Moliya fanidan mavzu: dubay moliya tizimi

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY 
TA’LIM FAN VA INOVATSIALAR TA‘LIM 
VAZIRLIGI FARG‘ONA DAVLAT 
UNIVERSITETI 
SIRTQI BO’LIM 
IQTISODIYOT YO’NALISHI 
C 19/142-GURUH TALABASI: 
Xayitov Axrorjon 
MOLIYA FANIDAN 
 
MAVZU: DUBAY MOLIYA TIZIMI 
 

---

DUBAY MOLIYA TIZIMI 
 
Reja: 
1.
 
Dubay iqtisodiyoti 
2.
 
Dubay moliya tizimi 
3.
 
Dubay kredit banklari
 
 

---

Emaar Properties (Emaar Developments yoki Emaar) — Birlashgan Arab 
Amirliklarida joylashgan koʻchmas mulkni rivojlantirish boʻyicha koʻp 
millatli amirlik kompaniyasi. Bu Dubay moliya bozorida roʻyxatga 
olingan ochiq aktsiyadorlik kompaniyasi boʻlib, uning qiymati 2021-yil 
iyun holatiga koʻra, 15,5 milliard AQSh dollarini tashkil etdi. Emaar 6 ta 
biznes segmenti va 60 ta faol kompaniyalari bilan birgalikda Yaqin 
Sharq, Shimoliy Afrika, Osiyo, Yevropa va Shimoliy Amerikadagi 36 ta 
bozorda jamoaviy ishtirok etadi. 
Emaar Properties BAAdagi eng yirik koʻchmas mulk ishlab 
chiqaruvchilardan biri boʻlib, dunyodagi eng baland bino Burj Xalifa 
qurilishi kabi yirik loyihalari bilan tanilgan. 
2021-2022-yillarda Misrning Oʻrta yer dengizi sohilidagi Marassi 
loyihasi keng eroziyaga va yaqin atrofdagi plyajlarning atrof-muhitga 
katta zarar yetkazishi Emaar uchun turli munozlarni keltirib chiqardi. 
Oʻshandan beri ijtimoiy va anʼanaviy ommaviy axborot vositalarida keng 
tarqalgan norozilik koʻchmas mulk firmasiga qaratildi. Aytilishicha, 
Emaar oʻz loyihasiga Misr hukumati tomonidan berilgan qurilish 
ruxsatnomalaridan chetga chiqqan va shu sababli atrofdagi plyajlarda 
kutilmagan ekologik buzilishlarni keltirib chiqargan. Emaar bu 
eʼtirozlarga ahamiyat bermay, oʻzining zararli loyiha faoliyatini davom 
ettiraverdi.
Tarixi 
1997-2005-yillar 

---

Emaar Properties kompaniyasi 1997-yilda Rais Mohamed Alabbar 
tomonidan tashkil etilgan va roʻyxatga olingan[1]. BAAdagi yetakchi 
ishlab chiquvchilardan biri sifatida Emaar koʻchmas mulk, shu jumladan 
tijorat va turar-joy mulklarini rivojlantirish, savdo markazlari va 
mehmondoʻstlik sohasida turli xil louihalarga ega[2]. Dubay hukumati 
dastlab kompaniyaning 100 foiziga egalik qilgan boʻlsa, 2000-yilda 
IPOdan soʻng ochiq kompaniya sifatida faoliyat boshlaganida, taʼsischilar 
24,3 foiz aksiyadorlarga egalik qilishgan[3]. Keyingi yili Emaar Dubay 
Marina qurish rejalarini eʼlon qildi. 2000-yilda Emaar Properties Dubay 
moliya bozorida roʻyxatga olindi va xorij fuqarolariga aksiyalarni taklif 
qilgan birinchi mulk kompaniyasi boʻldi. Kompaniyani rivojlantirish 
loyihalarining birinchi bosqichi 2001-yilda boshlandi[4]. 
The Dubai Mallning masshtabli modeli 
2003-yilda kompaniya Downtown Dubay nomi bilan mashhur boʻlgan 
loyihani rivojlantirish uchun oʻz rejalarini taqdim etdi[5]. Loyiha ikkita 
ishlanmadan iborat edi. Bular: dunyodagi eng baland bino Burj Xalifa va 
eng katta savdo markazi The Dubai Mall edi. 
Emaar International MChJ 2004-yilda tashkil etilgan boʻlib, Emaarning 
tashqi bozorlarga kengayganini anglatardi[7]. Kompaniyaning Afrika, 
Osiyo, Shimoliy Amerika va butun Yaqin Sharqda davom etayotgan 
loyihalari mavjud[8]. 2005-yilda Emaar Hotels & Resorts MChJ Giorgio 
Armani bilan eksklyuziv shartnoma asosida dizayner brendi nomidagi 
hashamatli mehmonxonalar kolleksiyasini ishga tushirish uchun tashkil 
etilgan[9]. Shuningdek, 2005-yilda Turkiyaning Istanbul shahrida yer osti 

