Microsoft Word Strateji marketinq doc

 

68 

bətin qarşısını alır, bütün müəssisələrin qeyri-rəsmi xərclərinin səviyyəsi-

nin və deməli, qiymətlərin səviyyəsinin süni surətdə artmasına və satışın 

həcminin azalmasına gətirib çıxarır. 

 

2.2.4. Marketinqin mədəni mühiti 

Mədəni  mühit

  dedikdə,  hər  bir  cəmiyyətin  dəyər  və  dəyərlər  siste-

mini,  həmin cəmiyyətdə hamı tərəfindən qəbul olunmuş davranışını, qav-

rama modelini və tələbatlarını formalaşdırmağa kömək edən sosial insti-

tutlar  və  digər  güclər  başa  düşülür.  qtisadi,  siyasi  və  texnoloji  amillərlə 

müqayisədə mədəni mühit amilləri tədricən, yavaş-yavaş dəyişir. Hər bir 

cəmiyyətdə  insanlar  bütün  ömrü  boyu  daşımağa  hazır  olduğu  dəyərlər 

sistemində  tərbiyə  olunur.  Demokratik  ölkələrdə  cəmiyyətin  strukturu, 

onun  institutları  və  maddi  dəyərlərin  bölüşdürülməsi  tədricən  baş  verir. 

Son illərdə hətta bu ölkələrdə də insanların dəyərlər sistemində və davra-

nışlarında, ailənin strukturunda, azlıqların hüquqlarında, insanların asudə 

vaxtlarını  keçirmələrində  və  ətraf  mühitin  mühafizəsinə  münasibətdə 

ciddi dəyişikliklər baş verir. Bütün bunlar isə istehlakçıların və alıcıların 

məhsulun  bu  və  ya  digər  özəlliklərinə  (məziyyətinə,  istehlak  xüsusiy-

yətinə)  üstünlük  verməsinə,  məhsulların  seçilməsinə  və  satın  alınmasına 

dair  qərarların  qəbuluna  və  deməli,  müəssisənin  marketinq  fəaliyyətinə 

xeyli dərəcədə təsir edir. 

Marketinqin  mədəni  mühit  amillərinə  bəşəri  və  milli  mədəniyyət; 

submədəniyyətlər; milli adət-ənənələrə sadiqlik; fərdi dəyərlər, insanların 

bir-birinə,  ictimai  institutlara  və  cəmiyyətə  münasibəti;  cəmiyyətin 

mədəni  inkişaf  səviyyəsi;  danışıqların  aparılması  tərzi  və  digər 

mədəniyyət amilləri daxildir.  

Bəşəri  mədəniyyət.

  Bəşəri  mədəniyyət  dedikdə,  bütün  dünya  xalq-

larının qəbul və əməl etdiyi dəyər və normalar sisteminin, qavrama mode-

linin, davranış stereotiplərinin və s. məcmusu başa düşülür. Müxtəlif mə-

dəniyyətlər  arasındakı  fərqlər  aradan  qalxdıqca  və  müxtəlif  mədəniy-

yətlərin  çulğalaşması  baş  verdikcə  müəssisənin  bütün  bazarlara  standart 

məhsullar təklif etmək və standart marketinq proqramları hazırlaması im-

kanları  artır.  Bu  isə  məhsulun  istehsalına  və  satışına  çəkilən  xərclərin, 

onun  qiymətinin  səviyyəsinin  aşağı  düşməsinə  və  deməli,  məhsulun 

satışının həcminin artmasına səbəb olur.  

---

 

69 

Milli  mədəniyyət

.  Milli  mədəniyyət  ayrı-ayrı  millətlər  və  xalqlara 

məxsus olan dəyərlər və normalar sisteminin, qavrama modelinin, davra-

nış  stereotiplərinin  və  s.  məcmusudur.  Müxtəlif  millətlərin  mədəniyyə-

tində  olan  bu  fərqlər  məhsulların  diferensiallaşdırılmasını,  marketinq 

kompleksinin və strategiyasının onlara uyğunlaşdırılmasını və deməli, hər 

bir bazar (və ya bazarlar) üçün xüsusi marketinq proqramlarının və strate-

giyasının  hazırlanmasını  tələb  edir.  Doğrudur,  bu  işlərin  həyata  keçi-

rilməsi məhsulun istehsalına və satışına çəkilən xərclərin və deməli, məh-

sulun qiymətinin artmasına gətirib çıxarır. Lakin məhsulun və marketinq 

kompleksinin  digər  elementlərinin,  həmçinin  marketinq  strategiyasının 

bazarların tələbatına uyğunlaşdırılması sayəsində məhsul satışının həcmi-

nin artması həmin xərcləri artıqlaması ilə ödəməyə və əlavə mənfəət əldə 

etməyə imkan verir.  

Submədəniyyət.

  Submədəniyyət  dedikdə,  həyat  təcrübəsinə  və  cə-

miyyətdəki mövqeyinə uyğun olaraq bütünlükdə cəmiyyətdə və müxtəlif 

millətlərdə üstünlük təşkil edən dəyərlərdən fərqlənən oxşar dəyərlər sis-

teminə, tələbatlara və davranış tərzinə malik olan geniş istehlakçılar qru-

pu  (ayrı-ayrı  etnik  qruplar,  irqi,  dini,  dil  əlamətlərinə  və  s.  görə  forma-

laşmış qruplar) başa düşülür. Məsələn, ispan mənşəli  amerikanlar ABŞ-

da yaşayan digər millətlərdən və xalqlardan özlərinin milli mədəniyyətinə 

sadiq  və  konservativ  olmaları  ilə  fərqlənirlər:  bu  ailələrdə  kişi  hakim 

mövqeyə  malikdir,  bu  qrupun  qadınlarının  4/5  hissəsi  üçün  çoxlu  sayda 

uşaq  dünyaya  gətirmək  onların  həyatlarının  ən  əlamətdar  hadisəsi  hesab 

edilir.  Bundan  başqa,  ispan  mənşəli  amerikanlar  istifadə  etdikləri  ticarət 

markasına  sadiqdirlər,  ölkə  miqyasında  reklam  edilən  məhsulun  keyfiy-

yətli  olmasına  inanır  və  reklamın  təsirinə  daha  çox  məruz  qalırlar. 

