Mineral güBRƏLƏRİn təSNİfati

Ammonium poli- və metafosfat

Dehidratlaşmış ammoniumfosfatlar poli və metafosfatların gübrə kimi istehsalının inkişafı perspektivlidir. Çünki onların tərkibində qida elementlərinin miqdarı ammonium ortofosfat-dakından yüksəkdir. Alınma üsulundan fərqli olaraq onların tərkibində 53-70% P₂O₅ və 13-30% ammonyak olur ki, onlardan da kompleks maye və bərk gübrələr istehsalında istifadə etmək olar. Dehidratlaşmış ammonium fosfatlar adətən bitkilər tərəfindən tam mənimsənilən orta -(NH₄)_nH_3-nPO₄, diorto (NH₄)_nH_4-nP₂O₇, tripoli (NH₄)_nH_5-nP₃O₁₀, meta -(NH₄PO₃)_n və digər kondensləşmiş formaların qarışığı şəklində olub, özünün aqrokimyəvi səmərəliliyinə görə heç də ammonium ortofosfatdan geri qalmır. Ammonium polifosfatlar az hiqroskopikdir və dayanıqlıdır – 100⁰C-yə qədər qızdırıl-dıqda onlardan ammonyak ayrılmır.

Ammonium polifosfatlar:

• 
  Yüksək temperaturda orto- və polifosfat turşularının ammonyaklaşdırılması ilə;
  
• 
  Ammonium ortofosfatların dehidratlaşması ilə;
  
• 
  Ammonyakın P₂O₅ iə qarşılıqlı təsiri nəticəsində alına bilər
  

Məsələn, 0,3-0,7 MPa təzyiq aıtnda (200⁰C) superfosfat turşusunun yüksək temperaturda ammonyaklaşdırılması nəticəsində ərinti əmələ gəlir. Ərinti orto-, diorto, tripoli və digər ammonium polifosfatlar qarışığından ibarət olur. Dənəvər-ləşdirilmiş məhsulun tərkibində 80%-ə qədər mənimsənilə bilən N + P₂O₅ (təqribən 60% P₂O₅ və 17-20% N) olur. Məhsulun tərkibi ammonyaklaşdırılmanın təzyiqindən asılıdır. Atmosfer təzyiqi altında tərkibində 61-64% P₂O₅ və 13-15% NH₃ olan məhsul alınır. 1 MPa təzyiqində isə tərkibində 55-57% P₂O₅ və 27-28% NH₃ olan, daha doğrusu N:P₂O₅ nisbəti əvvəlcədən 110-120⁰C-yə qədər qızdırılmış termiki və buxarlandırılmış ekstraksiya fosfat turşuları məhlullarının (51-58% P₂O₅) qızdırılan reaktorlarda 180-210⁰C temperaturda ammonyaklaşmasından tərkibində 13% N, 60-63% P₂O₅ olan ammonium polifosfat ərintisi alına bilər. Bu ərintilər nisbətən az hiqroskopik, tam möhkəm (6,7-9,3 MPa) dənələr əmələ gətirirlər.

Analoji məhsullar yüksək temperaturlarda (250-350⁰C) ammonium ortofosfatların dehidratlaşmasından alına bilər. Dissosiasiya nəticəsində ammonium itkisinə yol verilməməsi üçün proses ammonyak atmosferində təzyiq altında həyata keçirilir. Əlavələrin məsələn, ammonium nitratın daxil edilməsi faydalıdır.