152
IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve
Sosyal Bilimler Sempozyumu
27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
IV. International Symposium on Educational and
Social Sciences in Turkish Cultural Geography
27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan
Televiziya İncəsənət Proqramlarının Maarifçilik Funksiyası
Fəxriyyə İSAYEVA
Bakı Xoreoqrafiya Akademiyasının doktorantı
faxriyyaisayeva@gmail.com
XÜLASƏ
Giriş:
Kütləvi informasiya vasitələri sistemində cəmiyyətə yüksək təsir imkanlarına malik «televiziya yarandığı
ilk dövrdən incəsənət nümunələrinin işıqlandırılması işində vacib kommunikativ iş görməyə başlamışdır».
Sosioloqların nəzəri cəhətdən əsaslandırdıqları elitar və kütləvi mədəniyyət formalarının hər ikisi televiziyada
paralel görünməkdədir. Biz televiziyanın efirində bir tərəfdən, məsələn, klassik rəssamların yaradıcılığını, digər
tərəfdən modern sənət əsəri yaratmış Pikassonu görə bilərik. Bunların hər ikisi tamaşaçının estetik zövqünün
formalaşmasına xidmət edir, biri digərini tamamlayır. Televiziyanın təsir gücü, yayım arealının böyüklüyü
incəsənətimizin nadir nümunələrini nəinki Azərbaycan, habelə dünya tamaşaçısına çatdırmaqla hələ ötən əsrin II
yarısından bu sahədə xeyli iş görmüşdür. Hələ o zamanlarda yaradılmış bir sıra proqram formatları da
Azərbaycanın mədəniyyət və incəsənət nümunələrinin həm qorunub saxlanmasına, həm də geniş təbliğinə səbəb
olmuşdur. Azərbaycan televiziyasında uzun müddət fəaliyyət göstərən “Ədəbi-dram verilişləri” redaksiyası
“Palitra”, “Miniatür sənəti”, “Tarixin yaddaşı”, “Ədəbiyyat söhbətləri”, “Klassiklərin yaradıcılıq dünyası”
kimi hər biri xeyli müddət davam edən verilişlər meydana çıxdı. Ümumiyyətlə, tədqiqatçılar Azərbaycan
televiziyasının formalaşma dövrünü araşdırarkən birmənalı olaraq mədəniyyətə, incəsənətə ayrılan diqqəti xüsusi
qeyd edirlər.
İşin elmi yeniliyi: Nəzəri fikir belə bir nəticəyə də gəlir ki, «yaradıcılıq axtarışlırı, incəsənətin təbliği ilə
televiziya özü də incəsənətin bir növünə çevrilir». Deməli, özü də incəsənət növü olan televiziya sənətin sinkretik
vasitəsi kimi fəaliyyət göstərir. Bu mənada televiziyanın incəsənət proqramları «böyük sənət əsərləri işində ən
səmərəli vasitədir».
Aydındır ki, mədəniyyətin və ictimaiyyətin səviyyəli təbliğatı cəmiyyətin maariflənməsinə ciddi kömək
göstərir ki, bu da daha çox müasir televiziyanın imkanları ilə həyata keçirilir.
Azərbaycan teleməkanında dövlət - AzTV və İctimai televiziya kanalları bu missiyanı daha səmərəli
həyata keçirirlər.
Nəticə: Telenəzəriyyəçilərdən birinin gəldiyi nəticəyə görə «televiziya əhatə etdiyi cəmiyyətin
strukturlarını formalaşdırır, sosiumun mədəniyyətini tənzimləyir, cəmiyyətdə baş verən mədəniyyət hadisələrini
təqdim edərək, yeni mədəni baxış formalaşdırır». Reytinq qazanmaq və bununla da reklam bazarına sahib çıxmaq
problemi yaşayan özəl kanallar da incəsənət proqramlarına diqqəti artırırlar. «Spaсe» telekanalındakı «Xanımlar
saatı», AzTV-də «Səadət», İctimai TV-də «Qadın saatı» incəsənətin bir çox sahələrinə qadın baxışını əks etdirir.
Bir sıra telekanallar xalq sənətini, incəsənət ustalarının yaradıcılığını, incəsənətin musiqi, rəssamlıq, teatr və s.
kimi faktlarını əks etdirən telefilmlər silsiləsinə də diqqətlə yanaşırlar. Bütün bunların hamısının əsasında
isəteleviziyanın daşıdığı maarifçilik funksiyasının real faktları dayanır.
Açar Sözlər: televiziya, maaifçilik, incəsənət proqramları, reklam, ATV, Space, telenəzəriyyə, xalq sənəti
proqramları
153
IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve
Sosyal Bilimler Sempozyumu
27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
IV. International Symposium on Educational and
Social Sciences in Turkish Cultural Geography
27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan
Ergenlerin Mizah Kullanım Durumları İle Öznel İyi Oluşları Arasındaki İlişkinin
İncelenmesi
Mücahit KAĞAN
Erzincan Üniversitesi
mkagan24@gmail.com
Meryem ATALAY
Milli Eğitim Bakanlığı
mrym.atly248@gmail.com
Bu araştırmanın amacı, ergenlerde mizah kullanım durumları ve öznel iyi oluş düzeyleri arasındaki
ilişkiyi incelemektir. Bu amaç doğrultusunda, katılımcıların özel iyi oluş düzeyleri ve mizah kullanım durumları;
cinsiyet ve okul türü olmak üzere çeşitli bağımsız değişkenler açısından incelenmiştir. İlişkisel tarama modeli
niteliğindeki araştırmanın örneklemini, 2017-2018 Eğitim-öğretim yılında Erzincan merkezde yer alan değişik
liselerde öğrenim gören 217 kız, 112 erkek olmak üzere toplam 329 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada, veri
toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu, Ergenlikte Mizah Ölçeği (Oral,
2004) ve Ergen Öznel İyi Oluşu Ölçeği (Demirci, Ekşi, 2015) kullanılmıştır.
