Mövzu 5 İşçi qüvvəsinin beynəlxalq miqrasiyası
Yüklə 308,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qeyri-iqtisadi amillər
- İqtisadi amillər
- 5.3. İşçi qüvvəsinin miqrasiya “dalğaları”, miqrasiya mərkəzləri və miqrasiyanın müasir meylləri
Əmək miqrasiyasının yaranması dünya təsərrüfatının formalaşması və inkişafı ilə əlaqədardır. Dünya iqtisadi inkişafının qlobal xarakteri, ölkələrin daha aktiv şəkildə dünya təsərrüfatına cəlb edilməsi, ölkələrin qarşılıqlı asılılığı və onların iqtisadi inkişaflarında olan qeyri-bərabərlik miqrasiyanın səbələrini doğurmuşdur. İşçi qüvvəsinin miqrasiyası iki qrup amillərin təsiri altında baş verir: 1)
qələbəsindən sonra Vyetnamdan qaçqın axınları), dini, etnik, ailəvi amillər. Son onillikdə ekoloji, təhsil-mədəni və psixoloji amillərin də miqrasiyaya təsiri artıb. 2)
ölkələrin iqtisadi inkişaf səviyyələrində olan müxtəliflik işçi qüvvəsinin dəyərində kəskin fərqlərə gətirib çıxarır ki, nəticədə də işçi qüvvəsi əməyin ödəniş səviyyəsinin, yəni əmək haqqının daha yüksək olduğu ölkələrə doğru istiqamətlənir;
milli əmək bazarının vəziyyəti, məsələn, zəif inkişaf etmiş ölkələrdə milli əmək bazarı xroniki işsizlik şəraitində inkişaf edir ki, bu da insanları digər ölkələrdə iş axtarmağa məcbur edir;
texniki bazasına uyğunsuzluğu. Bütün bunlarla yanaşı, qeyd etmək lazımdır ki, sənayecə inkişaf etmiş ölkələrdə miqrasiyanın vacib motivi kimi özünütəsdiq məqsədilə konkret iş yerinin axtarışı da çıxış edir. İşçi qüvvəsinin beynəlxalq miqrasiyasının intensivliyi bir sıra amillərdən asılıdır. Onların sırasında aşağıdakıları göstərmək olar:
dünya iqtisadi inkişafının qlobal xarakteri və ölkələrin qarşılıqlı asılılığının artması;
elmi-texniki tərəqqinin inkişafı ixtisaslı işçi qüvvəsinə olan ehtiyacı artırır, yeni peşələrin yaranmasına səbəb olur və mövcud iş qüvvəsinə tələbin dəyişməsinə gətirib çıxarır;
ilə müşaiyət olunan bazar iqtisadiyyatına keçid ölkənin xarici miqrasiya dövriyyəsinin kəskin artımına səbəb olur;
yaradaraq ya işçi qüvvəsini kapitala doğru yönləndirir, ya da kapitalı əməkdən bol olan ölkələrə köçürür;
iqtisadi tsikl fazaları: yüksəliş fazasında işçi qüvvəsinə tələb artır, böhran fazasında isə aşağı düşür;
arasında işçi qüvvəsinin beynəlxalq miqrasiyasını stimullaşdırır və bu ölkələr öz növbəsində işçi qüvvəsini cəlb edən yeni mərkəzlərə çevrilirlər;
və ucuzlaşması.
miqrasiyanın müasir meylləri
İstənilən iqtisadi proses öz inkişafında müxtəlif mərhələlərdən keçir ki, onlar da bir- birlərindən kəmiyyət və keyfiyyət parametrlərinə görə fərqlənirlər. İqtisadi səbəblər nəticəsində miqrant axınları bir qayda olaraq aşağı gəlirli ölkələrdən yüksək gəlirli ölkələrə doğru istiqamətlənir. II dünya müharibəsindən sonra beynəlxalq miqrasiyanın istiqamətləri iqtisadi şəraitin dəyişməsi nəticəsində daim tərəddüdlərə məruz qalmışdır.
