6
olimpik oyunlar ve büyük spor olaylarındaki zaman ölçme görevi İsviçreli firmalara
verilmiştir.
Önceleri, kuyumculuğu ile meşhur olan Cenevre, mücevheri ayıp kabul eden
Reformist düşünce akımlarının etkisi ile saat üretimine sarılmış, dünyaca tanınmış
dörtyüz senelik tarihi olan lüks saat üretiminin merkezi haline gelmiştir.
19. yüzyılda saat zanaatı kısmen de olsa bir endüstri kolu haline gelmiştir.
İsviçre saat endüstrisinin bugün 30.000'i aşkın eleman çalıştırdığı gerçeği, dünyaca
ünlü mekanik kronometreler için, en yüksek hassasiyette el işçiliğinin ne kadar gerekli
olduğunun bir göstergesidir.
Bugün mali değeri bakımından dünyadaki saat üretiminin yarısından fazlası
İsviçre'den gelmekte ve dünya saat ihracatçıları arasında İsviçre birinci sırada yer
almaktadır.
Hassas mekanik saatlerin üretimi, çok uzun süreden beri var olan bir
gelenektir. Ayrıca bu endüstri dalı sadece gelenekleri ile yaşamamaktadır. Her sene
araştırmaya, uzmanların eğitimine, yeni modellerin dizaynına ve servisine yatırım
yapılmaktadır. Genç, dinamik ve yeni trendleri izleyen insanlar için tasarlanmış
Swatch saatinin başarısı buna örnektir. Klasik, mekanik kronometreler ise tüm
ülkelerde sanat, politika ve ekonomi dünyasının ileri gelenlerinin tercihlerini
karşılamaktadır.
Türkiye'de birçok konuda olduğu gibi saat sektöründe de haksız rekabet
yaşanmakta ve saat satıcıları tüm saatlerini İsviçre malı olarak satmaktadır. Bunun
önüne geçebilmek için İsviçre saati temsilcileri orijinal saatlerin üzerinde 'Swiss Made'
yazması gerektiğini belirtmektedir.
II.2. Dünya Saat Tüketimi
Her cep telefonu, her bilgisayar, hatta her mikrodalga fırının üzerinde bir saat
bulunmasına rağmen kol saatleri hala yaşamın vazgeçilmez gereçleri arasında yer
almaktadır. Saatler herkesin satın alabileceği fiyatlarla piyasaya sunulmasına
rağmen, Vacheron Constantin, Patek Philippe ya da Audemar Piguet gibi ünlü marka
firmaların ürettikleri saatler orta boy bir araba fiyatına satılmaktadır. Kalite saatleri
1500 doların altında almak adeta imkansız gibidir.
Albenisi olan kaliteli bir kol saati, zamanı bildirmekten öte kişinin zevkini ve
klasını yansıtabilmekte bazen de ana baba yadigarı olarak çocuklarına intikal
edebilmektedir.
Ünlü saat yapımcısı firmalar saatlerini spor saatler, takım elbiseyle takılan
saatler ve “Grand Complications” adı verilen çok işlevli saatler olarak sınıflandırmakta
ve koleksiyonlarını ona göre hazırlamaktadırlar. Son gruba pilot ya da denizci
saatleri, kronograflar, tarih ve gün gösteren saatler de girmektedir.
Saatlerin tarihten de etkilendikleri bilinmektedir. Fransız Cartier firmasının ünlü
“tank saati”, I. Dünya Savaşında Fransa'yı savunan tank birliklerinden esinlenerek
hazırlanmıştı. Rolex firmasının su geçirmez “Oyster” (istridye) saati ise Manş denizini
geçen bir yüzücünün kolunda tüm yarışma boyunca başarıyla taşındıktan sonra ün
kazanmıştır.
7
III.
TÜRKİYE SAAT PAZARI
III.1. Tarihçesi
1477 yılında Fatih Sultan Mehmed’in Venedik’ten istediği ve getirttiği mekanik
saatler XVI.yy.dan itibaren İstanbul’da yerli ustalarca imal edilmiştir. Osmanlılarda ilk
mekanik saatin yapım tarihi 1556 yılına dayanır. Osmanlıların ilk mekanik saat
yapımcısı İstanbul Rasathanesi’nin kurucusu ve Sultan III.Murad’ın müneccimbaşısı
astronom Takiyüddin’dir.
Doğuda mekanik saat üzerine yazılmış tek eserin sahibi olan Takiyüddin,
Osmanlı mekanik saatçilerinin gerçek piri olmuştur. Bugün bile ülkemizde saat
konusunda yayımlanmış birkaç tamir bakım kitabı bir kenara bırakılırsa, tek teorik
saat yapım kitabı “Takiyüddin’in El Kevakibu’d Dürriye fi’l Bengamatü’d Devriye” adlı
eseridir. Kitabın iki yazmasından biri Paris Milli Kütüphanesi’nde, diğeri ise
İngiltere’de Boldleian Kütüphanesi’ndedir. Bu kitap Osmanlı Teknoloji Tarihi’nin ilk
yazılı eseri olarak kabul edilmektedir.
XVI.yy. başlarından itibaren mekanik saatlerle tanışan ve saraydan başlayıp
toplumun diğer kesimlerine yayılan saatler Osmanlılarda halkın geniş kesimleri için
ulaşılması güç bir lüks eşya olarak algılanmıştır.
İmparatorluğun Balkanlardaki topraklarında XVII.yy. ortalarında yapılmış olan
saat kulelerinin Anadolu kentlerinde yapılmasına ancak değişimin başladığı XIX.yy.ın
ilk yıllarında başlanmıştır. Avrupa’da ilk kez İtalya’da görülen saat kulelerinin XIV.yy.
başlarından itibaren yaygınlaşmasına rağmen geç yapılmasının nedeni Osmanlı
toplumunda zaman kavramının namaz vakitlerine göre ayarlanmasından
kaynaklandığı şeklinde yorumlanmaktadır.
Bu itibarla, ilk saat kulelerinin bazılarında iki kadran alaturka, diğer ikisi
alafranga saatleri işaret etmekteydi.
Osmanlı yönetimi zamanın verimli değerlendirilmesi düşüncesiyle, namaz
vakitlerini esas alan zaman kavramının değiştirilmesi gerektiğine kanaat getirerek,
batıda olduğu gibi daha detaylı bölümlendirmeye dayanan sisteme geçilmesini
sağlamış ve halkın yaygın kullanımı için saat kulelerinin yapımını hızlandırmıştır.
Sözkonusu kuleler genellikle vilayet konağı, kaymakamlık ve belediye gibi
kamu kurumlarının ve yerel yönetimlerin hemen yanı başında inşa edilerek, bu
kurumların ve bunların çevresinde yer alan diğer kamu binalarında verilen hizmetlerin
çalışma saatleri alafranga saat sistemine uygun hale getirilmiştir.
III.2. Türkiye’deki Saat Ticareti
Türkiye'de kol saati üretimi yapılmamaktadır. Dolayısıyla pazar tamamen
ithalata bağlıdır.
1996 yılı başından itibaren Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne girmesi, birçok
sektörde olduğu gibi saat sektöründe de köklü değişimlerin yaşanmasına neden