---

Emaar Square savdo markazi tepasida koʻp qavatli Emaar Square 
Lifestyle Center qurilgan. 14 qavatli bino plaza darajasidagi turar-joylar, 
qulayliklar va savdo maydonchalarini taqdim etadi[10]. 
2006 — hozirgi kungacha 
Dubai Mall 2008-yilda, Burj Xalifa esa 2010-yilda rasman ochilgan. 
2009-yilda ko‘chmas mulk bozoridagi tanazzulga qaramay, Emaar 2012-
yil kuziga kelib, Burj Xalifa loyihasi 80 foiz oʻsishga erishganini xabar 
qildi[11]. 2014-yilda esa, Emaar 11,4 milliard dollardan ortiq koʻchmas 
mulk investitsiyalariga egalik qilardi[12]. 
2009-yilda, 2006-yilda sotib olingan Emaar Properties shoʻba korxonasi 
boʻlgan Jon Laing Homes[13] AQShning Delaver okrugi sudiga 11-bob 
boʻyicha bankrotlikdan himoya qilish uchun ariza berdi[14]. 
2010-yil iyul oyida, amerikalik tadbirkor Lionel Lombard Emaar 
Properties va uning raisi Mohamed Alabbarga qarshi Kaliforniya federal 
sudiga Emaar chet ellik ishchilari nomidan gapirgani uchun uni nohaq 
qamoqqa olingani va qiynoqqa solingani haqida daʼvo arizasi bilan 
murojaat qildi. Ish 2010-yil noyabr oyida Lombard tomonidan toʻxtatildi 
[15][16]. 
Dubay Marina tumani 
2012-yil sentabr oyida, Emaar Dubay savdo markaziga tutashgan Burj 
Dubay markazida hashamatli 72 qavatli mehmonxona va kvartiralar 
loyihasi Address BLVDni ishga tushirdi. 

---

2014-yilda Emaar Properties o‘zining savdo markazlari va chakana 
biznesining aksiyalarini jamoatchilikka sotish rejalarini eʼlon qildi[17]. 
Emaar Malls Group 2014-yil oktabr oyida Dubay moliya bozorida ochiq 
kompaniyaga aylandi. Taxminan 535 million aksiyasi sotilgan, 3,25 
dirhamga yopilgan IPO 2007-yildan beri Dubaydagi eng yirik savdo 
markazi boʻldi[18]. Shuningdek, 2014-yilda Emaar dunyodagi eng baland 
Burj Xalifa SKY kuzatuv maydonini ochdi. Inson tomonidan yaratilgan 
eng baland nuqta Burj Xalifaning 148-qavatida, 555 metr balandlikda 
joylashgan[19]. 
Emaar Yangi yilni dunyodagi eng koʻp tomosha qilingan NYE bayrami 
bilan nishonladi[20][21]. Ginnesning Rekordlar kitobiga koʻra, Emaar 
NYE bayrami paytida dunyodagi eng baland odam yasagan inshootdagi 
„LED yoritilgan fasad“ unvonini qoʻlga kiritdi. Rekord o‘rnatuvchi 
displey 70 000 ta LED panellardan iborat bo‘lib, ularda mamlakat 
yetakchilarining rangli chiroqlari, proyeksiyalari va Burj Xalifadagi 
boshqa suratlar yonib turdi[22]. Emaar 2015-yilning ikkinchi choragida 
sof foydaning 16 foizga oshganini[23] va uning 235 million kvadrat 
metrdan ortiq yer banki borligini xabar qildi[24]. 
2015-yil mart oyida, Emaar Birlashgan Millatlar Tashkilotining 
Butunjahon oziq-ovqat dasturi va Dubai Cares va The Dream for Future 
Africa Foundation kabi tashkilotlarni qo‘llab-quvvatlovchi Emaar fondini 
ishga tushirdi[25]. Jamg‘arma 2015-yilning iyunidan iyuligacha 
„Ramazon hamma uchun“ kampaniyasi orqali roʻzadorlar uchun 3000 
dan ortiq taom yetkazib berdi[26]. 

