Microsoft Word mustafa ilbo\360a y\374ksek lisans tezi doc
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
56 prensibinin gerçekleşmesidir aynı zamanda. 390
Fakat burada dikkat edilmesi gereken husus, aktüel dünyada, kendi doğalarında kesin ve belirlenmiş durumda olan ezeli objelerin sahip oldukları potansiyellerin ya da ihtimallerin hangisinin gerçekleşeceğinin kesin olmadığıdır. 391 Ezeli objelerin sahip oldukları imkanlardan hangisinin gerçekleşeceğinin kesin olmaması nedeniyle onlar, aktüel varlıklara girene kadar etkisiz (nötr) durumda kabul edilmektedir. 392
potansiyeller olmasından sonra karşımıza Whitehead felsefesini karakterize eden iki nokta çıkmaktadır. Bunlardan ilki ezeli objelerin aktüel varlıklara girişi (ingression), ikincisi ise olayların birbirlerini kavrayışıdır (prehension). 393
Whitehead'e göre bir ezeli obje, özel bir aktüel varlıktan soyutlanarak düşünüldüğünde, aktüel varlığa giriş için potansiyeldir. 394
Onlar sahip oldukları bu potansiyelliği aktüel dünyaya girişleri (ingression) ile icra etmektedirler. 395 Devam
eden süreç içerisinde yani bir aktüel varlığın kendi kendisini yaratma sürecinde, ezeli objelerin rolü aktüel varlığa giriştir. 396 Ezeli objelerin aktüel varlıklara giriş amacı, oluşum sürecindeki gerçekliklere şekil vermektir. Bu girişle birlikte ezeli objelerin sahip oldukları potansiyellik ve giriş şekillerinin belirsizliği aktüel dünyada bir belirlenime yardım etmekte ve aktüalite gerçeklik kazanmaktadır. 397
Bu durumda bir ezeli obje, aktüel dünyaya girene kadar kendi fiziksel gerçekleşmesinde belirsiz bir potansiyel durumda olmasına rağmen, aktüel dünyaya girişiyle birlikte kendi belirsizliğini kaybedebilir. 398 Genel olarak bütün ezeli objelerin özünde belirsizlik vardır. Ancak bu belirsizlik kendisinin farksız sabrını herhangi bir aktüel duruma herhangi bir giriş modu için belli eder. 399 Ezeli objelerin giriş modlarında belirlenimsiz durumdan belirli bir duruma geçmesi onların varlık olmayandan varlık olana girişi olarak anlaşılmamalıdır. Zira ezeli objelerin bu belirlenimi, onların
390
PR, s. 295. 391
PR, s. 44. 392
PR, s. 97; LECLERC, a.g.e., s. 95-96; POLS, a.g.e., s. 166 393
ÜLKEN, a.g.e., s. 206. 394
PR, s. 226. 395
PR, s. 66. 396
PR, s. 38. 397
SMW, s. 170, 171. 398
PR, s. 281. 399
SMW, s. 172.
57 belirlenimsiz durumun dışına çıkmaları demektir. Whitehead'e göre bu, potansiyelin realite olmasından başka türlü anlaşılmamalıdır. 400
evrende meydana gelen olaylar arasındaki en temel ilişkilerden birisidir. Kavrayış kavramını Whitehead, kendi sistemi içerisinde geniş bir anlamda kullanmıştır. Genel olarak kavrayış, bir varlığın diğer varlıkları aktif bir şekilde kavraması demektir. Bu kavrayış süreçlerinde aktüalitenin sahip olduğu karakterlerin bir başka aktüel varlığa taşınması söz konusudur. 401
Fakat aktüel varlıklar arasındaki kavrayışın dışında olmak üzere, aktüel varlıklardaki bazı karakterlerin bir takım varlıklar tarafından oluşturulduğu düşünülür ki bunlar “ezeli objeler” yani “saf potansiyeller” ya da “aktüalitenin kesinliğinin belirleniminin formları”dır. Burada ezeli objeler, aktüel varlıkların kesinliğinin belirleyicileri olarak var olurlar. 402
Bu suretle süreç içerisinde belirli bir karaktere bürünen şey’ler devamlılıklarını kavrayışla devam ettirmekte, bunun yanında evrende var olan sürecin ilerlemesinde de aktif bir rol oynamaktadırlar. 403
Whitehead'in kavrayış kavramını geliştirme nedenlerinden bir diğeri de herhangi bir olayın özsel birliğine, yani bu birliği, olayın içeriğine giren parçacıkların yalın bir birleşimi olarak değil de, olaya balı başına bir varlık olarak işaret etmek içindir. Bu nedenle kavrayış kavramının, potansiyeller olan ezeli objelerin aktüel varlıklara girişinde aktüel varlıklara düşen role işaret etmenin yanında, şey’lerin birlikler içerisinde nasıl beraberce birleştiklerini anlamaya yönelik olduğu söylenebilir. 404 Gerçekte bu durum nesneler arasındaki farklılıkların temeline işaret etmektedir. Zira Whitehead'in ifadesiyle her aktüel varlık, yolların sonsuz sayısınca bölünebilmekte ve her ayrılma yolu kavrayışın kendi belirli payını ortaya çıkarmakta, böylece bir aktüel varlık kendisini oluşturan genel karakteristiği kendi içerisinde üretebilmektedir. 405 Bu ifade, dünyadaki her aktüel şey’in belirlenmiş durumda 400
PR, s. 226 vd. 401
Lucio CHIARAVIGLIO, “Whitehead’s Theory Of Prehensions”, Alfred North Whitehead Essays On His Philosophy (Ed. George L. KLINE) içinde, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, N. J., U.S.A. 1963, s. 87. 402 Ezeli objeler vasıtasıyla aktüel varlıkların sahip oldukları bu formlar sadece özel bireysel bir aktüalitenin formu değildir. Nitekim bu aktüel varlıkların dışındaki diğer aktüel varlıklar da aynı forma sahip olabilmektedirler. Ayrıntılı bilgi için Bkz. LECLERC, a.g.e., s. 92, 98. 403 BURGERS, a.g.e., s. 35–36. 404 PR, s. 30; A.N.W., Aşkına Ölümsüzlük, s. 203. 405 PR, s. 28; 248. Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|