MiRZƏ ŞƏFİ ŞƏrq qərb araşdirmalarinda
Yüklə 2,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nəzakət Əliyeva
- Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında
Nəzakət Əliyeva 128 qırmızı Kaxet şərabı doldururdu; başında piramida formalı papağı, əynində mavi cübbəli, hiyləgər sifətli fars müğənnisi mavi barmaq ucu ilə çengir (simli alət) çalır və Hafizin ən sevilən qəsidələrindən oxuyurdu. Təəccüblü gözlərimlə hara baxırdımsa, orada heyrətlər və yeniliklər aşkar edirdim. Mən uşaqlıqdan oxuduğum və arzu etdiyim min bir gecə nağıllarında sanki həqiqətən yaşayırdım. Gah yemək yeyilir, gah söhbətlər aparılır –mahnı, rəqs, gülüş və ən əsası hamı sərxoş olurdu. Müğənni Şirazın mahnılarının sevimli tonları elə qəribə tərzdə səsləndirilirdi ki, adamı məst edirdi. Qırmızı Kaxet şərabı artıq qonaqların sifətində əks olunurdu. Onun atəşi mənə də təsir etdi, səyahətlərdən yorulmuş bədənim rahatlıq tələb edirdi. 14 gündən bəri idi ki, mən çarpayı üzü görməmişdim. Nəmli-şehli gecələri gah arabalarda, gah nimdaş xalçaların üstündə, gah da kasıb dağ komalarında keçirmişdim. Yorğun gözlərim yumulur açılır və nəhayət, mən yuxunun təzyiqinə tab gətirə bilməyib və öz otağımı axtarmaq üçün ziyafəti tərk etdim. Mən oyananda şərabın güclü təsirini ən çox başımda deyil, ayaqlarımda hiss etdim, çünki Kaxet şərabının belə xüsusiyyəti var idi ki, o başda deyil, bədənin aşağı ətrafında nadir ağırlıq yaradırdı. Bəzi cənabların dostcasına müdaxiləsi olmasaydı, Tiflisin döşəməsiz, itlərlə dolu küçələri ilə gəzib heç vaxt mənzilimə çata bilməyəcəkdim. Ay işıqlı, gözəl ətirli bir gecə idi, belə bir əsrarəngiz gecə yalnız Gürcüstan səmasında görünə Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 129 bilərdi, ay elə işıq saçırdı ki, onun parıltısı sirlərlə dolu, incə bir örtüklü mülayim günəş işığıdır. Sərin gecədə bu uzun gəzinti məni bir qədər gümrahlaşdırdı; səmadakı çox cazibəli parıltısı olan ulduzlar, uzaqda isə yarım ay formasında olan Kazbekin zirvəsi ucalırdı, nağılvarı gözəlliyi olan şəhər büsbütün sanki mənim ayaqlarımın altında idi və buradan Kürün parlayan dalğaları aydın görünürdü. Güclü bir hiss pəncərəmdən görünən bu xoş mənzərədən ayrılmağa qoymurdu. Mənim otağımdan çıxan qapı yuxarıya-evin dövrəsinə fırlanan bir qalereyaya aparırdı və mən gördüm ki, bu qalereya hələ tam hazır deyildi, yerə kərənlər və taxtalar düzülmüşdü. Çox böyük həyəcanla mən bu qalereyaya gedən qapını açdım və həmin anda beynimdə Puşkinin bu qafiyələri səsləndi: (hərfi mənada) Gürcüstan təpələrinə gecə qaranlığı çökəndə Araquanın dalğaları mənim qarşımda köpüklənir. Mən bayıra çıxdım; ayağımı taxtanın üstünə qoyanda, zərbədən yerə yıxıldım, qışqırtı, bağırtı və ən nəhayət, qan içində həyətdə bayılıb qaldım… Həyatım bahasına başa gələn bu hadisənin gerisini gündəliyimə daxil etmədim, çünki bu mənə ikiqat əzab verərdi. Sizin bilməyiniz üçün bu kifayət edər ki, bədənimin çox hissəsi dəhşətli yaralanmışdı, bu isə ağrıdıcı müalicə və qayğıkeş qulluq tələb edirdi. Bu vaxt mən kitablar və oxu ilə başımı qatırdım. Nəzakət