---

2020-yil noyabr oyida, Emaar Properties yil boshidan sentabr oyigacha 
foydaning 48 foizga pasayganini eʼlon qildi[27]. 
2020-yil dekabr oyida, Alabbar Emaar raisi lavozimini tark etadi, ammo 
boshqaruvchi direktor sifatida ishlashni davom ettirdi[28]. 
Emaar Properties kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan Dubai Mall 
dunyodagi ikkinchi yirik savdo markazi hisoblanadi[29]. Dubai Mallda 
1200 dan ortiq doʻkon va 200 ta restoran mavjud[30]. Shuningdek, bu 
yerda Dubay akvariumi, suv osti hayvonot bog‘i, KidZania, Dubay muz 
maydoni va mintaqadagi eng yirik kinokompleks Reel Cinemas 
joylashgan[31][32][33]. 2014-yilda The Dubai Mallga 80 milliondan 
ortiq sayyoh tashrif buyurgan, ularning 40 foizi chet eldan kelgan 
sayyohlar edi[34]. Dubay savdo markazining kengaytmasi sifatida Emaar 
Downtown Views deb nomlangan 55 qavatli turar-joy binosini qurishni 
boshladi[35]. 
Downtown Dubay hududidagi Emaar Properties tomonidan ishlab 
chiqilgan yana bir yirik loyiha — Dubay favvorasi edi. Dubay favvorasi 
2009-yilning bahorida ish boshlagan dunyodagi eng baland favvoradir 
[36]. Favvoraning uzunligi futbol maydonidan ikki baravar (275 metr) 
uzunroqdir[36]. 

---

Emaar 2010-yilda ochilgan dunyodagi eng baland Burj Xalifa binosi 
loyihasini ham ishlab chiqqan[37][38]. Bino 2716,5 fut balandlik va 160 
qavatga ega[38]. 
Springs jamoasi 
Emaar Properties shuningdek, Dubay boʻylab mahallalar loyihasini ishlab 
chiqdi. Arab ranchlari, Dubay Marina, Yashillar, Yaylovlar, Koʻllar va 
Buloqlar shular jumlasiga kiradi. Ular zamonaviy arab arxitekturasiga 
amal qilishadi. 2013-yilda Emaar Dubay markazida The Address 
Residence Fountain Views I, II va III, The Address Residence Sky View, 
Burj Vista, Boulevard Point va Vida Residence kabi bir qancha boshqa 
loyihalarni ishga tushirdi[39]. 
Emaar shahridan Dubay markaziga Opera tumani qoʻshilgan. Asosiy 
jihatlar orasida Dubay opera teatri, mamlakatdagi birinchi maxsus opera 
uyi, shuningdek, dizayn studiyalari va boshqa turmush tarzi uchun 
qulayliklar mavjud[40]. 
Boshqa strategik hamkorliklarda Emaar va Meraas Holding MBR Dubai 
Hills Estateni rivojlantirmoqda. Dubay Hills mulkidagi birinchi turar-joy 
majmuasi, Mulberry at Park Heights sotuvga chiqarildi. Emaar Properties 
kompaniyasi Dubay Krik bandargohidagi oltita turar-joy minoralaridan 
iborat Dubai Creek Residencesni ishga tushirdi. Birinchi minora 2014-yil 
oktabr oyida ishga tushirilgan, bir oydan keyin yana ikkita minora ishga 
tushirilgan. 

---

Fayl:Burj Khalifa.jpg 
Emaar dunyodagi eng baland bino boʻlgan (828-metr (2,717 ft) Burj 
Xalifaga egalik qiladi. 
2015-yil yanvar oyida, Emaar Hospitality Dubaydagi Downtown butik 
mehmonxonasini ochdi. Mehmonxona Vida Hotels and Resorts 
tomonidan boshqariladi va 200 ta xona, sport markazi, bir nechta 
restoranlarga kirish imkoniyatini oʻz ichiga oladi[41]. Emaar Dubay 
Trolley bilan birgalikda mintaqadagi birinchi hop-on-hop-off tranzit 
tizimini ishlab chiqdi[42]. Trolley, shuningdek, dunyodagi birinchi 
vodorod bilan ishlaydigan, nol emissiyali koʻcha tramvay tizimidir[43]. 
Emaar Properties kompaniyasi Burj Xalifadan balandroq boʻlgan 
dunyodagi eng baland inshootni qurish rejalarini eʼlon qildi. U 2020- 
yilga qadar yakunlanishi kutilmoqda[44][45]. 
2017-yilda Dubay Krik bandargohidagi Creek Gate yangi turar-joy 
loyihasi ochilishi va baland minora Island tumanida joylashganligini 
eʼlon qilindi. U qurib bitkazilgach, Dubay markazidan deyarli uch 
baravar kattaroq boʻlishi va qurilishda dunyodagi eng baland inshoot 
Dubai Creek Tower boʻlishi aytilgan