Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman

Modernlik ve Müphemlik
, s.26-27. 
326
 Bauman, 
Modernlik ve Müphemlik
, s.27. 

---

131 
 
nedenle  de  ilerlemek  için  atılan  adımların  daha  saplantılı  ve  dehşet  saçıcı  bir  hale 
gelmesine  sebebiyet  verdiğini  söyleyebiliriz.  Bu  bağlamda  modernliğin  filmi  insanlık 
adına kahraman bir edayla çıkılan ve uzun soluklu bir yürüyüş olmasına karşın trajik bir 
sona dönüşmüştür. 
Filmin  başrol  oyuncusu  olan,  doyumsuz  ve  maceraperest  modernlik,  dünyanın 
efendiliğine  soyunduğundan  Prokrustes’in  yatağı  gibidir.  Mitolojik  hikayeye  göre 
Prokrustes,  kendi  boyuna  göre  olan  yatağını  misafirlerine  sunar.  Nazik  bir  davranış 
olarak  görülebilecek  bu  hareketle  birlikte  bir  sorun  doğar.  Sorun  misafirlerin  boyu  ile 
yatağın  boyunun birbirine uygun olmamasıdır. Çözüm,  yatağa kısa gelenlerin de uzun 
gelenlerin  de  yatağa  uygun  hale  getirilmesidir.  Bu  durum,  misafirlerin  türlü 
işkencelerden  geçirildiği  bir  konuk  ağırlama  şekli  olmuştur.
327
 Prokrutes’in 
misafirlerine  uyguladığı  gibi  modernlik  de  beklemediği-istemediği  misafiri  olan 
müphemlikle  karşılaştığında,  onu  kendine  uygun  yöntemlerle  karşılar.  Bauman’a  göre 
bütün sorun modernliğin kendine biçtiği düzenleyici roldedir. Çünkü bir düzenleyici bir 
düzenlenecek şey gerektirir. Bu bakımdan müphemliği sürekli artıran bir modernlik söz 
konusudur:
 
Modernlik,  bütün  düzenleme  faaliyetlerinin  yok  etmeye  yemin  ettiği  ve  bu 
umutla çalıştığı şeydir. Müphemlik, bütün düzenleme kaygılarının 
sebebidir
: 
Yaşama  işi  durumun  açıklığını  gerektirir  ve  işte  düzen  kurma  –yani, 
karışıklıkları açığa kavuşturma: her nesneyi ve her durumu kendi sınıfına ve 
sadece
  kendi  sınıfına  hapsetme-  girişimini  ve  dolayısıyla  da  karanlığı 
saydam  ve  karmaşığı  belirgin  kılma  çabasını  tetikleyen  müphemlik  olarak 
ortaya  çıkan  şey  tam  da  bu  açıklık  ve  kesinliğin  yokluğudur.  Ancak 
müphemlik  aynı  zamanda  düzenleme  telâşının 
sonucudur
  da.  Düzen 
üretiminin  kendi  zehirli  atığı  vardır;  ayrık  olmayan  zaman-uzam  üzerine 
boşu boşuna ayrık sınıflar dayatma çabası dolayısıyla da, kaçınılmaz olarak, 
bütün  sınıflandırmaların,    sınıflar  arasındaki  dokunulmaz  bölünmeyi  aşan 
kendi  atıkları  olmalıdır:  Dosyalar  arasında  çapraz  referanslar  ve  ciddî 
dosyalama  işi  ile  alay  eden  “muhtelif”  adlı  kalın  bir  dosya  olmadan  hiçbir 
dosyalama  tam  ve  doğru  olamaz.  Ve  hiçbir  bahçe  düzenlemesi,  ne  denlice 
zeki  olursa  olsun,  bazı  bitkileri  yabanî  sınıfına  koymaktan  kendini  alamaz. 
Düzen  ve  müphemlik  kadar  boşanmaya  dirençli  bir  eş  daha  zor  bulunur. 
Müphemlik, düzenin onsuz edemediği bir düşmandır.
328
 
