139
hiyerarşik ilişkiler kıskacındaki tüm davranışların insanî bir yönden ziyade teknik bir
anlam kazanması modernliğin düzenleyici tarafıdır. Bu noktada “insandışılaştırma,
bürokratik operasyonun yöneldiği hedef kitlenin, uzaklaştırma işlemi sayesinde bir nicel
ölçüler dizisine indirgenebildiği ve indirgendiği noktada” başladığını söyleyen
Bauman’a göre Holocaust, modern rasyonel düzenin bir yansıması olan bürokrasinin ve
araçsal aklın zorunlu bir sonucu olarak görülmelidir. Sonuçta Bauman, Holocaust’u
rasyonalitenin, bilimin ve bürokrasinin kısaca modernliğin bir deneyimi olarak
nitelendirir:
Modern bürokrasinin ve onun emrindeki beceri ve teknolojilerin ve iç
düzenindeki bilimsel ilkelerin karışmadığı birçok kitle kırımları,
pogromlar
343
, toplu cinayetler, gerçekte soykırımdan pek farklı olmayan
vakalar biliyoruz. Oysa belli ki Holocaust, böyle bir bürokrasi olmaksızın
düşünülemezdi. Holocaust, kökü tümüyle kurutulmamış modernlik öncesi
barbarlık kalıntılarının mantık dışı bir taşma olayı değildi. O, modernlik
evinin meşru bir sakiniydi; başka bir evi kendi yuvası olarak kabul
edemezdi. Bu, Holocaust olayına karar verenin modern bürokrasi ya da onun
temsil ettiği araçsal mantıklılık kültürü olduğunu iddia etmek değil; bundan
çok daha azını, modern bürokrasinin Holocaust tarzı bir olguya yol açmak
zorunda
olduğunu
savunmaktır. Bununla birlikte ben, araçsal mantık
kurallarının böyle bir olguyu tek başına önleyemeyeceğini; bu kurallarda,
‘toplumsal mühendisliğin’ Holocaust tarzı yöntemlerini uygunsuz, ya da
bunların yardımcı olduğu etkinlikleri mantık dışı diye dıştalayacak hiçbir şey
olmadığını savunuyorum. Ayrıca ben, toplumu yönetilecek bir nesne,
çözülecek pek çok ‘sorunun’ bir koleksiyonu; ‘kontrol altında tutulacak’,
‘hükmedilecek’ ve ‘ıslah edilecek’ ya da ‘yeniden üretilecek’ bir ‘doğal
yapı’; toplumsal mühendisliğin meşru bir hedefi ve genelde, kuvvet zoruyla
düzenlenecek ve plânlanan biçimde tutulacak bir bahçe (bahçe düzeni,
bitkileri, özen gösterilecek kültür bitkileri ve yok edilecek yabani otlar
olarak ayırır) gibi görmemizi teşvik eden bürokratik kültürün, Holocaust
fikrinin doğabileceği, yavaşça ama durmaksızın gelişebileceği ve sonucuna
ulaşılabileceği asıl atmosfer olduğunu savunuyorum. Ve ayrıca da ben,
Holocaust tarzı çözümleri yalnızca olanaklı değil belirgin bir şekilde ‘akla
uygun’ da kılanın –ve seçilme şansını arttıranın- araçsal akılsallık düşüncesi
ve onun modern, bürokratik kurumsallaşma biçimi olduğunu
savunuyorum.
344
Dostları ilə paylaş: