27
•
Yerli idarəetmə orqanları;
•
Büdcədənkənar fondlar;
•
Dini və xeyriyyə təşkilatları.
Dövlətin sosial siyasətində əsas yeri əhalinin gəlirlərinin effektiv
mexanizmlərini tətbiq olumasının formalaşması durur.Onun əsas tərkibi iqtisadi
cəhətdən daha aktiv olan əhaliyə ləvazimatlar yaratmağa imkan verən lazımlı şərait
yaratmaqdır.
Sosial müdafiə daha həssas qruplara (təqaüdçülərə invalidlərə işsizlərə
çoxuşaqlılara
və
s.)
maddi
və
digər
dəstəyin
göstərilməsini
birləşdirir.Vətəndaşların sosial müdafiə sferasında ən önəmli yeri məşğulluğun
təmin edilməsi durur.
Sosial siyasət səhiyyə təhsil mədəniyyət əmtəə və xidmətlərlə təminatı yaşayış
şə
rtləri onların sonrakı inkişafını və maksimum əlçatan olmasını birləşdirir.
-səhiyyə - dövlət səhiyyə orqanlarında qarantlı səhiyyə köməyinin həcminin
artırılması, maliyyə mənbələrini məqsədəuyğun şəkildə istifadə etməklə səhiyyə
müəssələrinin iqtisadi inkişafına kömək etmək, səhiyyə müəssələrində maddi-
texniki bazanın möhkəmləndirilməsi və dərman təminatının yaxşılaşdırılması;
-təhsil - iqtisadi artıma aktiv təsir göstərməyə qadir olan əhalinin intelektual
potensialını elmi və mədəniyyəti formalaşdırmaq, təhsil-tərbiyə mərkəzlərində
rasional şəbəkənin yaradılması, təhsil müəsissələrində maddi-texniki bazanı
yeniləmə və genişləndirmə və çoxvariantlı peşəkar təhsil sistemini inkişaf
etdirmək;
-mədəniyyət - xidmətin səviyyəsinin və keyfiyyətinin səviyyəsinin artırmaq,
mədəniyyət və incəsənət ərazilərinin sadə əhalinin istifadə edə bilməsinə şərait
yaratmaq, maddi-texniki bazanı təzələmək və möhkəmləndirmək;
-gənclərlə siyasət- özündə təhsili, peşəkar hazırlığı ,məşğulluğu yaşayış şərtlərini
yaxşılaşdırmağı, təhsil alan tələbələrə, talantlı gənclərə dəstəyin göstərilməsi və 30
yaşına kimi olan oğlan və qızların əmək fəaliyyətinə daxil olmasını adaptasiya
etmək .
28
Gəlirlərin digər xeyir və xidmətlərin həcmini qruplar üzrə ayrılması həyat
səviyyəsini müəyyən edir.Həyat səviyyəsi sosial–iqtisadi kateqoriya kimi əhalinin
rifah halını istehlak baxımından səciyyələndirir.Həyat səviyyəsinə insanın istehlak
sahəsindəki fəaliyyəti ilə əlaqədar baxılır.Həyat səviyyəsinin göstəriciləri sistemi
gəlirlər və insanın müxtəlif təlabatlarını ödəyən maddi nemətlər və xidmətlərin
ə
hali tərəfindən istehlakı haqqında bu və ya digər dərəcədə tam məlumat verir,
eyni zamanda qərarlaşmış təlabatların inkişaf etdirilməsi və ödənilməsi səviyyəsini
səciyyələndirir.Həyat
səviyyəsinin
yüksədilməsi
ə
halinin
rifah
halının
artırılmasının maddi əsasını təşkil edir.
BMT-nin təklifinə əsasən həyat səviyyəsi geniş göstəricilər sistemi vasitəsilə əks
olunur.Bu sistemə daxil olan göstəricilərdən aşağıdakıları göstərmək olar:
-səhiyyənin vəziyyəti;
-təhsilin səviyyəsi;
-orta ömür müddəti;
-əhalinin məşğulluq səviyyəsi;
-əhalinin alıcılıq qabiiyyəti;
-siyasi həyata daxil olma.
