Mikroprotsessor mp

Nazorat savollari

1. 
   Parallel interfeys KR580VV55ni tushuntiring.
   
2. 
   KR580VV55 interfeysini displey va klaviaturaga ulanish sxemasini tushuntiring.
   
3. 
   Mikrokontrollerli manipulyatorni ishlashini boshqaruvchi qurilmani ishlash prinsipini tushuntiring.
   
4. 
   Displey va klaviatura mikroprotsessor tizimida nimaga xizmat qiladi?
   
5. 
   Yetti segmentli indikatorning ishlash prinsipini tushuntiring.
   
6. 
   Yetti segmentli indikatorning parllel interfeysga ulanish sxemasini tushuntiring.
   
7. 
   Klaviaturani sistemaning ma`lumotlar shinasi bilan ulanish sxemasini tushuntiring.
   
8. 
   Maxsus klaviaturaning parallel interfeysga ulanish sxemasini tushuntiring.
   

Amaliy mashg‘ulot №7 Elektr toki bo‘yicha optik va magnitli ajratish sxemalari. (2 soat)

Mikroprotsessorli boshqarish sistemalarini ob`ekt bilan tok va kuchlanish bơyicha bog’lanish sxemalari.

Mikroprotsessorli boshqarish sistemalarining interfeyslari chiqishlarida boshqarish ob`ektining ijrochi qurilmalari uchun boshqarish signallari mantiqiy “1” yoki “0” kơrinishida bơlib, ular ob`ekt dvigatellarini ishga tushirish quvvatiga ega emas.

Boshqarish ob`ektlari dvigatellari uchun zarur parametrlarga ega bơlgan boshqarish signallarini elektron kalitlar orqali ulash prinsiplarini tushuntiruvchi sxemalarning soddalashtirilgan kơrinishi 6.1-rasmda keltirilgan.

dvigatel` boshqarish ob`ektiniing yuritmasini xarakatga keltiruvchi vosita sifatida: a) - kollektor zanjiriga; b) va d) - emitter zanjiriga; c) -yuk zanjiriga ulangan

6.1-rasm. Dvigatellarni tranzistorli kalitning kollektor, emitter va yuk zanjirlariga ulanish sxemalari

Mikroprotsessorli boshqarish sistemasining interfeyslari chiqishlaridan uzatiluvchi boshqarish signali tranzistor bazasiga ulangan bơlib, uni ochilish va yopilish jarayonini boshqaradi.
Dvigatellar ishini raqamli boshqarishda impul`sning chastotasi va kengligi orqali boshqarish usullari (chastotno-impul`snoye i shirotno-impul`snoye upravlenie) keng tarqalgan. Bu sxemalar uzluksiz boshqarish signallari uchun xam nazariy jixatdan qơllanilishi mumkin.
Bog’lanish sxemalarida kommutatsiya elementi sifatida asosan tranzistor, tiristor yoki rele qơllaniladi. Tranzistorli kuchaytirish sxemalari kam quvvali dvigatellarni boshqarishda keng qơllaniladi va kaskadlar asosida bir nechta tranzistor kuchaytirgichlari ketma-ket ulanishi orqali bog’lanish sxemalari xosil qilinadi. Ơrtacha quvvatli dvigatellar uchun rele asosidagi va yuqori quvvatli dvigatellar uchun tiristor asosidagi bog’lanish sxemalarini qơllash maqsadga muvofiq xisoblanadi.


6.2-rasm. a) tranzistor, b) rele va c) tiristor asosidagi bog’lanish sxemalarining soddalashtirilgan kơrinishlari.
Mikroprotsessorli boshqarish sistemalarida raqamli boshqarish qismini yuqori kuchlanishlarga ega bơlgan qismdan elektr signallari bơyicha ajratish sxemalarini qơllash ularning ishonchli ishlash darajasini oshiradi va yuqori kuchlanishlardan saqlaydi. Bunday sxemalarga misol sifatida yorug’lik nuri oqimiga asoslangan optik elementlardan iborat sxemalar va magnit maydon oqimlariga asoslangan magnit elementlar qơllanilgan sxemalar kiradi.



6.3-rasm. Zanjirlarni elektr signallari bơyicha a) optik ajratish va b) galvanik ajratish sxemalari.

Taymer va darajali uzilishlar kontollerining tuzilishi va ishlash prinsiplari.