Modern  paradigmanın  düzenleme  faaliyeti,  müphemlik  sorununu  daha  karmaşık 
toplumsal  ve  siyasal  sorunlara  dönüştürmüştür.  Müphemlik,  modernliğin  algısında 
                                                           
327
 Bauman, 
Modernlik  ve  Müphemlik
,  s.21:  Mitolojik  hikayede  Prokrutes,  yatağını  verip  ağırladığı 
misafirlerden  yatağa  kısa  gelenlerin  bacaklarını  çekerek  yatak  boyuna  uydurmaya  çalışır.  Aynı  şeklde 
yatağa uzun gelen misafirlerinin ise bacaklarını kesip kısaltarak yatağa uydurur.  
328
 Bauman, 
Parçalanmış Hayat-Postmodern Ahlak Denemeleri
, s.277 

---

132 
 
kamusal/toplumsal  veya  siyasal  dolayısıyla  bireyi  aşan  bir  konumdayken  postmodern 
zamanların  küresel  dünyasında  bireyin  tek  başına  kalmasıyla  da  her  insanın  kendi 
yaşamında  karşılaştığı  ve  çözmeye  çalıştığı  bir  sorunsala  dönüşmüştür.  Çünkü  üst 
anlatıların,    merkez  odaklı  düşüncelerin  dağıldığı  bir  döneme  girilmiştir.  Günümüzde 
bireyin toplumsal bağları, postmodern süreçle birlikte giderek azalmış bir hale gelmenin 
yanında,  bireyi  aynı  zamanda  küresel  ve  toplumsal  kaynaklı  sıkıntılarla  da  bireysel 
olarak mücadele etmek zorunda bırakmıştır. 
Bu  aşamada  Bauman’a  göre,  akışkan  modernlikte  özel  alana  kaymış  bir 
müphemlikten  söz  etmek  mümkündür.  Ne  var  ki  o,  her  bireyin  küresel  ve  toplumsal 
sorunlar  karşısında  çözüm  üretmede  veya  sıkıntılarla  baş  etmede  yeterli  olanaklara, 
donanıma  sahip  olmadığını  belirtir:  “Bugün  artık  müphemlik  genel  anlamda  özel  bir 
meseledir.  Tıpkı  diğer  birçok  küresel  toplumsal  sorun  gibi,  artık  bununla  da  bireysel 
olarak  savaşmak,  mümkünse,  özel  araçlarla  çözmek  gerekiyor.  Amaç  ve  anlamın 
kesinliğine  ulaşmak,  bireysel  bir  iş  ve  kişisel  bir  sorumluluktur  artık.  Gösterilen  çaba 
kişisel  bir çabadır. Müphemliğin özelleştirilmesinin  bireyin  omuzlarına  yüklediği  yük, 
çok az bireyde bulunabilen bir kemik yapısı gerektiriyor. Zayıf bir bel kemiği bu yükün 
altında  kırılabilir.  Bunu  önlemek  için  yapay  desteklerden  yardım  almak  gerekiyor. 
Kesinliğe  giden  özel  yol,  birçok  toplumsal  hizmet  gerektiriyor:  Ayrıntılı  haritalar, 
güvenilir  yol  işaretleri,  mesafe  sayaçları  gibi.”
329
 Neticede  modernliğin  müphemlikle 
mücadelesinde  ortaya  çıkan  problematike  bakıldığında,  toplumsal,  siyasal  tanımlar  ve 
düzenlemeler ilk başta karşımıza çıkar. Bu aşamada, yabancılar, dostlar, düşmanlar, biz 
ve onlar gibi yapılan ayrımların öne çıktığını görürüz. Şimdi Bauman’ın düşüncesinde 
modernliğin ürettiği bu kavramlar eşliğinde düzenleme faaliyetine bakabiliriz.