Mübariz Xəlilov, Nazlı Həsənova

yuvası
sistem platanin 
(lövhənin) üzərində yerləşir. Hesabi-
məntiqi qurguda cəmləyici ilə yanaşı, 
reqistr 
bloku da 
yerləşdirilmişdir. Reqistirlərdə hesablanması yerinə 
yetiriləcək informasiyalar müvəqqəti saxlanılır. 
Reqistrlər 
çox böyük sürərə malikdirlər və kiçik hesabi 
əməliyyatları, istifadəçinin əmrlərini yerinə yetirmək üçün nəzərdə 
tutulub.
Prosessorun 
mərtəbəliliyi mikroprosessorun daxilində yerləşən 
registrlərin dərəcəsi ilə təyin olunur və bir takt ərzində prosessorun neçə bit 
informasiya mübadilə etdiyini xarakterizə edir. Qeyd edək ki, ilk istehsal 
olunan mikroprosessorlarda 
dərəcəlilik 8 olmuşdur
. 
Müasir dövrdə istehsal 
olunan mikroprosessorlarda bu parametr 
64-
ə çatdırılmışdır. Prosesorun 
sürətı 
takt tezliyi
ilə xarakterzə olunur. Yəni bir saniyədə neçə takt (əməliyyat) yerinə 
yetirməsilə. Bu isə 
hers, Mhers, Ghers-
lə 
ölçülür. (1Mhers=106 hers). 
Pr
osessor həmçinin idarəetmə funksiyasını da yerinə yetirir
, yəni əmrdə 
göstərilənə uygun olaraq ilkin verilənləri yaddaşdan köçürür və ya elə əmrin 
özündən oxuyaraq ilkin verilənləri hesabi-məntiqi qurğuda yerinə yetirərək 
nəticəni tapır. 
Çipsetlər
. Çipset
lər kompüterin sistem komponentlərinin qarşılıqlı əlaqəsini 
təmin edir. 
Sistem
lövhə üzərində şimal və cənub körpü adlanan iki çipset 
yerləşir.

---

20 
CD-
ROM disk qurğusu
– 
kompakt disklərdən 
yalnız məlumatın oxunması 
üçün
istifadə olunan xüsusi qurğudur; 
CD
-RW-
həm yazmaq həm də oxuma əməliyyatını yerinə yetirir. 
Portlar
. Mikroprosessorun xarici qurğular (printer, 
sican və s.) ilə informasiya mübadiləsini həyata keçirən 
xüsusu yuvalar-
inteqral sxemlərdir. Portlar
-
periferiya 
qur
ğularını prosesorun xarici şinlərinə qoşmaq üçün 
özlərində bir və ya bir neçə daxiletmə-çıxış reqistrirləri 
saxlayır. Aşagıdakı portlar mövcuddur.