MiRZƏ ƏLƏKBƏr sabiR

511 

 

Hophopnamə 

X a r i c i - i m k a n   - mümkün olmayan, imkansız; dözülməz. 

X a s -  xalis, təmiz, saf. 

X a s a n - xaslar, böyüklər, seçmə şəxslər. 

X a s s - məxsus, yalnız birinə aid olan, xüsusi. 

X a s s ə -  xüsusilə, ələlxüsus; h e y ə t i - x a s s ə -  xüsusi 

heyət. X a s ü a m - hamı, bütün xalq. 

X a t ə m -  üzük, möhür, möhürlü üzük. 

X a t i m ə b ə x ş  - nəticəli, sonu xeyirli. 

X a t u n -  qadın, xanım. 

X a ş a k - çör-çöp. 

X a v ə r -  şərq. 

X e y 1 - süvari, süvarilər, atlılar; ilxı, sürü. 

X a z i n - xəzinəçi, xəzinədar; x ə z i n  i - n i y r a n  - cəhənnəm qarovulçusu. 

X ə b a i s - xəbis işlər, pis, yaramaz hərəkətlər. 

X ə d ə m - xidmətçilər, qulluqçular. 

X ə d ə n g - ox. 

X ə f a - gizlilik. 

X ə f f a ş s i f ə t  - bayquşa bənzəyən, işıqdan qorxan, işığı sevməyən, elm 

və mədəniyyət düşməni. 

X ə f i -  gizli. 

X ə 1 - təxtdən salma, padşahlıqdan çıxarma. 

X ə l ə f -  övlad, atanın yerini tutan. 

X ə l’ə t - rüşvət. 

X ə 1 q ü 11 a h - Allah bəndələri, camaat. 

X ə m - əyri, bükük. 

X ə m s ə - beş; q ə t a ə t i-x ə m s ə - beş qitə. 

X ə n d ə n a k  - gülən, sevinən. 

X ə r - eşşək, uzunqulaq. 

X ə r g a h - böyük adamların çadırı. 

X ə r i d - alma, satınalma. 

X ə s a r ə t -  ziyan, itki. 

X ə s a r ə t d i d ə  - ziyan görmüş. 

X ə s m - düşmən, yağı. 

X ə t ə r n a k  - qorxulu, xatalı. 

X ə t m -  bitirmə, sona çatdırma. 

X ə t m i -  bitki, dərman bitkisi, gülxətmi. 

X ə t m i - k ə l a m -  sözü bitirmə. 

X 

0

 t m İ-Q u’r a n - Quran oxumaq. Quranı oxuyub bitirmək. 

X ə 11 i-x a m - bişməmiş, formalaşmamış xətt, kəmsavat) adamm xətt., yaaıs 

X ə z a y i n - xəzinələr. 

---

512

 

 

Mirzə Ələkbər Sabir 

X ə z a n ə - xəzinə. 

X ə z ə f - gildən qayrılmış qab-qacaq. 

X ı s - tər, yaş. 

X i d a r ə t - tənbəllik, kahallıq. 

X i d ə m a t - xitmətlər. 

X i d i v (x ə d i v) - hakim, hökmdar. 

X i d m ə t g ü z a r -  qulluqçu, xidmət edən. 

X i c 1 ə t - xəcalət çəkmə, xəcillik, utanma. 

X i l q ə t -  yaradılmış, yaradılma, v a s i t e y   i - x i l q ə t i  - yaramnasına, doğul- 

masma vasitə, səbəb. 

X i r ə s a z - bulandıran, çaşdıran. 

X i s a 1 - xislətlər, təbiət, xasiyyət. 

X i t a b ə - nitq, camaata xitab olunan sözlər. 

X i t a b ə t - natiqlik, xalqa müraciət. 

X i 11 ə - məmləkət, ölkə, yer; x i t t e y i - Ş i r v a n  - Şirvan ölkəsi. 

X i y ş - özü; x i y ş ü t ə b a r  - özü və nəsli. 

X i z 1 a n - köməksiz, adamsız qalma, bədbəxtliyə düçar olma, qara günə düşmək. 

X o s r o v -  şah, hökmdar; x o s r o v   i -  

X a v ə r  - Şərqin şahı; Günəş; x o s r o v   i - h ü s n  - gözəllik sultanı, gözəllər 

padşahı. 

