kabi
go‘zal qiz.
Tog‘
kabi
yuksak.
Lochin singari dadil.
Ilgarigi
kabi
qadrdon bo‘lib ketishgan.
Gul
yanglig‘
ochilib bizga bir bor
qaramaysiz.
Oddiy mantiq -
dek, -day
qo„shimchasi
kabi (singari, yanglig‘, misol, misoli)
sof ko„makchisiga
sinonim ekanligini,
-dek, -day
qo„shimchalarida so„z yasash xususiyati yo„qligini ko„rsatib turibdi.
-dek, -day
qo„shimcha shaklidagi ko„makchilar hamisha o„zidan oldingi so„zga qo„shib yoziladi
va urg„uli bo„ladi.
-dek, -day
ko„makchilari ko„p hollarda bir-birini almashtira oladi. Ular bitta
ko„makchining ikki ko„rinishidir.
-dek, -day
ko„makchi-qo„shimchasi o„zining eski adabiy o„zbek tilida keng qo„llangan
-dayin
ko„rinishiga ham egadir. Bu ko„rinish, asosan, hozir ko„tarinki uslubda, she‟riyatda qo„llaniladi:
1.
Oydayin ruxsoringga zoru intizorman o‘zim.
2.
Zihi sarv ustida yuzung qamardayin, Qani bir
shoxi gul sen siymbardayin.
(«Muhabbatnoma»)
-day
ko„makchisi
shunday, bunday, qanday, unday, allaqanday
kabi olmoshlar;
jinday, qittay,
arziguday, aytganday, jo‘jabirday, o‘lguday, dovongirday
kabi ravishlar tarkibida yaxlitlanib, qotib,
o„zakdan ajralmaydigan bo„lib qolgan.
Qadar, dovur
ko„makchilari hokim bo„lakka tobelanish munosabatini yaratar ekan, bunda o„rin,
payt ma‟nolarini ifodalaydi.
Qadar
ko„makchisi
-ga
qo„shimchali ot va olmoshlar bilan qo„llanib,
«chegara», «nihoya» ma‟nolarini bildiradi:
Tantanali yig‘ilish boshlangunga qadar askiya, o‘yin-kulgi
davom etdi.
(Oyb.)
Qadar
ga ma‟nodosh qo„shimchasimon ko„makchi sifatida
Dostları ilə paylaş: |