Verilerin analizi SPSS-22 paket programı ile gerçekleştirilmiştir. Yapılan normallik testinde ise verilerin
dağılımının normal olmadığı görüldüğünden parametrik olmayan testler kullanılmıştır. Buna göre;
Ergenlerin mizah kullanım durumlarının cinsiyetlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı Mann Whitney U
testi ile incelenmiş ve testin sonucunda anlamlı bir farklılık görülmemiştir.
Ergenlerin mizah kullanım durumlarının okul türüne göre farklılaşıp farklılaşmadığı ise Kruskal Wallis
H testi ile incelenmiş ve testin sonucunda anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Ergenlerin öznel iyi oluş düzeylerinin
cinsiyetlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı Mann Whitney U testi ile incelenmiş ve testin sonucunda anlamlı
bir farklılık görülmemiştir.
Ergenlerin öznel iyi oluş düzeylerinin okul türüne göre farklılaşıp farklılaşmadığı ise Kruskal Wallis H
testi ile incelenmiş ve testin sonucunda anlamlı bir farklılık görülmüştür. Bu farklılığın kaynağına ilişkin yapılan
Mann Whitney U testi sonuçları incelendiğinde, sadece sosyal bilimler lisesi öğrencilerinin öznel iyi oluş
düzeyleri, Anadolu lisesi öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeylerinden anlamlı bir şekilde daha yüksek olduğu
bulgusuna ulaşılmıştır.
Ergenlerde bilişsel, sosyal ve psikolojik alanlardaki mizah kullanımının, ergenlerin öznel iyi oluş
düzeylerini manidar bir şekilde yordayıp yordamadığı çoklu regresyon analizi ile test edilmiştir. Yapılan analiz
sonucunda ergenlerde bilişsel ve psikolojik alanlardaki mizah kullanımı, ergenlerin öznel iyi oluş düzeylerini
manidar bir şekilde yordamakta iken; sosyal alandaki mizah kullanımı ergenlerin öznel iyi oluş düzeylerini
manidar bir şekilde yordamamaktadır. Ergenlerde bilişsel, sosyal ve psikolojik alanlardaki mizah kullanımı,
ergenlerin öznel iyi oluş düzeylerindeki varyansın %18.10’unu açıklamaktadır. Ergenlerde bilişsel ve psikolojik
alanlardaki mizah kullanımı, ergenlerin öznel iyi oluş düzeylerine ilişkin açıklanan varyansın %17.40’ına katkıda
bulunmaktadır.
Ergenlerin mizah kullanımının, ergenlerin öznel iyi oluş düzeylerini manidar bir şekilde şekilde yordayıp
yordamadığı çoklu regresyon analizi ile test edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda ergenlerin mizah kullanımı,
onların öznel iyi oluş düzeylerindeki varyansın % 6.50’ını açıkladığı görülmüştür.
Bu bulgular ışığında ergenlerin mizah kullanımı ile cinsiyet ve okul türü arasında, öznel iyi oluş düzeyleri
ile cinsiyet arasında herhangi bir ilişki bulunmazken; ergenlerin öznel iyi oluş düzeyleri ile okul türü arasında
sosyal bilgiler lisesi öğrencilerinin lehine bir ilişki bulunmuştur. Bu sonuca göre akademik liselerde öğrenim
gören öğrencilerin normal liselerde öğrenim gören öğrencilere göre daha yoğun bir öğretim programı ve daha
çok beklenti ile karşılaşmaları ya da sosyal bilimler lisesinde akademik dersler kadar sosyal faaliyetlere de yer
verilmiş olması öğrencilerin öznel iyi oluş düzeylerini olumlu yönde etkilemiş olabilir. Yine ergenlerin mizahın
alt boyutlarından olan bilişsel ve psikolojik alanlardaki mizah kullanımları onların öznel iyi oluşlarını anlamlı bir
şekilde yordamaktadır. Yapılan araştırmalarda mizah kullanımının bireylerin düşüncelerini ve ruh sağlığını
geliştirici etkiye sahip olduğu ve öznel iyiliği artırdığı görülmüştür.
Kısaca mizahın günlük hayatta etkili bir şekilde kullanılması bireylerin bilişsel, sosyal ve psikolojik
gelişimlerine olumlu yönde etki ettiği gibi onların öznel iyi oluş düzeylerini de olumlu yönde etkilemesi
beklenmektedir. Bireylerin en çok eğlendiği, kendini iyi hissettiği ve öğrendiği konu ve derslerin öğretmenlerin
mizah yeteneklerini kullandıkları dersler olduğu dikkate alındığında mizahı okullarda öğrenci yakınlarının sıklıkla
kullanması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler:Mizah, Öznel İyi Oluş
Dostları ilə paylaş: |