X o ş b ə y a n  - şirindilli. 

X o ş 1 i q a - gözəl sifətli, üzlü. 

X o ş n i ş a n  - gözəl görünüşlü, qəşəng. 

X ö v f - qorxu. 

X u b - yaxşı. 

X u b ç e h r  - gözəl, gözəl üzlü (qız). 

X u b r u - gözəl üzlü, gözəl şimalı. 

X u d - özü, məhz. 

X u d a n ə k ə r d ə  - Allah eləməmiş. 

X u d a p ə s ə n d a n ə  - Allaha xoş gedən. 

X u d k a m i - inad, inadkarlıq, özbaşınalıq. 

X u d s ə r - özbaşına, öz bildiyini edən. 

X u n - qan; q ə r q i-d ə r y a y i-x u n - qan dənizinə batmaq və ya batırmaq.  

X u n a b ,   x u n a b   i - t ə r  - qanlı su; qanlı göz yaşı. 

X u n x a r -  qaniçən, vəhşi. 

X u n i n - qanlı, qana bulaşmış. 

X u n i n d i 1 - dərdli, həsrətli, ürəyi qanlı. 

X u n i n c i y ə r  - ciyəri qana dönmüş, məc. aşiq, vurulmuş. 

X u r a m -  sallana-sallana gəzmə, naz ilə yerimə. 

X u r a m a n  - naz ilə sallanaraq yürüyən; dilbər, sevgili. 

X u r d - yenə, yemək; x u r d ü x a b  - yeyib yatmaq. 

---

513 

 

Hophopnamə 

X u r ş i d -   Günəş. 

X ü f t ə - yatmış; qaranlıq. 

X ü 1 d - cənnət; x ü l d i b ə r i n  - behişt. 

X ü 1 q ə n - əxlaqca. 

X ü l d a ş i y a n  - yeri, məskəni cənnət olan. 

X ü 1 d z а г - cənnət; məc. gözəllər ölkəsi. 

X ü 1 u s - təmizlik, saflıq; x ü 1 u s i-q ə 1 b - təmiz ürəklilik. 

X ü m s -  beşdə bir. 

X ü m u d - sönük, sönüklük. 

X ü г a m - naz və əda ilə yerimə. 

X ü r r ə m -  şad, sevincli. 

X ü r s ə n d  - razı salma, qane etmə; xoşnud etmə. 

X ü г u c - zühur etmə, çıxıb görünmə. 

X ü r u ş a n  - bağırtılı, gurlayıcı. 

X ü s г - ziyan. 

X ü s u m ə t - düşmənlik; d ə f i - x ü s u m ə t  - düşmənliyi aradan qaldırmaq. 

X ü ş к - quru. 

X ü ş к ə - 1. qulluqçunun yeməksiz, paltarsız, ancaq quru muzdu; 

2. möminlik - təmənnasız, öz xərcinə möminlik etmə. 

X ü ş u - alçaq könüllülük, təvazö. 

X ü t ə n - Çində şəhərdir; gözəl qadınları, əla mişki və gözəl gözlü ceyranları ilə məşhur 

olmuşdur. 

X ü z u - təvazö, tabelik, itaət. 

İ 

İ a d ə - qaytarma; təkrar etmə; dağılmış, yox olmuş bir şeyi yenidən düzəltmə.  

İ a n ə -  kömək, yardım. 

İ b a - qəbul etməmə, narazılıq. 

İ b а г ə t - 1. ibarəli sözlər. 2. kəlam, atalar sözü. 

İ b q a - əbədiləşdirmə, daimi etmə. 

İ b t i d a l ə n m ə k  - mübtəla olma, düçar olma. 

İ b t i s a m - təbəssüm, gülüş. 

İ b z a 1 - əsirgəməmə, istənilən qədər sərf etmə. 

İ d b a r -  bədbəxtlik, taleyin dönüklüyü. 

İ d r a k -  dərk etmə, anlama. 

İ c a b - lazım olma, vacib olma; v ə q t i - c a b ı n d a  - lazım olan vaxtda. 

İ c a b ə t - bir yerə dəvəti qəbul edib gəlmə. 

İ c г а у i-ə m ə 1 - iş görmək. 

İ c t i m a - cəmiyyət, qorxma, ehtiyat etmə. 

İ c t i h a d -  səy və qeyrət. 

---