B u l u d x a n X
L L O V
M Ü A S R A Z
R B A Y C A N D L
—
416
—
bir bo ça vard : bu, am yem yi idi. (A. aiq) –
Onun qoltu unda yamaql bir bo ça vard bu, am
yem yi idi.
7) B z n - b
4
v -araq
2
kilçil rinin funksiyalar n
qar d r rlar, bu kilçili sözl rd n sonra n zaman
vergülün olub-olmamas nda s hv yol verirl r. Bu
bar d a a dak lar bilm k vacibdir:
a) - b
4
kilçisi feili ba lama kilçisi olduqda bu
kilçili sözd n sonra vergül qoymaq olmaz. M s -
l n: O, ovçunun yax nla d n görüb d rhal k na-
ra ç kildi cüml sind görüb sözünd n sonra vergül
qoyulmur. Ona gör ki, görüb sözü feili ba lamad r
v t rkib (ovçunun yax nla d n görüb) yaratm -
d r. H min t rkib s b b v m qs d z rfliyi v zif sin-
d dir. Ancaq K rim xan onun ba n s allay b,
üzünd n öpdü cüml sind is s allay b sözünd - b
kilçisi n qli keçmi zaman kilçisidir v ondan
sonra vergül qoyulur. Ona gör ki, bu cüml d ikinci
bir x b r d var. Dem li, - b
4
kilçili söz cüml üzvü
kimi z rflik v zif sind olduqda ondan sonra vergül
qoyulmur. Ancaq h mcins x b r v zif sind ç x
etdikd - b
4
kilçili sözd n sonra vergül qoyulur.
B z n - b
4
kilçili feili ba lamalar cüml d feili
ba lama t rkibinin h mcins t r fi kimi ç x edir v
özünd n sonra vergül i ar si t l b edir. M s l n: O,
dostlar il görü üb hal- hval tutduqdan sonra
dan ma a ba lad cüml sind feili ba lama t rkibi-
nin h mcins t r fi kimi ç x ed n - b
4
kilçili sözü
ismin ç x l q hal kilçisi il d i l tm k olar. H m
d h mcins t r fl r aras na vergül v zin “v ” ba -
lay c s art rmaq olar: O, dostlar il görü dükd n
v hal- hval tutduqdan sonra dan ma a ba lad .
B u l u d x a n X
L L O V
M Ü A S R A Z
R B A Y C A N D L
—
417
—
b) -araq
2
kilçili söz cüml d feili ba lama v
h mcins x b r ola bilir. Feili ba lama olduqda
z rflik v zif sind ç x edir v ondan sonra vergül
qoyulmur. M s l n: Partizanlar uzanaraq dü m n
s ng rl rin at aç rd lar.
H mcins x b r v zif sind olduqda -araq
2
kilçili
sözd n sonra vergül qoyulur. M s l n: Pionerl r
metal q r nt lar n toplayaraq, dövl t t hvil
verdil r. Bu cüml d toplayaraq sözü h mcins x b r
v zif sind dir v toplayaraq sözünü toplay b kimi d
i l tm k olar. Qap n daldan ba layaraq, ev do ru
ir lil dik cüml sind d ba layaraq sözü h mcins
x b rdir.
Onu da qeyd ed k ki, b z n -araq
2
kilçili feili
ba lamalar cüml d köm kçi nitq hiss si (qo ma)
yerind i l nir v xüsusil m yarad r. Bel olduqda
ondan sora vergül qoyulur. M s l n: Yeni d rs ilinin
ba lanmas il laq dar olaraq, direktor m kt b
g l nl ri t brik etdi.
d biyyat:
1. .Abdullayev, Y.Seyidov, A.H s nov. Müasir Az rbaycan dili.
IV hiss . Sintaksis. Bak , “ rq-Q rb”, 2007, s.407-419
2. Z.Budaqova, R.Rüst mov. Az rbaycan dilind dur u i ar l ri.
Bak , 1965
3.Q. .Kaz mov. Müasir Az rbaycan dili. Sintaksis. Bak , “Aspoli-
qraf LTD” MMC, 2004, s.482-489
4. M.H s nov. Az rbaycan dili sintaksisinin t drisind qar ya
ç xan ç tinlikl r. Bak , “Maarif” n riyyat , 1987, s.33-43
5. M.H s nov. Mür kk b cüml d dur u i ar si i l dilm sind
ç tinlikl r. – “Az rbaycan mü llimi” q zeti, 1967, 1 dekabr