Modda va energiya almashinuvi va uning oqibatlari. Reja Moddalar va energiya almashinuvi haqida umumiy tushuncha

Organizm hujayralarining yangilanishi, o’sishi faqatgina organizmga tinimsiz ravishda kislorod va to’yimli moddalar tushib turgandagina amalga oshishi mumkin. To’yimli moddalar – bular organizmni tarkibiy qismlari hosil bo’ladigan asosiy plastik materiallardir.

Organizm hujayralarining yangilanishi, o’sishi faqatgina organizmga tinimsiz ravishda kislorod va to’yimli moddalar tushib turgandagina amalga oshishi mumkin. To’yimli moddalar – bular organizmni tarkibiy qismlari hosil bo’ladigan asosiy plastik materiallardir.

Organizmning yangi hujayralari hosil bo’lishi uchun, ularning tinimsiz yangilanishi, yurak, oshqozon-ichaklar trakti, nafas organlari, buyraklarni ishlashi uchun, hamda odamlar tomonidan maxsus va zarur ishlarni bajarishi uchun energiya zarur. Odam bu energiyani moddalar almashinuvi jarayonida yuz beradigan oksidlanish va parchalanishi reaksiyalari hisobidan oladi.

Shunday qilib organizmga tushuvchi to’yimli moddalar faqatgina plastik qurilish materiali bo’lib qolmasdan balki hayot uchun zarur bo’lgan energiya manbai bo’lib ham xizmat qiladi.

Moddalar almashinuvi deganda, moddalarning ovqat hazmi traktiga tushganidan boshlab organizmdan chiqarib tashlanadigan parchalanishning oxirgi mahsulotlari hosil bo’lgunicha yuz beradigan o’zgarishlari yig’indisi tushuniladi.

WWW.ARXIV.UZ
3. Moddalar almashinuvi bir-biriga chambarchas bog’liq bo’lgan ikki jarayon,yani assimilyatsiya va dissimilyatsiya orqali o’tadi. Bular anobolizm va katobolizm deb ham ataladi.
Ovqat moddalari tarkibiy qisimlarining hujayralarga o’tishi assimilyatsiya yoki anabolizm debataladi. Bu jarayon natijasida hujayralarning tarkibiy qismlari yangilanadi, ular ko’payadi. Organizm qancha yosh bo’lsa, unda assimilyatsiya jarayoni shuncha faol o’tadi. Bu esa yosh organizmning o’sishi va rivojlanishini ta’minlaydi
Hujayralar eskirgan tarkibiy kismlarining parchalanishi (emirilishi) dissamilyatsiya yoki katabolizm deb ataladi. Buning natijasida energiya hosil bo’ladi va bu energiya assimilyatsiya jarayoni uchun sarflanadi. Dissimilyatsiya jarayoni natijasida hosil bo’gan qol diq moddalar ayirish organlari orqali tashqariga chiqariladi (karbonat angidrit, suv, azot qoldiqlari va boshqala).

WWW.ARXIV.UZ