Microsoft Word mustafa ilbo\360a y\374ksek lisans tezi doc
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2. Ezeli Objelerin Özellikleri
39 kelimesinin kullanılmasına karşı çıkar. 288
Ona göre tümeller ve maddeler terimlerinin her ikisinin de çağrışımları ve bu anlamlara yakın felsefi kullanımları nedeniyle bir ş ekilde yanıltıcı olmaktadır. Onun ezeli obje kavramı yerine tümeller kavramını kullanmaktan kaçınması da bu yüzdendir. Bu güne kadar bu kullanımlarla tikeller, tümeller tarafından tanımlana gelmiştir. Oysa her iki terim birbirlerinden keskin ş ekilde ayrı olan alanları işaret etmekteydi. 289 Bununla birlikte, “kesinliğin formları” olarak da ifade edilen ezeli objelerin, Whitehead, orta dönem tümeller, platonik idealar veya platonik formlar olduğunu açıkça ortaya koymuştur. Fakat onların önceki düşüncelerde farklı anlaşılması nedeniyle O, bunları ezeli objeler olarak adlandırmayı tercih eder. 290
yol olarak kullanılabilir görünmektedir. 291
Bunun yanında, platonik idea kavramı da bu şekilde bir kullanıma izin vermekle birlikte onun modern felsefede, Whitehead'in ifadesiyle, “sübjektif bir imaya sahip olması” nedeniyle kendi amaçları için yanıltıcı bir kullanım olacağını kabul eder. Zira O’na göre bu kavram herhangi bir durumda, pek çok bakımdan kullanılmakta ve çok belirsiz bir hale gelmektedir. Aynı şekilde öz (essence) terimi de kritikçi realistler tarafından kullanıldığı şekliyle, kendi kullanımlarını çağrıştırması nedeniyle, idea ve form kelimeleri gibi onun kastettiğinin dışında bir kullanım olacaktı. Dolayısıyla Whitehead bu terimlerin kullanım yoluyla oluşacak yanıltıcı imalarından kaçınmak için, ezeli obje ibaresini kullanır. 292 Özetle Whitehead form, idea ve tümeller kavramlarının uzun süreli felsefi bir tarihe sahip olmaları, bu tarihi süreçle bağlantılı olarak ortaya çıkan önyargılarının yanında ezeli objelerin sahip oldukları doğalarından dolayı “ezeli objeler” kavramını kullanmayı tercih eder. 293
Bir sonraki başlık ise ezeli objelerin bu doğaları ve ayırt edici nitelikleriyle ilgili olacaktır.
288
PR, s. 76; POLS, a.g.e., s. 143. 289
PR, s. 76; Alfred North WH TEHEAD, “Unpublished Letter From Whitehead To Hartshorne (January 2, 1936)”, Alfred North Whitehead Essays On His Philosophy (Ed. George L. KLINE) içinde, Part V (Documents And Materials), Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, N. J., U.S.A. 1963, s. 199. 290
PR, s. 62, 73; Ivor LECLERC, Whitehead’s Metaphysics An Introductory Exposition, New Jersey: Humanities Press, Sussex: Harvester Press, United States Of Amerika 1958, s. 93. 291 PR, s. 69. 292 PR, ss. 69–70. 293 SMW, s. 159. Ayrıca Bkz. LECLERC, a.g.e., s. 95 vd.
40 3.2. Ezeli Objelerin Özellikleri Whitehead her bir bireysel varlığın kendi karakteristikleriyle anlaşılır hale geldiğini söyler. Ona göre bizim gördüğümüz bir şekil muhtemelen sert, mavi, kirli vs. gibi bir takım niteliklere sahip olacaktır. Biz bu özelliklerin dışında hiçbir şey gözlemleyemeyiz. Aslında söz konusu olan bu varlık, kendisi için adeta bir zorunluluk olan bu temel özelliklere dayanır. Whitehead’in “bir varlığı tam olarak anlayabilmek için onun en temel özelliklerinin belirtilmesi gerekir” yargısı burada ezeli objelere de uygulanabilir görünmektedir. 294
objelerin ayırt edici bir takım karakterleri belirgin olarak ortaya çıkmaktadır. Ezeli objelerle ilgili olarak en fazla vurgu yapılan ve en belirgin olan ilk özellik onların “saf potansiyeller” olmalarıdır. Whitehead'e göre ezeli objeler “evrenin saf potansiyelleri”dir. 295 Whitehead “potansiyel” terimini ezeli objelere alternatif olarak önermiştir. Ancak ezeli objeler için kullanılabilir görülen potansiyel kelimesinin sadece ezeli objelere has bir kullanım olmadığı da gözden kaçırılmamalıdır. O’na göre bütün varlıklar, ezeli objeler gibi potansiyel’dir. Ezeli objelerin potansiyelliğinin diğer varlıkların potansiyelliğinden farkı, onların “saf” potansiyeller olmasıdır. 296
Whitehead'e göre, içinde yaşadığımız dünyadaki varlıkların birbirlerinden farklı olmalarının altında da onların kendi potansiyellerinin gerçekleşmelerindeki farklılaşmalar yatmaktadır. 297 Zira potansiyellik kavramı aynı zamanda, bir objenin aslında pek çok yolla nesnelleşebileceği anlamına da gelmektedir. Ezeli objelerin potansiyeller olmasının anlamı da burada ortaya çıkmaktadır. Bu durumda biz, nesnelleşmiş bir aktüel varlıktan ve bu aktüel varlığa potansiyel olarak giren bir ezeli objeden söz ederiz. Bu noktadan sonra kendisine belirli bir ezeli objenin girmesiyle nesnelleşen ya da kesinliğini kazanan varlık ile ezeli obje, diğer varlıklar için potansiyelliği ellerinde tutmakta ve onlara imkânlar sunmaktadırlar. 298 Ezeli
294
SMW, s. 54. 295
PR, s. 226. 296
PR, ss. 32–34; LECLERC, a.g.e., s. 99. 297
PR, s. 226 vd. 298
PR, s.97; POLS, a.g.e., s. 148. Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|