinə görə geniş şəkildə araşdırmış, istifadə etdiyi sözlərin tezlik səviyyə- sini müəyyənləşdirmiş və aşağıdakı qənaətə gəlmişdir: “Osman Türkayın üslubunda çok seyahat etmesinin etkili olduğu ortaya çık- mıştır. En çok kullandığı iki fiil, “gel” ve “git”, yani seyahat eden Osman Türkayın poetik irsi 134 bir kişinin çok kullandığı fiillerdir. Osman Türkayın bu fiziki seya- hatleri sırasında bir de içsel yolculukları vardır. Bu içsel yolculuk- larda kurulan bu şiirler fiziki seyahatlerin üzerine oturmaktadır. Ha- yatındaki bu aşırı hareketlilik kullandığı fiillere de yansımış ve daha çok hareket fiillerini tercih etmesine yol açmıştır. Çok kullandığı diğer iki fiili de bu bağlamda değerlendirmek mümkündür: “gör” ve “bak”. Osman Türkayın genel olarak sık kullandığı fiiller Kelime Sıklığı Sözlüğü ile koşutluk arz etmektedir”. (Balcı, 2004: 246) Onun haqqında yazılmış bəzi məqalələrdə də dil və üslub məsələlə- rinə müəyyən dərəcədə toxunulmuşdur. Məsələn, türkoloq Anna Masala “Osman Türkaya açıq məktub” adlı yazışında bu barədə aşağıdakıları qeyd edir: “Dilin hem eski, hem de çok yeni. Bazan bir köyde ozansın, bazan sonsuz, evrensel bir kültürün sırlarını ve hazinelerini açıklıyorsun, bazan niceliksel işaretleri, kuramları, hat- ta muzik notalarını saptayan bir matematikçisin”. (Türkay, 2003: 51) Amerikalı tədqiqatçı Robert Litl isə daha çox onun modernist şeirlərindən bəhs edərək romantik ingilis şairlərindən fərqli və Frans Kafkadan üstün cəhətlərini vurğulayır: “Dünyanın ilk Uzay Çağı ozanı olarak alkışlanan bu adamın hiç değilse, kolay anlaşıla- cak bir sözcük kuyumcusu olmadığı, şiirde incelmemişler, derinleş- memişler için etmediği rahatlıkla, söylenebilir. Kulakta kolay bir uyum yaratan Tennyson’un ölçülü ses oyunlarından, Bayron, ya da Shelly’nin kırsal, saf, sevimli, romantik ve kösnül düşünce ve sa- yıkmalarından kaçınan Türkay’ın eşsiz üslubu bir tür hızlı top mer- misidir, sonsuzluklara, sonsuz karşıtlıklara doğru aklı genişleten yolculuktur.” (Türkay, 2003: 62) Bu iki sitatdan məlum olduğu kimi, Osman Türkay poeziyası məzmun və forma xüsusiyyətlərinə görə bəzən çox çətin başa duşu- ləndir. Məsələn, “Dünyəvi səyahət” kitabından götürülmüş aşağıda- kı nümunə modern şerin forma cəhətdən diqqəti cəlb edən nümunə- sidir: Yüklə 332,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|