Hazırda həyat səviyyəsini əks etdirən vahid ümumiləşdirici yoxdur.BMT həyat
səviyyəsini əks etdirən hər hansı tip inteqral göstəricilərindən imtina
etmişdir.Bununla belə həyat səviyyəsini beynəlxalq miqyasda müqayisə etmək
məqsədilə 1990-cı ildən başlayaraq BMT-də yeni göstəricilərdən istifadə
edildilir.Bu insan potensialının inkişaf indeksi və ya qısaca desək insan inkişafı
indeksi göstəricisidir. nsan inkişafı indeksi dörd problemi əhatə etməklə üç
göstərici ilə ölçülür. nsan inkişafının mühüm problemlərinə aşağıdakılar aiddir:
-gəlirlərin və iqtisadi artımın yüksədilməsinə yönəldilmiş iqtisadi fəaliyyətin
nəticəsi olan məhsuldarlıq ;
-qabiliyyətlərin tədbiq edilməsində və nemətlərdən istifadə edilməsində bərabərlik
kimi düşülən bərabərlik;
29
-yalnız indiki nəsillər üçün deyil, həm də gələcək nəsillər üçün siviliziasiya
imkanlarına açmağı təmin edən sabitlik;
-inkişafın yalnız insanların mənafei üçün deyil, həmdə onların səyi nəticəsində
həyata keçirilməsini nəzərdə tutan imkanların genişləndirilməsi.
Sosial siyasətdə əsas yeri əhalinin gəlirlərini formalaşdırmaqdır.Bir çox
dövlətlərdə sosial dövlət termini geniş yayılmaşdır. Sosial dövlət insanın lazımlı
yaşamasına və inkişafına şərait yaradır. Sosial siyasətin inteqral obyekti kimi
sosial sfera tutur.
Keçid dövründə meydana çıxan sosial problemlərin həlli yolları sosial siyasət
kimi məsəslələri ön plana çəkir.Cəmiyyət sosial qruplardan təşkil
olunmuşdur.Sosial qrupların qarşılıqlı əlaqəsi labüddür.Bu əlaqələrin konkret
formaları müxtəlifdir: münaqişə, ittifaq, güzəştli partnyorluq ,düşmənçilik,
müharibə(vətəndaş) , zorakılıq, hədə və qorxu formaları. Ümumiyyətlə isə bunlar
siyasət adlandırılır.Siyasət müxtəlif sahələrə bölünür.Əgər sosial qruplar
iqtisadiyyatla əlaqədar üzləşirlərsə bu iqtisadi siyasətdir.Əgər bu üzləşmə təbii
mühitin vəziyyəti və istifadəsi səbəbindəndirsə bu ekoloji siyasətdir.Mədəni
demoqrafik maarif və s. siyasətlərdə mövcuddur. Sosial siyasət ictimai rifah
insanların maddi sosial və intelektual təlabatlarının ödənilməsi insana hörmətin
formalaşdırılması və cəmiyyətdə sabitlik ilə bilavasitə bağlı olan siyasət başa
düşülür.Öz
daxili
təbiətinə
görə
sosial
siyasət
insanın
inkişafına
yönəldilmişdir.Sosial siyasətin mühüm xüsusiyyəti odur ki o, əsasən dövlət
büdcəsi vasitəsilə rifahların bölüşdürülməsi və istehlakı ilə təmasda olur.Deməli
sosial siyasət maliyyə-büdcə siyasəti ilə o cümlədən dövlətin vergi siyasətilə
birbaşa əlaqədardır.Sosial siyasət bölgü siyasəti vəzifəsinin daşıdığından insan
amilinin güclü təsirinə məruzdur.Sosial siyasət əhalinin ümumilikdə həmdə ayrı-
ayrılıqda onu təşkil edən təbəqələrin sosial – demoqrafik sosial icmaların sosial
vəziyyətlərin saxlanması və dəyişdirilməsi səbəbindən irəli gələn qarşılıqlı
ə
laqəsidir.Sosial siyasətin əsas mövzusu əhalinin bu və ya digər hissəsini və
ümumilikdə bu və ya digər hissəsinin və ümumilikdə bütün xalqın sosial
Dostları ilə paylaş: |