170
belə qəbul etmək olar ki, məzmun dəyişməsi həddən artıq
güclü şəkildə forma dəyişməsidir. Forma dəyişməsində enerji
mühüm rol oynayır. Enerji müəyyən formalı matüriyaya tətbiq
olunanda məzmun dəyişir. Məzmun dəyişməsi isə elementlərin
xassə və quruluşunu dəyişməsidir. Bir mərkəzdə toplaşan
elementlər strukturuna digər elementlər strukturu yüksək
təsiredici əsaslarla daxil olarasa, bu zaman məzmun dəyişir.
Məzmunun dəyişməsi daha çox yumşaq və bərk xassəli
elementlərin qarşılaşmasından meydana gəlir. Həddən artıq
küləkli bir havada çox sürətli mexanikanın mövcudluğu
(müxaniki vasitənin küləyin istiqamətinə qarşı hərəkəti)
mexanika vasitəsinin alovlanmasına gətirib çıxara bilər.
Burada zəif tərəf kimi bərkləşmiş materiya çıxış edər.
Çünki bərk materiya öz ölçüsünə görə yumşaq elementlər
müsətvisindən çox kiçikdir. Tarazlıq pozular. Nəticə etibarilə
bu qənaətə gəlmək olar ki, yumşaq elementlərin həddən artq
sıxlığını yaratmaq (havanı, suyu sıxmaq) kimyəvi dəyişmələrə
gətirib çıxara bilər, enerji yaranar. Kimyəvi prosesin özü elə
enerjidir. Kimyəvi proses başa çatan zaman enerji də tükənir.
Deməli, hərəkət olmayan yerdə enreji də ola bilməz. Daha bir
nəticə ondan ibarətdir ki, bərk cisim öz ölçüsünə görə yumşaq
cisimlər içərisinə daxil olarsa, sürətlə hərəkət edərsə, həmin
anda qızma yaranar –bərk cismin özündə, -bərk cisim öz
formasını dəyişər. Kiçik ölçülü cisimlərin-bərk materiyanın
havada –az sıxlaşmış məkanda sürətli hərəkəti həmin
materiyanı daha tez məhv edər. Su isə havaya nisbətən bir
qədər sıx cisimlərdən ibarərdir. Onda belə çıxır ki, sudakı sürət
(havadakı eyni tərkibli bərk cismin suda sürəti) suda olan
həmin cismi daha tez alovlandıra və ya əldə olunan enerji
sahəsində əridə bilər. Əgər konkret məkan olarsa. Sıxılma
burada havaya nisbətən çoxdur. Suda olan cismin sürtünməsi
havaya nisbətən daha çoxdur. Soyuq suda (məsələn,
dənizlərdə,
okeanlarda) isə sürtünmə az ola bilər, yəni qızmış materiya öz