Microsoft Word ?Ziz? C?F?Rzad?docx

                                                                                                                                                  

60 

 

O hələ də bilmirdi ki, qız onun qəzəllərini eşidibmi? Bilirmi ki, bu şeirlər məhz 

onun  üçün  yazılır,  onun  təsirilə  qoşulur;  bilirmi  ki,  gözləri  dolğun  aya  baxanda 

Sonanı  görür,  əlvan  çiçəkləri  qoxlayanda  Sonanı  düşünür,  cümə  günləri  əqrəbası

ilə  məscidə  gedəndə,  namaz  üstündə  mehrabı  Sonanın  qaşlarına  oxşadır.  Bağdan 

dostu  ona  bir  dəstə  reyhan  verib,  "ətri-peyğəmbərdir,  ağa,  iylə,  səvabı  var"  – 

deyəndə  Sonanın  saçlarını  xatırlayır,  Zoğalavay  çayı  boyu  ucalan  sərvləri  seyr 

etdikdə  Sonanın  qaməti  gözləri  önündə  cilvələnir...  "Ay  Sona...  Sona"  deyə

pıçıldayan  dodaqları  yeni-yeni  qəzəllər  düzür.  Şair  Sonanı  unuda  bilmirdi...  O 

bilirdi  ki,  nə  anası,  nə  əqrəbası,  nə  də  içində  yaşadığı  bu  mühit  onun  Sonanı

sevməsinə,  ona  evlənməsinə  razılıq  verməz...  "Çəngi!"  Bircə  bu  söz  dəhşətli 

damğadan, taundan, vəbadan da qorxunc idi... Sona çəngi idi. O heç vaxt heç kimin 

arvadı,  anası  ola  bilməz.  Heç  kəs  ona  "gəlinim"  deməyə  razılıq  verməz.  Sona 

çəngidir.  Xoşməşrəb  cavanlar  ona  valeh  ola  bilər,  amma  heç  birisi  "övrətim" 

deməz. Dəliqanlı cavanlar Sonadan ötrü ölürdü... Amma heç birisi ona evlənməyi 

ağlına  belə  gətirmirdi.  Onun adını  Mahmud  ağa  məclisindən  başqa  heç bir  yerdə

bündürdən  söyləyə  bilmirdilər.  "Çəngi"  deyirdilər  böyüklər,  arvad-uşaq,  əqrəba 

yanında  onu  görüb  tanıdıqlarını  boyunlarına  belə  almaz,  almaqdan  qorxardılar. 

"Çəngi"...  Qadınlar  onun  adını  lənətsiz  yad  etməkdən  çəkinirdilər.  Şair  bunları

bilirdi, amma Sonanı unuda bilmirdi... 

...Hava  qaralanda  o,  Qəriblərə  tərəf  yollandı.  Artıq  taqəti  qalmamışdı.  O, 

Sonanı təkbətək görməli, qəlbini tüğyana gətirən hissləri ona açmalı idi. Qoy sonra 

nə olur-olsun... O sonranı heç düşünmürdü də. 

O  bugünkü  moizoni  xatırlamaq  istəməsə  də  Molla  Qurbanqulunun  sözləri 

qulağından  getmirdi.  Molla  Qurbanqulu  Mahmud  ağanın  nüfuzundan  qorxaraq, 

onun  öz  adını  çəkməsə  də  bu  gün  o  məclisə  gedən  cavanların  qarasına  çox 

danışmış,  çəngilərin  rəqsini  "şeytan  əməli"  adlandırmış,  "lənətləmiş,  bu  bəlanın 

şəhərdən rəf olunmasını, qovulmasını, sürgün olunmasını hazirundan tələb etmişdi. 

Cavanların yoldan çıxmağa başladığından, şəraba, mütrüfə, çəngiyə meyil etdiyin-

dən,  məsciddən,  Allah  yolundan  uzaqlaşdığından  danışmış,  belələrini  cəhənnəm 

əzabı  ilə  qorxutmuşdu.  İndi  şair  ürəyində  Molla  Qurbanqulu  ilə  mübahisəyə

girişmişdi:  "Niyə  gərək  elə  yaxsı,  gözəl,  insana  fərəh  gətirən,  onu  güldürən, 

sevindirən hər şey şeytan əməli hesab olunsun? Göz yaşı, əzab Allaha xoş getsin? 