Mikroprotsessorli sistemalarida bir qator qơshimcha funksiyalarni bajaruvchi katta integral sxemalar kơllaniladi. Ularga taymer va darajali uzilishlar kontrolleri misol bơla oladi. Taymer katta integral sxemasi mikroprotsessorli boshqarish sistemalarida turli vaqt intervallarini xosil qilish va impul`slar ketma-ketligi turidagi signallarni qayta ishlash uchun xizmat qiladi

6.4-rasm. K580BI53 seriyasidagi taymerning va K580BH59 seriyadagi darajali uzilishlar kontrollerining sxematik kơrinishi.

Masalan K580VI53 taymeri 3 ta bir-biriga bog’lik bơlmagan 16 razryadli ayiruvchi sanash qurilmalaridan iborat. Ular 2/10 lik va 2 lik sanoq sistemalarida ishlashi mumkin. Xar bir sanash qurilmasini bir necha ish rejimidan (mul`tivibrator, yakkavibrator, tug’ri impul`slar generatori va x.k.) biriga programmlashtirish mumkin. Xar bir sanash qurilmasi Ci – impul`slar kirishiga, Ui –boshqarish kirishiga va OUTi – chiqish signaliga ega.Taymerni programmalash davomida uning sanash qurilmasiga 16 razryadli son yoziladi. Ui-boshqarish singnali ruxsati bilan Ci- kirishidagi xar bir impul`s sanash qurilmasidagi sonni bittaga kamaytiradi va u “0” soniga yetganda OUTi – chiqishida ish rejimiga mos bơlgan singnal xosil bơladi. Masalan, taymer schetchiklaridan birini impul`slar ketma-ketligi ko'rinishidagi signal beruvchi, «Elektronika NSTM-01» robotining chiziqli xarakat yuritmalari yơl datchikiga, ulash mumkin.
Darajali uzilishlar kontrolleri (DUK) mikroprotsessorli boshqarish sistemalarida apparat vositalari va programma asosida xosil qilinadigan turli uzilish sơroqlariga (asosiy programmani vaqtincha tơxtatib, uzilish sơrog’iga mos programmani ishga tushirish va u bajarib bơlingandan sơng asosiy progammani uzilish bơlgan joyidan davom ettirish) xizmat kơrsatish uchun mơljallangan. DUK ning ishlash prinsipi bilan tanishishni K580VN59 katta integral sxemasi misolida kơramiz (6.5-rasm). Xar bir DUK 8 ta uzilish so’rog’iga (IR0, IR1,..., IR7) xizmat kơrsata oladi.

6.5-rasm. “Elektronika NSTM-01" roboti impul`sli datchigining ishlash prinsipi.

Bir nechta DUKlarni kaskadlash sxemasi orqali ulash bilan 64 tagacha uzilish sơrog’iga xizmat kơrsatuvchi sxemani xosil qilish mumkin. CAS0, CAS1, CAS2 - kaskadlash sxemasi bơyicha ulanish kirishlari. Bunday sxemada bitta DUK yetakchi, qolganlari ergashuvchi xisoblanadi. Ularning yetakchilik yoki ergashuvchanlik maqomi MS kirishi orqali ơrnatiladi. INT, INTA – mikroprotsessor bilan bog’lanish singlari.

Biror IRi-kirishi orqali uzilish sơrog’i kelganda DUK mikroprotsessorga INT orqali uzilish sơrog’i yuboradi. Mikroprotsessor bajarayotgan komandasini oxiriga yetkazib, uzilishga tayyorlik singnali INTA ni DUKga uzatadi va undan 3 baytli podprogrammaga ơtish komandasini qabul qiladi. Bu podprogrammada kelgan uzilish sơrog’iga mos xizmat kơrsatish programmasi joylashgan bơladi. 6.6-rasmda taymer va DUKning mikroprotsessorli sistemaning adreslar, ma`lumotlar va boshqarish shinalariga ulanish sxemasi keltirilgan.

6.6 – rasm. Taymer va DUKni sistema shinalariga ulanish sxemasi

Amaliy mashg’ulot №8 Zamonaviy mikrokontrollerlar asosidagi bitta va ko‘p ob’ektlarning parametrlarini nazorat qiluvchi va boshqaruvchi tizimlarini ishlash algoritmlari va dasturiy ta’minotlarini tuzish prinsiplarini o‘rganish. (4 soat)