29
anlamda kilise duvarlarının dışına çıkmıştır. Örneğin; Ortaçağın dünya merkezli evren
görüşü, bu dönemde eleştirilerek güneş merkezli evren anlayışına kavuşmuştur. Bir
başka deyişle bilgi, tanrı merkezli-kaynaklı (tanrı sözü) olmaktan çıkıp insan
merkezli(neden-sonuç bağıntılı) bir kimlik kazanmıştır.
60
Bilim, deneysel yöntemle ve neden sonuç ilişkisine bakarak açıklamaya çalıştığı
her şeyi, bir doğal durum olarak görür ve bunun temelinde ruhanî bir güç kabul etmez.
Dolayısıyla bilim; nesnel bilgiyi sağlayan ve ancak ‘nesne’/’olgu’ alanında varlık
gösteren bir faaliyettir. Bunun için bilim, metafiziksel, ahlâkî veya değer içerikli bir
bilginin doğru olabileceğini, dahası bu alanlara dair bir bilgiyi kabul etmez. En azından
doğa bilimleri çerçevesinde düşünüldüğünde böyledir. Bilimin dışında kalan, nesnesi
somut olmayan alanlar felsefenin, dinin, metafiziğin ilgi alanındadır ve bu alanlara da
bilim, itibar göstermemektedir.
Yukarıda adı geçen bilim insanları çoğunlukla doğa bilimleri alanında
çalışmışlardır. Bu kişilerin önemleri az olmamakla beraber, felsefî veya toplumsal bilgi
bağlamında Aydınlanmanın kökenindeki temel bilimsel yönü ortaya çıkartan, filozof bir
kişilik olarak bilim (felsefesi) alanında fikir vermiş Bacon’ı öne sürebiliriz. Bacon’a
göre; bilgi için öncelikle ön yargılardan kurtulmak gerekir. Bacon, bu önyargılara neden
olarak ‘idol’leri öne sürer. Bacon’a göre, insan zihninde dört idol bulunmaktadır.o,
“bunların birincisine soy idolleri, ikincisine mağara idolleri, üçüncüsüne çarşı-Pazar
idolleri, dördüncüsüne tiyatro idolleri adını” verir.
61
Burada Bacon’ın idollere verdiği
isimlerle bir bakıma insan zihninde bulunan ve düşünsel ket vurmalara yol açan
durumları -ve bunun sosyal yönünü- gösterilmektedir.
Ayrıca, idollerin terk edilmesi
gerektiği ve ancak böylece doğru bilgiye ulaşılacağını savunan Bacon, modern dönemin
en çarpıcı sözlerinden biri olan ‘bilgi güçtür’ sözüyle, zaten onun bilimsel bilgiye
verdiği önemi göstermektedir. Bacon’ın bilgi/bilim açısından önemini belirleyen
Harvey’e göre onun bilime/bilgiye bakışı, onu Aydınlanmanın ilk müjdeleyicilerinden
biri kılmıştır.
62
60
Bkz. Melek Dosay Gökdoğan, “Bilim Tarihi”,
Dostları ilə paylaş: