Microsoft Word mustafa ilbo\360a y\374ksek lisans tezi doc
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Whitehead’in Din Felsefesi
- Philosophy and Phenomenological Research
41 objelerin diğer varlıklarla olan bu türden bir ilişkisi nedeniyle, ezeli objelerinin alanının “imkânlar alanı” olarak nitelendirilmesi de mümkün görünmektedir. 299
oluşturmalarına ve onları belirsizlikten kurtarmalarına bağlı olarak, ezeli objelerin ikinci bir özelliği ortaya çıkmaktadır. Bu özellik, ezeli objelerin gerçeğin belirlenimi için “kesinliğin formları” olmalarıdır. Whitehead'e göre ezeli objeler, herhangi bir aktüel varlık 300 için kesinliğin formlarını oluştururlar. 301 Ezeli objelerin bu aşamaya kadar olan potansiyel belirsizliği oluş sürecindeki varlıkların eylem süreçlerinin kesinliğini oluşturana kadar devam eder ve bir sonraki aşamada onlar, varlık alanına “şekil veren” anlamında çıkarlar. 302
Aktüel varlıkların dünyasında bir örneğin gerçekleşmesi, ezeli objelerin şekil veren özelliğini de göz önüne aldığımızda, aslında bu, bir örnek olan ezeli objelerin genel prensibinin gerçekleşmesi demektir. 303 Bu nedenle Whitehead, ezeli objelerin aktüel varlıklardaki bu gerçekleşmesini, onların her bir aktüel duruma eklenmesi olarak düşünür. Ezeli objelerin her bir aktüalite için imkân olmasının da bir gereği olarak bu sonsuz imkânların, aktüel dünyaya giriş şekilleri bir durumdan başka bir duruma farklılaşabilmektedir. Bu türden bir farklılaşma ise bize, her aktüel varlığı bu imkânların aktüel dünyada gerçekleşme biçimleri sonucunda oluşan karakteriyle tanımlama imkânı vermektedir. Bu yüzden, sayısız farklılaşma nedeniyle oluşan bu karakterlerle aktüel hale gelmek, Whitehead'e göre, aynı zamanda imkânların da bir seçimidir. 304
aktüel varlıklara girişlerinde sözü geçen belirsizlik, ezeli objelerin temel ayırıcı özelliği olan potansiyelliğin kök anlamında vardır. 305 Yalnız burada bir ezeli objenin belirsiz olduğundan söz edildiğinde, ezeli objelerin kendi içlerinde belirlenimden
299 Celal TÜRER, Whitehead’in Din Felsefesi, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Yıl: II (2000), Sayı: 2, s. 47.
300 Aktüel varlıklar, Whitehead felsefesinde, aynı zamanda aktüel olaylar diye de adlandırılabilen varlıklardır. Whitehead'e göre aktüel varlıklar dünyanın kendilerinden meydana geldiği nihai varlıklardır. Aktüel varlık ifadesini Whitehead hem tanrı hem de nesneler için kullanmaktadır. Bunlar birbirlerine bağımlı tecrübe damlacıklarıdır. Bkz. Alfred North WH TEHEAD, Aşkına Ölümsüzlük, Çev. A. Baki GÜÇLÜ, Ark Yayınevi, Ankara 1994, s. 200. 301
PR, s. 44. 302
LECLERC, a.g.e., s. 94. 303
PR, s. 295. 304
SMW, s.159–160. 305
PR, s. 72.
42 yoksun olduğu kastedilmemektedir. Böyle bir durumda ezeli objeler “herhangi bir varlığa giriş şekilleri itibariyle” belirsizdirler. 306 Yoksa bu belirsizlik onun kendi özünden kaynaklanan bir belirsizlik değildir. 307
Ezeli objelerin herhangi bir varlığa giriş şekillerindeki belirsizliğin kendi özlerinden kaynaklanmaması durumu, onların bir başka özelliğini ortaya çıkarmaktadır. Bu ise ezeli objelerin bireysel özlere sahip olduğudur. 308 Ezeli
objelerin bireysel bir öze sahip olması, onların kesinliğin formları olmalarıyla da ilgili olan bir özelliktir. Çünkü her ezeli objenin kendi içinde bireysel bir öze sahip olması, onların belirli bir karaktere gerçeklik kazandırabilmeleri için zorunludur. Ezeli objelerin kendi içlerinde belirsiz kabul edilmesinin, kesinliği taşıyabilme ve onların oluş süreçleri için potansiyeller olma özelliğiyle çelişeceğinin unutulmaması gerekir.
309 Bu nedenle Whitehead'e göre her bir ezeli obje bireyseldir ve kendi özel biçiminde neyse o’dur. O’na göre ezeli objelerin bu özel bireyselliği, onun bireysel özüdür ve kendisinin bir varlık olmasından başka de türlü tanımlanamaz. 310
ilişkileri olduğu için, ilişkisel özleri de vardır. Bu ise ezeli objelerin sahip olduğu bir diğer özelliktir. Whitehead felsefesinde ezeli objeler diğer ezeli objelerle olan ilişkilerinden ayrılamazlar. Bir anlamda ezeli objeler kendi aralarında birbirleriyle ilişki içerisindedir. Ezeli objelerin birbirlerini de keşfettikleri bu ilişki, aynı zamanda o ezeli objelerin aktüel bir duruma nasıl girebileceğini de belirleyen bir yöne sahiptir. 311
ezeli objelerin kendi aralarındaki içsel ilişkileridir. Bu aşamadaki ilişki boyutunda ezeli objeler, aktüel dünyada girdikleri objelerden bağımsız bir şekilde, ilişkiseldir. Bu ilişkiselliğin ikinci yönü ise belirli herhangi bir ezeli objenin diğer aktüel durumlarla olan ilişkisidir. Bu yönüyle ilişkisellik, dışsal ilişki içinde
306
PR, 226, 281; SMW, s. 172. Ayrıca Bkz. POLS, a.g.e., s. 144. 307
POLS, a.g.e., s. 146 308
Vernon M. ROOT, Eternal Objects, Attributes, And Relations In Whitehead’s Philosophy, Philosophy and Phenomenological Research, Vol. 14, No.2 (Dec., 1953), s.196-197. 309
PR, s. 44. 310
SMW, 160. 311
SMW, s. 160; ROOT, a.g.e., s.196–197; John W. LANGO, Whitehead’s Ontology, State University Of New York Press, Albany 1972, s. 33. Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|