Məsələn,  bunu  nəzərə  alan  «Polaroid»  kompaniyası  özünün  «Spejtra» 

fotoaparatının  reklamında  həmin  fotoaparatla  qucağında  yeni  doğulmuş 

uşağını tutan həyat  yoldaşının şəklini çəkən əri təsvir edən reklamlardan 

istifadə  etmiş  və  bu  istehlakçılar  bazarında  böyük  uğurlar  qazanmışdır. 

Kompaniya  bu  istehlakçılar  bazarına  daha  çox  nüfuz  etmək  üçün  kabel 

televiziya kanalı ilə ispan dilində reklamlar verməyə başlamışdır  [12, s. 

109].  Bu istehlakçılar qrupu bazarın nisbətən kiçik seqmentini təşkil etsə 

də onların tələbatlarına uyğun gələn məhsul istehsal edilməsi müəssisəyə 

dayanıqlı rəqabət üstünlüyü vəd edir.  

---

 

70 

Fərdi  dəyərlər  sistemi

.  Hər  bir  fərdin  dəyərləri  onun  nəyə  hörmət 

etdiyini,  bu isə onların  həyat stilini əks etdirir.  nsanların fərdi dəyərlər 

sistemində baş verən dəyişiklikləri öyrənməklə  müəssisələr onların  gələ-

cəkdə nələrə üstünlük verəcəklərini müəyyən edə və özlərinin marketinq 

proqramlarını  onlara  uyğunlaşdıra  bilərlər.  Məsələn,  son  illərdə  ABŞ-da 

“X  nəsli”  adlandırılan  gənclərin  (20-29  yaş)  ABŞ  iqtisadiyyatına  dair 

dəhşətli öncəsöyləmələrin, bir çox qalmaqalın, kompyuter və elektronika 

inqilabının,  ailə  strukturunun  dəyişməsinin  və  azlıqların  təsirinin  artma-

sının şahidi olması onların   dəyərlər sistemində dəyişikliklər baş vermə-

sinə  gətirib  çıxarmışdır.  Bunun  nəticəsində  onlar  daha  realist  və  praq-

matik  olmağa,  ailə  həyatına  daha  çox  əhəmiyyət  verməyə,  təbii  mühitin 

mühafizəsinə xüsusi diqqət yetirməyə, ali təhsil almağa güclü zərurət hiss 

etməyə, gec ailə qurmağa üstünlük verməyə və s. başladılar.  

Zövq  və  davranış

.  nsanların  dəyərlər  sistemində,  ailənin  struktu-

runda  və  digər  daha  geniş  mədəni  amillərdə  baş  verən  dəyişikliklərlə 

yanaşı  istehlakçıların  zövq  və  davranışlarında  da  dəyişiklikər  baş  verir.  

Belə ki, son illərdə insanlar təbii və az yağlı yeməklərə, sağlamlıqlarına, 

idmana,  istirahətə  və  s.  üstünlük  verməyə  başlamışlar.  Bu  isə  bir  sıra 

istehlak məhsulları bazarının: təbii qidalar, təbii şirələr, tərkibində az miq-

darda piy və yağ olan yeməklər, idaman alətləri və məhsulları bazarlarının 

cəlbediciliyinin atmasına səbəb olur. 

nsanların  özlərinə,  bir-birinə,  ictimai  institutlara  və  cəmiyyətə 

münasibəti

.  nsanların  özlərinə,  bir-birinə,  ictimai  institutlara  və  cəmiy-

yətə  münasibəti  də  müəssisənin  marketinq  fəaliyyətinə  xeyli  dərəcədə 

təsir  edir.  Belə  ki,  sağlamlığına  daha  çox  diqqət  yetirən  insanlar  idman 

məhsulları, ekoloji cəhətdən təmiz məhsullar və  sağlam həyat tərzi üçün 

zəruri olan məhsullar almağa üstünlük verirlər. «Cəmiyyət  Mənəm» prin-

sipi ilə yaşayan insanlar isə yaxşı geyinməyə, səyahət etməyə və fərdiçi-

liyə  üstünlük  verir,  geyim  və  şəxsi  istifadə  məhsullarının,  həmçinin 

səyahət və  gəzinti üçün  lazım olan məhsulların alınmasına daha çox pul 

xərcləyirlər.  «Cəmiyyət bizik» prinsipinə əməl edən insanlar isə özlərinə 

nisbətən  ailəsinə  daha  çox  diqqət  yetirir  və  cəmiyyətin  problemləri  ilə 

məşğul olurlar. Bu insanlar mənzil və ailəsinin istirahəti üçün lazım olan 

məhsulların  alınmasına,  təhsilə  daha  çox  pul  xərcləyir,  xeyriyyəçilik 

fəaliyyəti ilə məşğul olur, təbii mühitin mühafizəsinin qayğısına qalırlar. 

---