İşçi qüvvəsinin miqrasiyası bir çox yüzillik bundan əvvəl yaranıb və o vaxtdan ciddi dəyişikliklərə məruz qalıb. İşçi qüvvəsinin ilk kütləvi hərəkəti qulların Afrikadan Amerika qitəsinə məqsədyönlü daşınması olub ki, bunun da nəticəsində XVII-XIX əsrlərdə Afrikanın əhalisi xeyli azalmışdı. Köçmə prosesi XVIII əsrin sonları XIX əsrin əvvəllərində, əhali kütlələrinin müxtəlif səbəblərdən Avropadan Amerikaya hərəkəti zamanı xüsusilə geniş masştab almışdı.
Quldarlığın ləğvindən sonra ABŞ-a Avropadan ikinci iri emiqrasiya dalğası başladı. XIX əsrin birinci yarısında sənaye işçilərinin beynəlxalq miqrasiyası üstünlük təşkil edirdisə, həmin əsrin sonuna miqrasiyaya daha çox müflisləşmiş kəndlilər cəlb edilmişdi.
XIX əsrin ortalarında müasir miqrasiyanın tarixində ən əhəmiyyətli hadisələrdən biri qeydə alınmışdır. Belə ki, XIX əsrin 40-cı illərində “kartof aclığı” nəticəsində İrlandiyadan ABŞ-a emiqrasiya “püskürməsi” baş vermişdir.
XIX əsrin 80-ci illərində İtaliyadan və Şərqi Avropa ölkələrindən ABŞ-a geniş həcmli miqrasiya Avropada yetişdirilən buğdanın qiymətinin kəskin şəkildə aşağı düşməsi ilə əlaqədar idi.
XIX əsrin sonlarında ABŞ-da iqtisadi konyukturanın pisləşməsi nəticəsində bu ölkəyə miqrant axını kəskin surətdə azaldı. Lakin iqtisadi canlanmanın başlanması ilə axın yenidən geniş vüsət aldı. Bu dövrdə işçi qüvvəsinin geniş həcmli miqrasiyasının səbəbləri kimi bir sıra Avropa ölkələrində aqrar köçmələri, Avropada mövcud olan işsizliyi, ABŞ-da işləmək üçün əlverişli şəraitin olmasını göstərmək olar. Avropadan ABŞ-a növbəti miqrasiya dalğası ötən yüzilliyin 20-ci illərində qeydə alınmışdır. Bu dövrdə yuxarıda qeyd olunan səbəblər sırasına I dünya müharibəsinin nəticələri, müharibədən sonrakı çətinliklər də əlavə edilmişdi. II dünya müharibəsindən sonra dünya əmək bazarına elmi-texniki və yüksək ixtisaslı işçilər çıxmağa başladılar. Bu zaman ABŞ-a işçi qüvvəsinin miqrasiyasının 3 yeni axını qeydə alınmışdır. Birinci axın kimi “beyin axını”nı, yəni yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin və onların ailə üzvlərinin Şimali Amerikaya sabit axınını göstərmək olar. İkinci axın kimi Macarıstandan (1956- cı ildə xalq üsyanının boğulmasından sonra), Vyetnamdan (1974-1975-ci illərdə, müharibənin bitməsindən sonra) və Kubadan (1980-ci ildən sonra) qaçqın axınlarını qeyd etmək olar. Üçüncü axın kimi isə ABŞ-a Meksika, Karib hövzəsi ölkələri və Asiyadan əsasən aşağı ixtisaslı işçi qüvvəsi axını fərqləndirilir. 1990-cı illərdə bütün immiqrantların 84%-i ABŞ-a bu üç regiondan gəlib. XIX-XX əsrin əmək miqrasiyası proseslərində Çindən Cənub-Şərqi Asiya ölkələrinə və Şimali Amerikaya əhali miqrasiyası xüsusi rol oynamışdır. Köçmə xarakteri daşıyan bu axın 70- 100 milyon nəfər həcmində qiymətləndirilir. II dünya müharibəsindən sonra, xüsusilə də 1960-cı illərin əvvəllərində Avropada işçi qüvvəsinin miqrasiyasının kifayət qədər intensiv prosesləri qeydə alınıb. İspaniya, Portuqaliya, Yunanıstan, Yuqoslaviya, Türkiyədən olan işçilər Avropanın sənayecə inkişaf etmiş ölkələrinin iqtisadiyyatında aktiv şəkildə istifadə edilməyə başlanıb. Xarici işçi qüvvəsi Avropa Birliyi ölkələrinin təsərrüfatlarının müvəffəqiyyətlə funksiya göstərməsi üçün vacib bir amilə çevrilib.
Yüklə 308,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|