Niyə  axı  Allah  öz  yaratdığı  insana  yaxşını  o  dünyada,  əzabı  bu  dünyada  rəva 

görsün?  Nə  üçün  yaxşını  ruh,  pisi  cism  duysun?  Doğrudanmı  Sona,  Nəcəfqulu 

kimi sənət- 

 

 

---

                                                                                                                                                  

61 

 

karlar, Mahmud ağa təki sənəti qiymətləndirən gözəl insanlar cəhənnəmdə

yanacaq,  Molla  Qurbanqulu,  Qapaqlı  Hacı  Əsəd  kimi  qəlbiqara  adamlar 

behiştə gedəcək? Bəs onda üsuli-dinin əsaslarından biri olan ədl hara gedir? 

Adil  Allah  belə  ədalətsiz  iş  tutarmı?  Musiqi,  şeir,  rəqs  cəhənnəmdə  isə, 

behiştdəki  hurilər-pərilər  nə  edirlər?  Axı  insanı  paklığa,  dostluğa,  səadətə

səsləyən  Füzuli  qəzəllərini  təğənni  edən  xanəndə  nə  günahın  sahibidi? 

Qəlblərə  fərəh  və  həyatın  rüknü  olan  məhəbbət  təlqin  eləyən  Sona  hansı

təqsirinə görə lənətlənir? 

Vaiz əsrari-ləbi-dildan bilməz, bilmişəm  

İçməyən, zövqi-meyi gülnarı bilməz, bilmişəm.  

Olmayan aşiq nə bilsin əhli-eşqin halını,  

Cövri-yarü təneyi-əğyan bilməz, bilmişəm. 

Şübhələr şairin qəlbini didir, ürəyini qana döndərir, beynini gəmirirdi. 

Hava  artıq  tamamilə  qaralmışdı.  Şair  Mütrüf  Ədilin  evinə  çatıb  durdu. 

"Görəsən  o  məni  necə  qarşılayacaq,  nə  deyəcək?  Görəsən  eşqindən  dəli-

divanə olduğumu bilirmi? Duyurmu ki, pərvanə şama, otlar, çiçəklər işığa 

günəşə  can  atan  kimi  mən  də  onun  başına  dolanmağa,  ziyasından 

işıqlanmağa can atıram?". 

Əl çatsa fəda canımı canana edərdim,  

Şəmi-rüxinə könlümü pərvanə edərdim. 

Bir an tərəddüd içində dayandı. Sonra qət edib əlini qapının çaxçaxına 

uzatdı...  Qapını  Mütrüf  Ədil  özü  açdı.  Əlindəki  fanus  ilə  qonağın  üzünü 

işıqlandırdı. Tanıyan kimi özünü itirdi. O bu gəlişi heç vəchlə gözləmirdi. 

Gənc  olmasına  baxmayaraq,  bütün  şamaxılıların  "ağa"  deyə  çağırmağa 

başladığı,  bir  şair  kimi  tanıyıb  hörmət  etdiyi,  bir  seyid  peyğəmbər  övladı

Mütrüf  Ədilin  qapısını  niyə  döysün  gərək?  Yüzlərlə  əcaibliklərin  şahidi 

olmuş  coşməşrəb  cavanlar  məclisində  saç  ağartmış  Mütrüf  Ədil  üçün  bu 

gəliş  o  qədər  nagəhani,  gözlənilməz  idi  ki,  Ədü  salam-kəlamı  unutdu,  bir 

söz soruşmağa cürət etməyib geri çəkildi: 

-Buyurun, buyurun, cənab ağa!.. Nökərçiliyinizdə duraq... buyurun... 

O, evə tərəf irəlilədikcə yolu işıqlandırır və bir kəlmə də demədən 

özünü  müşayiət  eləyən  Seyid  Əzimi  yanpörtü  süzür,  nə  məqsədlə  gəl-

diyini anlamağa çalışırdı. 

Qızlar  şam  yeməyi  süfrəsini  yığışdırırdılar.  Onlar  da  Seyid  Əzimi 

görcək çaşbaş qaldılar. Seyid Əzim özünü ələ alıb dilləndi: 

---