Əliyeva 130 Hər şeydən əvvəl bunu qeyd etmək istərdim ki, mənə tatar dilini öyrətmək üçün müəllim lazım idi, çünki Qafqaz ölkələrində lazımi dili mümkün qədər tez öyrənmək istəyirdim. Təsadüf mənim seçimimə kömək etdi, yazı müəllimim Mirzə Şəfi (Gəncə alimi, ülaməsi) dediyi kimi, o bütün adamlardan savadlı və müdrik idi. Əslində, o özünü yerli təvazökarlığı ilə yalnız Şərqin ilk ülaməsi adlandırırdı; onun fikrincə Qərbin, yəni Avropanın övladları hələ zülmət və inamsızlıq içərisində yaşayırlar, o, həmçinin özü üçün belə fikirləşirdi ki, o, müdrikliyinə və savadına görə hamımızı ötüb keçmişdir. O, belə ümidlə yaşayırdı ki, çalışqanlığının, maarifçiliyinin və müdrikliyinin sayəsində təkcə Şərqdə deyil, həm də Qərbdə uzun müddət diqqət mərkəzində olacaq. Onun dediyinə görə mən onun beşinci şagirdiyəm. Bu ondan irəli gəlirdi ki, Mirzə Şəfi elminin hikmətinə Tiflisdə tələbat çox idi. O, sözlərinə belə davam etdi: «Mənim dörd sələfim, öz ölkələrinə, məni Avropaya qayıtdıqdan sonra Şərq təhsilini bütün qüvvələri ilə öz kadrları arasında yaymağa söz vermişlər. Mənə isə xüsusi bir ümidlə yanaşırdı, yəqin ki, mənim hər dərs üçün verdiyim gümüş pula görə; nəyi və necə öyrəndiyim üçün bu Gəncə ülaməsinin qeyri-adi yüksək qiyməti var. Həmişə olduğu kimi ən anlaşılmayanı budur ki, bu müqəddəs dilləri başa düşməyərək biz özümüzü alim və ya ülamə adlandırırıq və bu adla bütün dünyanı gəzirik. Bu müqəddəs dilləri öyrənmək üçün onu müəllim seçməkdə mən uğurlu seçim etmişdim. Bu Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 131 uğurlu seçimi o mənə əyani surətdə bildirirdi. «Mən, Mirzə Şəfi, dedi - o Şərqin ilk alimiyəm, mən şagirdim kimi isə, ikinci sənsən! Sən məni düz başa düşməlisən. Mənim Ömər Əfəndi adında bir dostum var, o ölkənin alimləri içərisində doğrudan da üçüncüyə layiq olmayan çox ağıllı bir adamdır. Əgər mən həyatda olmasaydım və Ömər əfəndi sənin müəllimin olsaydı, onda birinci sən də onun şagirdi kimi ikinci olacaqdın». Fikirlərini bu cür izah etdikdən sonra Mirzə Şəfi şəhadət barmağını alnına söykəyib hiyləgər baxışla mənə baxdı, mən isə dinməz halda başımı yırğalamaqla razılığımı bildirdim. Mirzə Şəfinin dərslərinə görə paxıllığını çəkən rəqib alimlər içərisində Bağdadlı tanınmış Mirzə Yusifi göstərmək olardı. O, Bağdadda ərəb dilində təhsil aldığına görə özünü oralı hesab edirdi, o, özünü Mirzə Şəfidən çox dərin bilikli kimi qələmə verir və hətta bir dəfə söhbət edərkən elm adamları arasında onu «eşşək» adlandırdı. «Bu adam heç vaxt səliqəli yaza bilmir – deyə Yusif mənim hörmətli Mirzəmin məzəmmətləyirdi - mahnı oxumağı isə heç bacarmır. İndi mən səndən soruşuram: Elm yazısız nədir? Alimlik nəğməsiz nəyə lazımdır? Mirzə Şəfi mənim qarşımda nəyə qadirdir?». Bu anda o, xüsusilə, onun Yusif adının gözəlliyindən və onun həzrət adı kimi bir çox şairlər tərəfindən tərənnüm edilməsini qulaqbatırıcı danışıq qabiliyyəti ilə aravermədən deyərək sübut etməyə çalışırdı ki, adlar boş yerə səslənmir, onların gözəlliyi Yüklə 2,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|