Microsoft Word mustafa ilbo\360a y\374ksek lisans tezi doc
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Phaidon
- 5.4. deaların ve Ezeli Objelerin Gerçeklikleri
- Devlet
70 Platon'un “katılım” 475
, “eşlik etme” 476
ve “bulunma” 477
; Whitehead'in ise “giriş” 478
kavramı ile ifade ettiği benzer ilkeleri karşımıza çıkarmaktadır. Bu durum aynı zamanda her iki düşünür için de tikel dünyadaki varlıkların farklılık sebebini de açıklamaktadır. Ezeli objelerin aktüel varlıklara farklı oranlarda girişi, ya da aktüel varlıklar tarafından ezeli objelerin farklı oranlarda kavranışı nesnelerin farklılığını oluşturmaktadır. 479 Diğer taraftan Platon için nesnelerin ‘mükemmel örnekler’ olan idealara tam olarak katılımının gerçekleşmemesi farklılığın, temelinde yatan ana etmendir. deaların nesnelerle olan ilişkisine rağmen, onların bu ilişkiden özleri itibariyle etkilenmemesi 480 Platon ve Whitehead arasındaki benzerliklerden bir diğeridir. Whitehead için ezeli objeler, içinde bulundukları aktüel durumlara rağmen, her zaman kendi doğalarında belirlenmiş durumdadırlar. Bu durumu Whitehead, ezeli objelerin kendilerinde mükemmel tarzda belirlenmiş olmalarına bağlarken 481
Platon ideaların temel karakteriyle açıklamaktadır. Bu aşamadan sonra karşımıza, ideaların mükemmel örnekler olarak nitelendirilmesine bağlı olarak, nesnelerin bir ideayı tam olarak kabul edememesi ya da bir ideanın tam olarak bir nesneye katılımının mümkün olmaması durumu çıkmaktadır. 482 Bu durum aynı zamanda Whitehead'in ezeli objeleri için de geçerlidir. Bu doğrultuda hem Platon'un hem de Whitehead'in verdiği renk örneği her iki düşünür arasında büyük oranda benzerlik taşımaktadır. Zira Platon'a göre renkler nesnelere ait şey’ler olarak kabul edilmeyip, sadece bir müddet nesnelerde bulunan ya da nesneler tarafından bir müddet taşınan şey’lerdir. 483 Buna paralel olarak Platon, düşüncesini daha iyi ortaya koyabilmek adına sıcak ve soğuk örneklerini de verir. 484
Whitehead'in ezeli objeler olarak kabul ettiği renkler ise doğada olmalarına rağmen doğadan çıkmış şey’ler olarak kabul edilmezler. Bunlar sadece zamana uğrarlar, bir
475 Phaidon 74a, 100c; Sofist 254d, 259a. 476 Euthydemos 300e, 301a. 477 Euthydemos 300e, 301a; Phaidon 100d, 106a. 478 PR, s. 66. 479 PR, s. 168; EMMET, Whitehead’s Philosophy Of Organism, s.106; LANGO, a.g.e., s. 38. 480 Timaios 50c, 51a. 481 SMW, s. 88. 482 Devlet 472d; Theaitetos 156e. 483 Theaitetos 153e-154b, 182d. 484 Theaitetos 156e, 182a; Phaidon 106a.
71 müddet orada bulunurlar ve giderler. 485
Ona göre “bir ezeli obje doğasının bütün potansiyelitesini herhangi bir sonlu gerçekleşmede sergileyemez.” 486 Bu durum her iki düşünür için de bu dünyanın esas olarak eksik olduğu sonucunu doğurmuştur. 487
deaların ve ezeli objelerin nesnelerle olan ilişkilerinde belirtilmesi gereken diğer bir nokta ise, bu varlıkların tanımlanmalarında sözü geçen “bir idea / ezeli obje neyse odur” ifadesidir. Bu ibareyi Platon, ideaların herhangi bir şey’e göreli olmaması durumuyla açıklarken 488
; Whitehead, ezeli objelerin varlık olarak kabul edilmesi gerektiği ilkesiyle açıklığa kavuşturmaktadır. 489
oldukları özelliklerin onların doğalarından değil, bu varlıkların sergiledikleri ya da taşıdıkları idealardan / ezeli objelerden kaynaklanmasıdır. Platon için bir varlık var olduğu sürece sahip olduğu ideanın özelliklerini taşır ve bu varlık kendisinden “pay aldığı” formun adını alır. 490 Whitehead'e için de aktüel dünyada bir örneğin gerçekleşmesi aynı zamanda bir örnek ve bir potansiyel olan ezeli objenin genel prensibinin gerçekleşmesidir. 491
Zamanın içindeki nesnelerin zamanın dışındaki nedenleri olarak idealar, tikel varlıklarla olan ilişkilerinde nesnelere yayılmak suretiyle onlara eşlik etmekte, bir müddet devam eden bu eşlik etme sürecinden sonra nesnelerden geçip gitmektedirler. 492 Bu ilişkide idealar mükemmel örnekleri temsil ederken, tikeller eksikli kopyaları temsil etmektedir. Bu kabulde ana etmen, Platon'un yetkin ve değişmez olan ideaları tek gerçeklik olarak kabul etmesidir. Bir tarafta değişmez idealar dünyasının, diğer tarafta ideaların kusurlu ve eksikli kopyalarının bulunduğu
485 SMW, s. 105. Ayrıca Bkz. EMMET, Whitehead’s Philosophy Of Organism, s.110. 486 A.N.W., “Unpublished Letter From Whitehead To Hartshorne (January 2, 1936)”, s. 199. 487 PR, s. 130. Krş.: Devlet 476b; Kratylos 389c, 390e, 401c; Phaidon 74b, 75a, 100c-d, 101a; Theaitetos 156e, 182a; Timaios 50c. 488
Devlet 479a-b; Phaidon 102b, 103d. 489
PR, s.44; SMW, s.164. 490
Devlet 579b; Kratylos 386b-e, 389c, 390d; Parminedis 131a; Phaidon 100c-d, 101a, 102b. 491
PR, s. 295; SMW, s. 170, 171. 492
Devlet 476b; Kratylos 389c, 390e, 401c; Phaidon 74b, 75a, 100c-d, 101a; Theaitetos 156e, 182a; Timaios 50c. Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|