Microsoft Word mustafa ilbo\360a y\374ksek lisans tezi doc
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Devlet
72 böyle bir durumda ‘gerçek olan nedir?’ sorusuna Platon'un cevabı mükemmellikten yoksun durumda bulunan tikel varlıklar değil, idealar olmaktadır. 493
saydığı söylenemez. Zira onun “varlık” ve “yokluk” kavramlarını kullanım biçimlerine baktığımızda “yokluk” ile ‘varlığın karşıtı olanı’ değil, ‘varlığın dışındakileri’ kastettiği görülecektir. Buradan çıkan sonuç, Platon için gerçek varlıklar idealar iken, tikel varlıklar “yokluk”ta değil, “varlık ile yokluk arasında bir konumda” bulunmaktadır. 494
Gerçeklik konusunda Whitehead'e döndüğümüzde durumun, Platon'un tam aksine olduğu görülür. Whitehead'in ezeli objelerinin Platon’un ideaları karşısındaki bu durumunu ‘ezeli objelerin aktüel dünyaya girişine kadarki durumu’ ve ‘ezeli objelerin aktüel dünyaya girişinden sonraki durumu’ olmak üzere iki aşamalı olarak inceleyebiliriz. lk aşamada ezeli objeler aktüel dünyaya girişine kadar ‘kendi içerisinde’, başka bir ifadeyle ‘aktüel dünyadan soyutlanarak’ düşünüldüğünde “varlık olmayan” ile ya da “hiçlik” ile eşdeğer kabul edilirler. 495 Ezeli objeler ikinci aşamada, yani aktüel dünyaya girişinden sonra anlaşılmaya çalışıldığında, bu objeler sahip oldukları potansiyel durumları kaybetmelerine rağmen, tam olarak “var oldukları” kabul edilmemektedir. 496
Bu noktada ‘gerçek olan nedir?’ sorusuna Whitehead'in cevabı, Tanrı'nın ve evrenin de içinde bulunduğu bir kavram olarak “aktüel varlık”tır. Ona göre nihai gerçeklik aktüel varlıklardır ve onların ötesinde daha gerçek bir şey yoktur. 497
temellendirmesini ideaların diğer varlıklar karşısındaki durumlarıyla kıyaslayarak bir sonuca ulaşmıştır. Ancak Whitehead'e baktığımızda, “aktüel varlıkların en gerçek ş ey’ler”, buna karşın “ezeli objelerin gerçek dışı şey’ler” olarak ortaya konulmasından önce gerçeğin tanımı konusunda net bir fikir ortaya koymadığı görülmektedir. Bu nedenle Whitehead'in, ezeli objeleri gerçek dışı şey’ler olarak ortaya koyması Platon'a nazaran daha az ikna edici görünmektedir. Ezeli objelerin daha az gerçek şey’ler olarak değil de tamamen gerçek dışı şey’ler olarak kabul
493
Devlet 596d-e; Lysis 219d; Phaidros 251a; Sofist 236b. 494
Devlet 598a; Phaidon 74e-75a; Sofist 240b, 257b, 259a, 260b. 495
PR, ss. 68–73. 496
SMW, s. 105. 497
PR, s. 27, 32.
73 edilmesi, bu varlıkların ‘gerçek’ olarak kabul edilen aktüel varlıklar ile olan ilişkisini de bulanıklaştırmaktadır. Bu anlamda gerçek olmayan ezeli objelerin gerçek olan ş ey’lerle ilişkisi de beraberinde sorunları getirmektedir. Whitehead'in içinde bulunduğu bu durum bizde O’nun Hıristiyanlığın bazı sorunlarıyla boğuştuğu izlenimini uyandırmaktadır.
74 SONUÇ Grek düşüncesinin doruk noktasına ulaştığı bir dönemde idealar teorisini ortaya atan Platon, bu noktadan sonra kendinden sonra gelecek bütün felsefi düşüncelerde öncü ve baskın bir rol oynadı. Onun düşünce tarihinde etkin olduğu konulardan birisi de ideaların doğası, durumu ve onların aktüaliteyle olan ilişkisidir. Onun düşünce tarihinde etkilediği isimlerden birisi de şüphesiz Alfred North Whitehead'tir. Onun
önemi ise platonizmi yeniden canlandırmasından kaynaklanmaktadır. Platon'un ideaları ile Whitehead'in ezeli objelerini karşılaştırdığımız bu çalışmamızda biz, Platon felsefesindeki idealara karşılık gelen ezeli objeleri inceledik. Gelinen noktada Platon'un idea kavramı ile Whitehead'in ezeli obje kavramının kavramsal ve işlevsel çerçevede benzer olsa da araştırmamızdaki bulgulardan yola çıkarak her iki kavramın da özdeş anlamda kullanılmadığını ifade etmemiz gerekmektedir. Bununla birlikte Platon'un ideaları ile Whitehead'in ezeli objeleri arasındaki pek çok benzerlik ise onun bir Platon yorumcusu olduğunu kanıtlar niteliktedir. Ancak bu noktada Platon'un eserlerinden yola çıkarak Whitehead'in Platon’la ilgili bazı yanlış anlamalarına değinmek yerinde olacaktır. Whitehead'in idealar kuramına yönelik en büyük eleştirisi, idealar ile içinde yaşadığımız dünyanın birbirlerinden uzlaşmaz bir biçimde soyutlanmış olması yönündedir. Ona göre ezeli objelerin aktüel varlıklarla ilişkileri, Platon'un idealarında olduğu gibi bu dünyadan soyutlanmamıştır. Ancak Whitehead'in bu tespiti yerinde görünmemektedir. Zira Platon'un çabası, içinde bulunduğumuz dünyayı yok sayarak idealar dünyasını bu dünyadan soyutlamak değil, aksine ideaları temel alıp bu dünyaya daha gerçekçi bir zemin hazırlayarak ona mevcudiyet vermektir. Onun tikel varlıları “varlık” ile “yokluk” arasında bir yere koyduğunu söylerken kastettiği şey ise bu varlıkların mükemmel olmamalarının yanında geçici bir mevcudiyete sahip olmalarıydı. Bu nedenle idealar Platon tarafından gerçek varlıklar olarak kabul edilmesine rağmen, ideaların dışındaki şey’ler gerçek anlamda “yok” kabul edilmemektedir. Bu doğrultuda Platon'un ideaları, özleri itibariyle birbirlerinden farklı ve bu dünyaya Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|